Τα μηνύματα θέλουν προσοχή

Υπάρχουν και ευκαιρίες που πρέπει να αξιοποιηθούν, με πρόσφατο παράδειγμα την εγγραφή πλοίων μεγάλης εταιρείας του Ηνωμένου Βασίλειου κάτω από κυπριακή σημαία
Το 2019 ξεκίνησε με τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Μεταξύ των χωρών που καταγράφουν επιβράδυνση στις οικονομίες τους συμπεριλαμβάνεται και η Κίνα, η Γερμανία και η Ιαπωνία. Σημειώνεται, επίσης, η αναταραχή που υπήρξε στις διεθνείς αγορές το τέταρτο τρίμηνο του 2018. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αγορές προεξοφλούν τη μελλοντική πορεία της οικονομίας, οι επενδυτές στοιχηματίζουν στην οικονομική επιβράδυνση.
Πολλαπλές προκλήσεις

Οι προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία είναι πολλές, όπως η επικείμενη έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), οι πολιτικές εντάσεις σε διεθνές επίπεδο, ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των δύο κυριότερων οικονομιών του κόσμου και γενικότερα ο εθνικός προστατευτισμός, ο οποίος αναπτύσσεται το τελευταίο διάστημα. Οι έντονες πολιτικές και οικονομικές διαφωνίες μεταξύ των κρατών, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών κυρώσεων (όπως για παράδειγμα η περίπτωση της Ρωσίας), δημιουργούν ένα νέο πολιτικό περιβάλλον, το οποίο οδηγεί σε αδυναμία διαμόρφωσης κοινών πολιτικών για αποτελεσματική αντιμετώπιση της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και αντιμετώπισης των σημαντικών συγκεντρώσεων ιδιωτικού και δημόσιου χρέους του παρελθόντος.

Σε ό,τι αφορά την κινεζική οικονομία, η οποία χρηματοδοτεί έργα υποδομής σε πολλές χώρες (με πολλούς Κινέζους επενδυτές να επενδύουν και σε τομείς της κυπριακής οικονομίας, κυρίως στον τομέα των ακινήτων), η επιβράδυνση, πέρα από τα θέματα εμπορίου, οφείλεται και στην προσπάθεια της κινεζικής κυβέρνησης να περιορίσει το ύψος του ιδιωτικού χρέους (deleveraging), που αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς μακροοικονομικούς κινδύνους. Η μεγάλη ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια βασίστηκε εν πολλοίς στην πιστωτική επέκταση.

Ο περιορισμός των πιστωτικών διευκολύνσεων από τη μια συρρικνώνει τους ρυθμούς ανάπτυξης, από την άλλη θεωρείται μια «υγιής» διόρθωση, εφόσον επίπεδα χρέους που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας και τα οικογενειακά εισοδήματα, δεν είναι σε καμιά περίπτωση βιώσιμα. Η σταδιακή αναδιάρθρωση μιας τέτοιας μεγάλης οικονομίας δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις, όμως επιτυχία του εγχειρήματος θα τη θέσει σε πιο στέρεες βάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη.

Το ζητούμενο για την παγκόσμια οικονομία δεν είναι μια πιθανή βραχυπρόθεσμη διόρθωση, αλλά το πλαίσιο στο οποίο αυτή συμβαίνει και κατά πόσον θα υπάρξουν κοινές πολιτικές για διατήρηση μιας βιώσιμης, μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής. Οι πολιτικές αναταράξεις και η εξάντληση ασφαλών μέσων για πιστωτική επέκταση θα καταστήσουν δύσκολη τη διαχείριση ακόμα και μιας σύντομης και περιορισμένης επιβράδυνσης.
Η κυπριακή οικονομία

Η κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε αυτό το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον. Ως εξωγενής, η οικονομία της Κύπρου επηρεάζεται από την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και ευκαιρίες που πρέπει να αξιοποιηθούν, με πρόσφατο παράδειγμα την εγγραφή πλοίων μεγάλης εταιρείας του Ηνωμένου Βασίλειου κάτω από κυπριακή σημαία. Στην τελευταία έκθεση δημοσιονομικής σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Κύπρος αναγνωρίζεται ως η μοναδική χώρα, η οποία αναμένεται να αντιμετωπίσει σημαντικούς βραχυπρόθεσμους δημοσιονομικούς κινδύνους.

Η Επιτροπή στην αναφορά της επισημαίνει ότι η κυπριακή οικονομία είναι εκτεθειμένη σε δημοσιονομικές πιέσεις λόγω των μακρο-οικονομικών και χρηματοοικονομικών εξελίξεων, ενώ σημαντικές είναι οι αναφορές για τη διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας και την αύξηση του δημόσιου χρέους. Ειδική αναφορά γίνεται επίσης και για το ιδιωτικό χρέος, το οποίο παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Η αφαίρεση μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) από τους ισολογισμούς των τραπεζικών ιδρυμάτων ενισχύει τα κεφάλαιά τους, όμως αυτό δε σημαίνει ότι έχουν ξεπεραστεί τα προβλήματα για την οικονομία και την κοινωνία. Ο υψηλός δανεισμός των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, είτε αυτά τα ποσά οφείλονται σε τραπεζικά ιδρύματα είτε σε εταιρείες εξαγοράς και διαχείρισης χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων, συνεχίζει να περιορίζει το διαθέσιμο οικογενειακό εισόδημα και τη ρευστότητα των επιχειρήσεων, εφόσον τα συγκεκριμένα δάνεια πρέπει να εξυπηρετηθούν.

Το πρόβλημα των ΜΕΔ για μια οικονομία δεν λύνεται με την μεταφορά τους εκτός των ισολογισμών των τραπεζών, εφόσον ο υπερδανεισμός επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό και αφαιρεί τη δυνατότητα των επιχειρήσεων για νέες επενδύσεις και περαιτέρω επέκταση. Από την άλλη, η εικόνα των ισολογισμών των τραπεζών βελτιώνεται, κάτι που ενδεχομένως θα επιτρέψει την αύξηση των δανειοδοτήσεων, εκεί και όπου το προφίλ του δανειολήπτη το επιτρέπει.

Πέραν της λογιστικής αποτύπωσης της συναλλαγής Συνεργατισμού - Ελληνικής, η οποία οδήγησε σε καταγραφή μεγάλου ελλείμματος, η χώρα παρουσιάζει σημαντικά πλεονάσματα, τα οποία θα υποβοηθήσουν σταδιακά στην αποκλιμάκωση του δημόσιου χρέους. Ήδη, απ’ ό,τι διαφαίνεται, υπήρξαν σημαντικές αποπληρωμές δημόσιου χρέους τον Δεκέμβριο του 2018, κάτι το οποίο θα αποτυπωθεί στα στατιστικά που θα ανακοινώσει η Μονάδα Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους.
Αξιολόγηση των Πολιτογραφήσεων

Τα πιο πάνω και οι εκθέσεις που αφορούν την παγκόσμια και την κυπριακή οικονομία θα πρέπει να αξιολογηθούν σωστά και έπειτα να σχεδιαστούν πολιτικές απορρόφησης οποιωνδήποτε κραδασμών. Η διόρθωση της πορείας μιας οικονομίας μέσα από μια σειρά διαρθρωτικών αλλαγών οδηγεί βραχυπρόθεσμα σε επιβράδυνση, αλλά διασφαλίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Είναι γι' αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να αξιολογηθεί η πορεία κάθε τομέα, τα κίνητρα που έχουν δοθεί και το πώς επηρεάζεται η κυπριακή οικονομία. Θα πρέπει να γίνει επίσπευση της ολοκλήρωσης της μελέτης για τον αντίκτυπο του προγράμματος πολιτογραφήσεων στην οικονομία, κάτι που θα αναδείξει το οικονομικό όφελος από τη μια, αλλά και το πόσο εκτεθειμένη θα μείνει η κυπριακή οικονομία σε περίπτωση περιορισμού του προγράμματος.
Μεταρρυθμίσεις και διατήρηση ανταγωνιστικότητας
Την ίδια στιγμή, η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνηση και την πολιτεία, εφόσον οι ανάγκες των επενδυτών, των επιχειρηματιών αλλά και της κοινωνίας μεταβάλλονται συνεχώς, κυρίως με την εφαρμογή νέων, τεχνολογικά ανεπτυγμένων, διαδικασιών.

Η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου λειτουργίας είναι σημαντική τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα κράτη. Ενδεχόμενη αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές και τη μεταβλητότητα που παρουσιάζει το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον δείκτη ανταγωνιστικότητας είναι πολλοί και δεν συνδέονται μόνο με τη μείωση των δαπανών. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η σωστή διαχείριση των πόρων της επιχείρησης ή του κράτους, ώστε να καταστεί πιο παραγωγικό.

Αν, για παράδειγμα, μια επένδυση θα έχει πολλαπλάσια θετικά οφέλη στην παραγωγικότητα και τον κύκλο εργασιών, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην προχωρήσει. Η δημιουργία υποδομών, οι οποίες θα ενισχύσουν το βιοτικό επίπεδο τόσο των ντόπιων αλλά και των ξένων, σαφέστατα θα ενισχύσει την αξία των επενδύσεων που έχουν γίνει στη χώρα μας.

Κατά την περίοδο που παρουσιάζονται θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης είναι ευκολότερο να προωθούνται μεταρρυθμίσεις. Είναι επιπλέον απαραίτητο να αξιολογείται το εξωτερικό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα ενδεχόμενοι κίνδυνοι για την κυπριακή οικονομία.