Θέμα βιωσιμότητας για το Κυπριακό Μουσείο Τροφίμων

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ Η ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ
Σήμα κινδύνου εκπέμπει το Κυπριακό Μουσείο Τροφίμων και Διατροφής. Ο μη κυβερνητικός - μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος ασχολείται με την καταγραφή, μελέτη, διάσωση και διάδοση του γαστρονομικού πολιτισμού της Κύπρου, το τελευταίο διάστημα έχει θέσει θέμα επιβίωσης καθώς έχει ολοκληρωθεί η χρηματοδότηση του έργου από Ευρωπαϊκά και Εθνικά ταμεία αλλά και εξαιτίας της μηδαμινής, σχεδόν, επιχορήγησης από το κράτος.
Εικονικό μουσείο

Η πρόταση για τη δημιουργία του «Εικονικού Μουσείου Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής» εγκρίθηκε το 2008 και το έργο υλοποιήθηκε στη διάρκεια δύο ετών με συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας και των Διαρθρωτικών Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συντονιστής του προγράμματος ήταν το Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Κύπρου με καθοδηγητή τον αναπληρωτή καθηγητή Δρα Γιώργο Χρυσάνθου.

Για την επίτευξή του εργάστηκαν διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί και ερευνητές από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, το Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών και την Εταιρεία Γαστεραία, καθώς και άλλοι ανεξάρτητοι ιστορικοί και ερευνητές. Στο πλαίσιο του προγράμματος δημιουργήθηκε ο ψηφιακός χώρος με πυρήνα μία βάση δεδομένων, ανοιχτή στο κοινό, στην οποία αναρτήθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας των επιμέρους ερευνητών.
Εκατοντάδες παραδοσιακές συνταγές

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος είχαν καταγραφεί εκατοντάδες παραδοσιακές συνταγές, ενώ χάρη στην ελεύθερη πρόσβαση στην ειδική ιστοσελίδα (http://foodmuseum.cs.ucy.ac.cy/web/guest/home) μπορεί ο καθένας να βρει έναν κατάλογο με παραδοσιακές συνταγές, παραδοσιακά σκεύη και εργαλεία, καθώς και τεχνικές παρασκευής τροφίμων. Η ψηφιακή συλλογή βρίσκεται οργανωμένη σε έξι βασικές θεματικές ενότητες, οι οποίες είναι Τρόφιμα, Παραδοσιακές Συνταγές, Σιτηρέσιο-Γεύματα, Χώροι παραγωγής και διάθεσης, Τεχνικές παραγωγής και Παραδοσιακά σκεύη και εργαλεία.

Στη βάση δεδομένων υπάρχουν συνολικά, στο παρόν στάδιο, περίπου 1.700 καταχωρήσεις στην ελληνική γλώσσα. Επικείμενοι στόχοι είναι ο εμπλουτισμός της βάσης δεδομένων με νέα στοιχεία και οπτικοακουστικό υλικό και η μετάφραση του περιεχομένου στην αγγλική γλώσσα, ώστε να διευρυνθεί το κοινό το οποίο θα έχει πρόσβαση σε αυτή. Ένας μεγάλος όγκος υλικού έχει ήδη αποδελτιωθεί και αναμένεται σύντομα να αναρτηθεί στη βάση δεδομένων.
Η ανταπόκριση

Η ιστοσελίδα του Μουσείου καταγράφει στα 8 έτη λειτουργίας της μισό εκατομμύριο χρήστες και σχεδόν 2 εκατομμύρια προβολές σελίδας. Κάθε εβδομάδα, σύμφωνα με την κυρία Λαζάρου, την επισκέπτονται 3.000-5.000 χρήστες κυρίως από Κύπρο και Ελλάδα. Σημαντική επισκεψιμότητα παρατηρείται και από χώρες όπου υπάρχει ομογένεια (Ηνωμένο Βασίλειο, Η.Π.Α., Αυστραλία, Καναδά), ενώ χρήστες καταγράφονται από 154 χώρες. Η πλειοψηφία των χρηστών (60%) είναι άτομα από 18-34 ετών. Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η συνεχής αύξηση της επισκεψιμότητας, χρόνο με χρόνο.
Μετεξέλιξη σε ΜΚΟ

Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος και εξαιτίας της αναγκαιότητας διαφύλαξης και συνέχισης του προγράμματος, το Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής μετεξελίχθηκε στον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό «Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής».

Όπως εξηγεί στη «Σημερινή» της Κυριακής η Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, Δρ Χρυσταλλένη Λαζάρου, η πρωταρχική́ ιδέα για τη δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένου στην παραδοσιακή́ γαστρονομία της Κύπρου γεννήθηκε μέσα από το ενδιαφέρον και την αγάπη για την τοπική κουζίνα αλλά και μέσα από την αναγνώριση της ανάγκης για συγκέντρωση και επεξεργασία όλων των διαθέσιμων πληροφοριών για την κυπριακή διατροφή διαχρονικά και για καταγραφή των πρακτικών και της τεχνογνωσίας που έχουν επιβιώσει από τους προηγούμενους αιώνες και τείνουν να εκλείψουν.

Η έλλειψη επαρκών πόρων, όπως αναφέρει, για την ανέγερση και διαμόρφωση ενός φυσικού χώρου οδήγησε στην ιδέα και τη συγγραφή μίας ερευνητικής πρότασης για τη δημιουργία ενός ψηφιακού χώρου, στον οποίο θα συγκεντρώνονταν αυτές οι πληροφορίες και η πρόσβαση θα γινόταν διαδικτυακά.
Προγράμματα και Δράσεις

Η μέχρι τώρα ιστορία του Μουσείου έχει να παρουσιάσει σημαντικές δράσεις και συμμετοχές σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα, μέσω των οποίων συμβάλλει στην προώθηση του κυπριακού γαστρονομικού πολιτισμού σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Μερικά από τα προγράμματα στα οποία συμμετείχε είναι το Πρόγραμμα “Europeana Food and Drink”, το “Culinary Bridges across Europe” και το Erasmus+ KA1 με την πρόταση “Advancing Culinary Workshops”. Παράλληλα έχει καταγράψει σημαντικές δράσεις, όπως η έρευνα, διαγωνισμός και έκθεση φωτογραφίας το 2016 “Φαγητό από τον δρόμο: Το χθες και το σήμερα”, ο Παγκύπριος Διαγωνισμός Μαγειρικής για παιδιά και νέους (2013-2015) “Μαγειρεύω Κυπριακά”, το Συνέδριο για την Παραδοσιακή Γαστρονομία (2014) “Κυπρίων Γεύσεις”, ο Διαγωνισμός και Έκθεση Φωτογραφίας (2014) “Η Τέχνη της Μαγειρικής”, εργαστήρια μαγειρικής και άλλα.

Παράλληλα, μελετάται ο σχεδιασμός γαστρονομικών διαδρομών και η διοργάνωση εργαστηρίων γαστρονομίας που θα περιλαμβάνουν την εκμάθηση μεθόδων φωτογράφησης ενός πιάτου και ψηφιακή επεξεργασία της εικόνας καθώς και η δημιουργία ντοκιμαντέρ για τις παραδοσιακές γεύσεις και τρόφιμα.
Το μοναδικό στην Ευρώπη

Όπως ανέφερε στη «Σ» η Δρ Χρυσταλλένη Λαζάρου, το ΜΚΤΔ αναπτύχθηκε στο αρχικό του στάδιο ως ένα «εικονικό» μουσείο όχι με την έννοια του μη υπαρκτού, αλλά με την έννοια του μουσείου που δεν διαθέτει φυσικό αλλά ψηφιακό χώρο. Μάλιστα, πρόκειται για το μοναδικό ψηφιακό μουσείο τροφίμων και διατήρησης της παραδοσιακής γαστρονομίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Μάλιστα η αναγκαιότητα της ύπαρξης του Μουσείου ταυτίζεται και με το γεγονός ότι η τοπική παραδοσιακή κουζίνα αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας και αναπόσπαστο κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας που αντικατοπτρίζει, παράλληλα, την ιστορία, την οικονομία, τον κοινωνικό και θρησκευτικό βίο, τον φυσικό πλούτο της χώρας μας.

Μέσα από το ερευνητικό έργο του το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής επιτυγχάνει αφενός να διαφυλάξει για τις μελλοντικές γενιές την τεχνογνωσία και τις πρακτικές που χαρακτηρίζουν την τοπική κουζίνα και, αφετέρου, μέσα από το πολιτιστικό και κοινωνικό του έργο να επιμορφώσει και να εμπλέξει το κοινό σε θέματα που σχετίζονται με την παραδοσιακή διατροφή.
Έναρξη εκστρατείας χρηματοδότησης

Σύμφωνα με την κα Λαζάρου, καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες για χρηματοδότηση και επιβίωση του έργου, χωρίς ωστόσο την ανάλογη ανταπόκριση από τον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα. Η κύρια επιχορήγηση του Μουσείου προέρχεται μερικώς από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ενώ η όλη προσπάθεια, πλέον, αφορά καθαρά εθελοντική πρωτοβουλία, αφού οι επιχορηγήσεις δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος διατήρησης γραφείων ή πρόσληψης υπαλληλικού προσωπικού.

Αξίζει να επισημανθεί ότι στο παρόν στάδιο το Μουσείο δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη επίσημα από τις κρατικές Αρχές ως «Μουσείο» και γι' αυτον́ τον λόγο δεν χρηματοδοτείται. Ο περί της Αναγνώρισης Ιδιωτικών Μουσείων και Μουσείων των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Διαδικασία και Προϋποθέσεις) Νόμος του 2009 καλύπτει μόνο μουσεία τα οποία διαθέτουν φυσικό χώρο, αγνοώντας τις εναλλακτικές μορφές μουσείων όπως είναι τα «εικονικά» (virtual museums), τα οποία διαθέτουν ψηφιακό χώρο.

Πρόσφατα, το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής ανακοίνωσε την έναρξη εκστρατείας, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το κόστος εμπλουτισμού, αναδιαμόρφωσης και μετάφρασης του περιεχομένου της ψηφιακής πλατφόρμας του Εικονικού Μουσείου Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής, καλώντας όσους επιθυμούν να συνεισφέρουν με οποιοδήποτε ποσό μέσω της ιστοσελίδας https://gogetfunding.com/save-the-cyprus-food-museum/.