Καινοτομία: Από τη Μεγάλη Διασπορά στα Μεγάλα Δεδομένα

Ο Καθηγητής Φυσικής Micho Kakou αναφέρεται στη Μεγάλη Διασπορά, όπου πριν από περίπου εβδομήντα πέντε χιλιάδες χρόνια μικρές ομάδες ανθρώπων μετακινήθηκαν μακριά από την Αφρική στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας μικρούς οικισμούς κατά μήκος της διαδρομής. Κοιτάζοντας τη Μεγάλη Διασπορά και τους πολιτισμούς που δημιούργησε, βλέπουμε μια σειρά από κοινές αξίες –όπως είναι η αισθητική, οι τέχνες και οι κοινωνικές αξίες– ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς ακόμη και όταν έχασαν επαφή μεταξύ τους για χιλιάδες χρόνια. Το άλλο κοινό χαρακτηριστικό είναι η περιέργεια, η καινοτομία, η δημιουργικότητα, η θέληση για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Όλοι οι πολιτισμοί στον κόσμο έχουν τους μύθους και τους θρύλους τους για τους μεγάλους εξερευνητές και πρωτοπόρους.

Τα μαζικά μεταναστευτικά ρεύματα που σημειώθηκαν μεταξύ των ηπείρων τα τελευταία 50.000 χιλιάδες χρόνια, οι προσμίξεις των διαφόρων φυλών, η ποικιλομορφία, η ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων και γεωργικών μεθόδων και οι νέες μετασχηματιστικές τεχνολογίες επιτάχυναν την πρόοδο και την ανάπτυξη: Η εφεύρεση της αγγειοπλαστικής πριν από δεκαεννέα χιλιάδες χρόνια και η ανάπτυξη της γεωργίας πριν από εννέα χιλιάδες χρόνια στην Ανατολική Ασία, τα πρώτα λίθινα εργαλεία της Ανώτερης Παλαιολιθικής Εποχής στην Εγγύς Ανατολή, η καλλιέργεια ρυζιού στην Κίνα πριν από εννέα χιλιάδες χρόνια. Η Εποχή του Χαλκού με την εφεύρεση του τροχού στη Μεσοποταμία και των τροχοφόρων μέσων μεταφοράς και την εξημέρωση των αλόγων.

Οι αρχαίες μεταναστεύσεις βοήθησαν στην εξάπλωση των γλωσσών, της κουλτούρας, των δημητριακών και των τεχνολογικών καινοτομιών. Ξύλινα μαχαίρια με λεπίδες από λαξευμένη πέτρα χρησιμοποιούνται στην Παλαιστίνη το 10.000 π.Χ. Η Ιεριχώ υιοθετεί την υφαντουργία, την οχύρωση, την καλλιέργεια δημητριακών το 7500 π.Χ. Η γεωργία εξαπλώνεται στη Μακεδονία το 6000 π.Χ. Οι Σουμέριοι αρχίζουν να χρησιμοποιούν τη γραφή, τα ιστιοφόρα πλοία, τα οχήματα με τροχούς και άροτρα που σέρνουν ζώα το 3300 π.Χ. Η Αίγυπτος αναπτύσσει την τεχνολογία και τη βιομηχανία του γυαλιού το 1500 π.Χ.

Ο Σωκράτης βάζει τα θεμέλια της δυτικής φιλοσοφίας και με τον μαθητή του Πλάτωνα εισάγει τον διάλογο ως μηχανισμό για τη διερεύνηση ερωτημάτων στη φιλοσοφία, την πολιτική και τη διοίκηση το 450 π.Χ. Ο Πλάτωνας ιδρύει την Ακαδημία των Αθηνών, το πρώτο ίδρυμα ανώτερης εκπαίδευσης στη Δύση το 385 π.Χ. Ο Αριστοτέλης δημιουργεί ένα ενιαίο σύστημα φιλοσοφίας, που καλύπτει την ηθική, την αισθητική, τη λογική, την επιστήμη, την πολιτική και τη μεταφυσική το 350 π.Χ. Δημιουργείται το χαρτί στην αρχαία Κίνα το 105 π.Χ.

Τον Πρώιμο Μεσαίωνα ο Έλληνας μαθηματικός Ανθέμιος χρησιμοποιεί τα παραβολικά κάτοπτρα. Τον Μέσο Μεσαίωνα ο βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας εκδίδει τη Μάγκνα Κάρτα, στην οποία περιγράφονται τα δικαιώματα των πολιτών έναντι του Βασιλιά. Τον Ύστερο Μεσαίωνα το εμπόριο εξαπλώνεται μέσω των χανσεατικών διαδρομών και του Δρόμου του Μεταξιού. Ο Γουτεμβέργιος φτιάχνει την πρώτη τυπογραφική μηχανή το 1444 περίπου. Ο Κολόμβος ανοίγει τις θαλάσσιες οδούς προς το δυτικό ημισφαίριο το 1492.

Η νεωτερικότητα (1500-2000) ξεκινάει με τον Πίκο να μιλάει για την ανθρώπινη δημιουργικότητα, τον Έρασμο για τις διευρυνόμενες δυνατότητες, και τον Λούθηρο για την ελευθερία των χριστιανών να διαβάζουν και να ερμηνεύουν τη Βίβλο μόνοι τους. Ο Σαίξπηρ δημοσιεύει το πρώτο κείμενο του Άμλετ το 1603. Ο Σάμουελ Μπράουν φτιάχνει την πατέντα για την πρώτη μηχανή εσωτερικής καύσης που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία το 1823. Ο Σάμουελ Μορς αναπτύσσει το ηλεκτρικό τηλεγραφικό σύστημα και τον κώδικα Μορς το 1836. Εκδίδεται στο Λονδίνο το «Ντέιβιντ Κόπερφιλντ» του Κάρολου Ντίκενς το 1858. Το έργο του Κάρολου Δαρβίνου Περί της Προέλευσης των Ειδών (1859) περιγράφει τη φυσική επιλογή μεταξύ διαφορετικών τύπων ειδών που εμφανίζονται τυχαία.

Ο Τζόζεφ Σούμπετερ δημοσιεύει στη Λειψία το βιβλίο-ορόσημο The Theory of Economic Development το 1934. Η γραμμή παραγωγής του Χένρι Φόρντ φτιάχνει το αυτοκίνητο Model T σε μια ώρα και 33 λεπτά. Ο πρώην ιδιοκτήτης εταιρείας φορτηγών Malcom McLean σχεδιάζει το σύγχρονο διατροπικό εμπορευματοκιβώτιο με τον μηχανικό Keith Tantlinger, και προσφέρει τα σχέδια της ευρεσιτεχνίας του στη βιομηχανία το 1955. Ακολουθώντας πρωτόκολλα που συμφωνήθηκαν νωρίτερα τη δεκαετία του 1990, η πρώτη εισαγωγή στο χρηματιστήριο της Netscape λανσάρει στην αγορά το Διαδίκτυο για ευρεία χρήση το 1992.

Μια σημαντική καινοτομία, που πριν από χίλια και πλέον χρόνια ίσως απαιτούσε αιώνες για να εξελιχθεί, τώρα ίσως χρειάζεται μόνο τριάντα χρόνια. Το διάστημα μεταξύ της «Εποχής του Υπολογιστή» και της «Εποχής της Πληροφορίας και της Ψηφιοποίησης» δεν ήταν μεγαλύτερο από τριάντα περίπου χρόνια – σε σύγκριση με τις χιλιάδες χρόνια μεταξύ των Εποχών του Λίθου, του Ορειχάλκου και του Σιδήρου.

Ο νευροεπιστήμονας Αντόνιο Νταμάσιο σημειώνει ότι: «Πρόσφατα έχει γίνει της μόδας στην επιστήμη της υπολογιστικής και στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης να μιλάνε για τα μεγάλα ‘Μεγάλα Δεδομένα’ και για τις δυνατότητες που προσφέρουν για προβλέψεις, σαν να πρόκειται για ανακάλυψη της σύγχρονης τεχνολογίας […] Οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι έχουν υπάρξει εδώ και πολύ καιρό διαχειριστές Μεγάλων Δεδομένων, όταν εφαρμόζουν την ομοιόσταση σε υψηλό νευρικό επίπεδο. Όταν, για παράδειγμα, εμείς οι άνθρωποι διαισθανόμαστε την έκβαση μιας ορισμένης διαμάχης, κάνουμε τη χρήση των συστημάτων Μεγάλων Δεδομένων που διαθέτουμε. Αντλούμε από τα στοιχεία του παρελθόντος, τα οποία είναι καταχωρισμένα στη μνήμη μας και σε αλγόριθμους πρόβλεψης».

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας & Καινοτομίας