(Ούτε) αυτήν τη φορά θα είναι διαφορετικά

Ο ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΣΕ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ ΜΕ ΑΥΤΟΝ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Ο ΕΝΔΟΤΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΣΕ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ, ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ
ΚΑΙ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ
Σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, παράλληλα με την αύξηση στο δημοσιονομικό απόθεμα, ενισχύονται οι διεκδικήσεις και μειώνονται οι πολιτικές αντιστάσεις. Συνήθως δημιουργούνται μόνιμες δαπάνες που χρηματοδοτούνται με προσωρινά έσοδα.
Η είδηση της αναβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου ήταν σίγουρα μια θετική και πολυ-αναμενόμενη εξέλιξη. Αποτέλεσε μιαν αναγνώριση και επιβράβευση των θυσιών και προσπαθειών των τελευταίων χρόνων. Ήταν ένα σημαντικό βήμα αλλά όχι η άφιξη στο τέρμα. Οι κίνδυνοι παραμένουν και οφείλουμε να καταστούμε έτοιμοι για την αντιμετώπισή τους... Δεν είμαστε.

Ο σημαντικότερος κίνδυνος από την πρόσφατη αναβάθμιση σε επενδυτική βαθμίδα είναι ακριβώς ο ίδιος με αυτόν της εξόδου από το Μνημόνιο (Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής). Ο εφησυχασμός και ο ενδοτισμός στις ακόμη και υπερβολικές απαιτήσεις οργανωμένων συνόλων, που θα οδηγήσει σε αύξηση των δαπανών, μείωση των εσόδων και στον τερματισμό των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.

Σε μιαν από τις διαλέξεις του ο Έλληνας καθηγητής-οικονομολόγος και πρώην υποδιοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδος, Βασίλης Ράπανος, προκάλεσε εντύπωση γιατί δεν είχε αναφερθεί σε στατιστικά μοντέλα και οικονομικά στοιχεία αλλά στον κίνδυνο που ονομάζεται “ευφορία”, και πώς αυτή μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις και στη δημιουργία φουσκών.

Σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης αυξάνονται τα έσοδα του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, δημιουργείται ένα κλίμα ευφορίας στην οικονομία και στην κοινωνία γενικότερα. Παράλληλα με την αύξηση στο δημοσιονομικό απόθεμα, ενισχύονται οι διεκδικήσεις και μειώνονται οι πολιτικές αντιστάσεις. Συνήθως δημιουργούνται μόνιμες δαπάνες που χρηματοδοτούνται με προσωρινά έσοδα. Επιπρόσθετα πιστεύω αυξάνεται η ισχύς και η επιρροή των συνόλων που επωφελούνται περισσότερο από την ανάπτυξη.

Όλοι πιστεύουν ότι «αυτήν τη φορά είναι διαφορετικά» και ότι το πάρτι θα συνεχιστεί για πάντα. Όλοι θα σας μιλήσουν και θα επικαλεστούν τους νέους αποτελεσματικούς εποπτικούς μηχανισμούς και διαδικασίες, τα εξελιγμένα μακροοικονομικά μοντέλα, τις τεράστιες εμπειρίες που έχουν αποκτηθεί από προηγούμενες κρίσεις, την αυξημένη δύναμη επεξεργασίας πληροφοριών και τη δημιουργία διαδικασιών που θα προλαβαίνουν τις κρίσεις ή που στην χειρότερη περίπτωση θα περιορίζουν σημαντικά τις επιπτώσεις τους. Όποιος ανατρέξει στις ιστοσελίδες που προηγήθηκαν της τελευταίας κρίσης, θα αντιληφθεί εύκολα το πιο πάνω σημείο. Το ίδιο για την προ-προηγούμενη, το ίδιο για την κάθε κρίση. Δυστυχώς, όμως, οι φωνές που προειδοποιούν αγνοούνται, καταντούν γραφικές ή και επικρίνονται.

Πιθανόν ο τομέας των ακινήτων-κατασκευών στην Κύπρο να συνεχίσει τη ραγδαία ανάπτυξη για πολλά χρόνια. Πιθανόν να λυθεί το Κυπριακό και να τύχει ορθής διαχείρισης. Πιθανόν να έχουμε τεράστια οφέλη από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, τα οποία επίσης θα διαχειριστούμε συνετά. Τότε το 2030 θα λέμε “τι φθηνά που ήταν τα ακίνητα το 2020. Μόνο 20000 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο στη θάλασσα και 2500-5000 στα κέντρα των πόλεων”.

Δυστυχώς, όμως, δεν αξιολογούμε ορθά τη διαφορά του κινδύνου και των επιπτώσεων μεταξύ των σεναρίων “πάνε όλα καλά” και “πάει κάτι στραβά”. Στην πρώτη περίπτωση θα μειώσουμε την ανεργία κάπως γρηγορότερα, θα αυξήσουμε την κατανάλωση και τον πλούτο των νοικοκυριών που ναι αποτελούν θεμιτούς στόχους. Αν όμως «πάει κάτι στραβά», τότε οι αρνητικές επιπτώσεις θα είναι πολύ πιο επώδυνες. Πήραμε μια γεύση το 2013, και άρα δεν μπορούμε να προσδίδουμε την ίδια βαρύτητα στα δύο σενάρια. Με τον δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό να ξεπερνούν το 300% του ΑΕΠ, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να βρίσκονται σε επίπεδο που ίσως να μην έχει καταγραφεί ξανά στην παγκόσμια ιστορία, οι επιπτώσεις του σεναρίου “πάει κάτι στραβά” έστω κι αν δεν φέρουμε ευθύνη γι’ αυτό, θα είναι τεράστιες.

Δεν έχω πρόθεση να “σταματήσω το πάρτι” και ίσως να μη χρειάζεται. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μην αφήσουμε την ευφορία να μας παρασύρει... γι' ακόμη μια φορά. Αυτό αφορά και τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, αλλά περισσότερο το Δημόσιο. Αντί να απαιτούμε, να ενθαρρύνουμε κι άλλο τον τομέα των ακινήτων, να ικανοποιούμε κάθε απαίτηση από οργανωμένα σύνολα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη μείωση του χρέους και στη δημιουργία αποθεματικών, όπως και στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων. Αυτό θα μας επιτρέψει να αντιμετωπίσουμε ένα αρνητικό σενάριο. Αν όχι και “πάει κάτι στραβά”, τότε ούτε “αυτήν τη φορά θα είναι διαφορετικά”.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Πρόεδρος Δημοσιονομικού Συμβουλίου
Οι απόψεις που εκφράζονται στο πιο πάνω άρθρο είναι προσωπικές