Ένας Τούρκος στο… Παρίσι

«Μπορεί το τουρκικό γεωτρύπανο Yavuz να αποχώρησε προσωρινά από τη θάλασσα της Καρπασίας κάνοντας στάση εφοδιασμού στο Λιμάνι της Μερσίνας, ωστόσο ο μεγαλύτερος φόβος της Λευκωσίας είναι να δει το επόμενο διάστημα τα τουρκικά γεωτρύπανα να επιχειρούν γεώτρηση στο οικόπεδο 7». Αυτό έγραφε την περασμένη Κυριακή η «Σημερινή», για να περάσουν μόλις 4 μέρες και οι χειρότεροι φόβοι να επιβεβαιώνονται στην πράξη. Ενώ κυβερνητικοί αξιωματούχοι διατυμπάνιζαν ότι τα μέτρα της Κυβέρνησης κατά εταιρειών ανάγκασαν το Yavuz να εγκαταλείψει την ΑΟΖ και το ΑΚΕΛ έσπευδε να ερμηνεύσει την προσωρινή αποχώρηση ως θετικό βήμα αποκλιμάκωσης της έντασης για επανέναρξη συνομιλιών, η Τουρκία προσγείωσε άπαντες στη στυγνή πραγματικότητα. Με νέα Navtex το Yavuz δεσμεύει μέρος του τεμαχίου 7 της Κυπριακής ΑΟΖ από τις 19 Οκτωβρίου μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2020, με τη γεώτρηση να ξεκινά αύριο Δευτέρα. Η οργίλη αντίδραση της Άγκυρας για την αδειοδότηση του θαλασσοτεμαχίου 7 στην κοινοπραξία ENI/TOTAL από την Κυπριακή Δημοκρατία μόνο τυχαία δεν ήταν.

Όπως αποκάλυψε η «Σ», από τα αποτελέσματα των σεισμικών ερευνών της PGS, που χαρτογράφησαν την Κυπριακή ΑΟΖ, έχει διαφανεί πως εντός του συγκεκριμένου θαλασσοτεμαχίου υπάρχουν υποσχόμενοι στόχοι, τους οποίους σε καμιά περίπτωση η Τουρκία δεν θα ήθελε να πέσουν στα χέρια των Ε/κ. Η ειδοποιός διαφορά της νέας αυτής τουρκικής πρόκλησης έγκειται στο γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά που οι Τούρκοι θα επιχειρήσουν παράνομη γεώτρηση σε αδειοδοτημένο οικόπεδο της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο υποτίθεται εμπίπτει στην υφαλοκρηπίδα που διεκδικεί στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα σχέδια της Άγκυρας είναι ξεκάθαρα και εκφρασμένα με τον πιο επίσημο τρόπο από τον Τσαβούσογλου: «Ευχόμαστε να υπάρξει συμφωνία και όλοι να πάρουν τα δικαιώματά τους, και να συνεχιστεί αυτή η υπόθεση μέσα σε γαλήνη και ειρήνη και ο πλούτος αυτός να πουληθεί στη διεθνή αγορά μέσω Τουρκίας. Αν δεν γίνει αυτό, εμείς θα κάνουμε τα δικά μας βήματα».

Η Λευκωσία είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στην Ε.Ε. για επιβολή στοχευμένων κυρώσεων κατά της Άγκυρας σε περίπτωση νέων παραβιάσεων. Ωστόσο, σε περίπτωση που η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώξει να μπει σε συνομιλίες με την Τουρκία προκειμένου να πετύχει μια νέα συμφωνία για διαχείριση του μείζονος προβλήματος του μεταναστευτικού, η επιβολή κυρώσεων καθίσταται αμφίβολη. Από την άλλη, ερωτηματικό αποτελεί το κατά πόσον η ΤΟΤΑL και συνεπώς η Γαλλία και η ΤΟΤΑL έχουν τη βούληση και την ικανότητα να ανατρέψουν τα σχέδια του Ερντογάν στην περιοχή.

Κοκορομαχίες

Οι σχέσεις Γαλλίας-Τουρκίας δεν διανύουν και την καλύτερή τους φάση. Αντιθέτως, αρκετά είναι τα μαύρα σύννεφα που έχουν μαζευτεί το τελευταίο διάστημα για μια σειρά από λόγους, με κύριο ζήτημα αυτήν την περίοδο την εκβιαστική στάση της Τουρκίας στο μεταναστευτικό. Χαρακτηριστική ήταν, μάλιστα, η λεκτική επίθεση που εξαπέλυσε αυτήν την εβδομάδα ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, εναντίον του Γάλλου Προέδρου, Εμμανουέλ Μακρόν. Μετά τις δηλώσεις του Μακρόν πως η Ευρώπη δεν πρέπει να ενδώσει στις πιέσεις της Τουρκίας για το μεταναστευτικό, ο Τσαβούσογλου τον παρομοίασε με «κόκορα που λαλεί ενώ τα πόδια του είναι καλυμμένα με λάσπη». Μιλώντας στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών είπε, μεταξύ άλλων, πως ο Μακρόν «ξεπέρασε τα όριά του, δυσφημώντας την Τουρκία για την ελευθερία της έκφρασης» και αναρωτήθηκε: «Πόσους μετανάστες έχει δεχθεί στη χώρα του; Αντίθετα, φιλοξένησε τρομοκράτες του YPG / PKK στο Μέγαρο των Ηλυσίων». Μετά την επίθεση με μαχαίρι που διαπράχθηκε το απόγευμα της Πέμπτης στο Αρχηγείο της Αστυνομίας του Παρισιού, ο Υπουργός Εσωτερικών, Κριστόφ Καστανέρ, αποφάσισε να αναβάλει το ταξίδι του σε Τουρκία και Ελλάδα, όπου επρόκειτο να μεταβεί.

Ο ρόλος της Κύπρου στη διένεξη

Τα προβλήματα στις σχέσεις Γαλλίας-Τουρκίας ξεκίνησαν εδώ και δεκαετίες με τον Βαλερί Ζισκάρ Ντ'εσταίν, ο οποίος αντέδρασε έντονα στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, η οποία συνέβη λίγες εβδομάδες μετά την εκλογή του στην Προεδρία της χώρας. Tα αντιτουρκικά αισθήματα στη γαλλική κοινωνία είναι υπαρκτά και ειδικά η Τουρκία του Ερντογάν χειροτέρεψε την εικόνα ανάμεσα στον γαλλικό λαό. Σε αυτό μάλιστα το πλαίσιο εντάσσονται και οι δηλώσεις του Τσαβούσογλου, ο οποίος την Πέμπτη, κατά τη διάρκεια συνάντησης στη δυτική γερμανική πόλη του Ντίσελντορφ, φωτογραφίζοντας τη Γαλλία είπε: «Ανησυχούμε για τις αυξανόμενες διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι τουρκικές κοινότητες στη Δυτική Ευρώπη». Σε αυτό το πλαίσιο τόνισε ότι οι διακρίσεις και οι ρατσιστικές πολιτικές γίνονται όλο και περισσότερο συστηματικές και υποστηρίζονται από αξιωματούχους σε διάφορα επίπεδα στις χώρες αυτές. Με αφορμή αυτήν τη δήλωση, η εφημερίδα Sabah επικαλείται και έκθεση του think-tank SETΑ με έδρα την Άγκυρα, όπου αναφέρει πως 676 αντι-μουσουλμανικά περιστατικά σημειώθηκαν στη Γαλλία το 2018, έναντι 446 το 2017, σημειώνοντας αύξηση 52%.

Γαλλο-αιγυπτιακή προσέγγιση

Εκτός από την Κύπρο και την Ελλάδα, η Γαλλία, που αναζητεί να διαδραματίσει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει προσεγγίσει ακόμη περισσότερο την Αίγυπτο. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν-Ίβις Λε Δραν δήλωσε την Τετάρτη ότι αυτός και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι συμφώνησαν να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των δυο σε όλους τους τομείς. Λίγες μέρες αργότερα Μακρόν και Αλ Σίσι συναντήθηκαν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και επιβεβαίωσαν το καλό επίπεδο των σχέσεών τους. Την ίδια περίοδο ναυτικές δυνάμεις της Αιγύπτου και της Γαλλίας διενήργησαν ναυτικές στρατιωτικές ασκήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο του σχεδίου Γενικής Διοίκησης των Ενόπλων Δυνάμεων της Αιγύπτου «για την προώθηση στρατιωτικής συνεργασίας με όλα τα αδελφικά και φιλικά κράτη της περιοχής», στα οποία μέχρι στιγμής δεν συμπεριλαμβάνεται η Τουρκία. Διαφορετικές προσεγγίσεις της Γαλλίας με την Τουρκία δεν υπάρχουν μόνο στο θέμα του προσφυγικού αλλά και στο ζήτημα της Λιβύης και της επόμενης μέρας στη Συρία, όπου το Παρίσι δεν ταυτίζεται με τις επιδιώξεις της Τουρκίας σε αυτά τα δυο ανοιχτά μέτωπα.

Η στροφή στον Κόλπο

Η μη προθυμία των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών να πείσουν τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες να υιοθετήσουν σκληρή στάση απέναντι στην Άγκυρα, ώθησε τη Λευκωσία να αναζητήσει περιφερειακές συμμαχίες και με χώρες του Κόλπου, οι οποίες δεν έχουν και τόσο φιλικές σχέσεις με την Τουρκία. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Σαουδικής Αραβίας για την Κύπρο οφείλεται στον συνδυασμό γεωπολιτικών διαστάσεων: μεταξύ των οποίων το φυσικό αέριο, οι επενδύσεις, ο τουρισμός και η ασφάλεια στη θάλασσα. Πάνω απ’ όλα, για τις Μοναρχίες του Κόλπου, η Κύπρος αντιπροσωπεύει τη νοτιοανατολική πύλη προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και έναν βιώσιμο δίαυλο επικοινωνίας με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Η στροφή αυτή της Λευκωσίας δεν πέρασε απαρατήρητη και βρέθηκε στο επίκεντρο πρόσφατης μελέτης του Ιταλικού Ινστιτούτου Διεθνών και Πολιτικών Σπουδών με τίτλο «Γιατί οι Μοναρχίες του Κόλπου στρέφουν το βλέμμα στην Κύπρο». Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι στις σχέσεις Κόλπου-Κύπρου, ο πρωταρχικός ρόλος που διαδραματίζει η Σαουδική Αραβία μπορεί προφανώς να κάνει τη διαφορά. «Ωστόσο, όπως συμβαίνει συχνά, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), όχι το βασίλειο, άνοιξαν την πρόσφατη πορεία των Μοναρχιών του Κόλπου προς το νησί της Ανατολικής Μεσογείου, στο πλαίσιο της εξωτερικής τους πολιτικής. Το 2016 η DP World τιμήθηκε με την παραχώρηση 25 χρόνων για τη λειτουργία του τερματικού πολλαπλών χρήσεων στο λιμάνι της Λεμεσού», επεσήμανε.

Το κτίσιμο των σχέσεων

Τα τελευταία χρόνια έγιναν εντατικές διπλωματικές ζυμώσεις μεταξύ των Μοναρχιών του Κόλπου και της Κύπρου. Τον Ιούνιο του 2019, ο Υπουργός Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας των Εμιράτων, Shaykh Abdullah bin Zayed Al Nahyan, ταξίδεψε στη Λευκωσία για να εδραιώσει τις διμερείς σχέσεις: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν ανοίξει πρεσβεία το 2016. Ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης υπέγραψε στο Μουσκάτ του Ομάν το Φεβρουάριο του 2019 μνημόνιο συνεργασίας για μια σειρά από θέματα εμπορικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος. Τον Νοέμβριο του 2018 ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών του Κουβέιτ, Shaykh Sabah Khaled Al Hamad Al Sabah, συναντήθηκε με τον Κύπριο ομόλογό του στο Kuwait City. Τον Απρίλιο του 2019, το Κατάρ γιόρτασε την πέμπτη επέτειο την έναρξης απευθείας πτήσεων της Qatar Airways προς την Κύπρο, η οποία παρέχει σήμερα δώδεκα απευθείας πτήσεις εβδομαδιαίως από τη Λάρνακα στην Ντόχα, με εκδήλωση στη Λευκωσία, όπου παρευρέθησαν επίσης οι πρεσβευτές του Κουβέιτ και του Ομάν. Επιπλέον το 2018, κατά τη διάρκεια της ιστορικής επίσκεψης του Προέδρου Αναστασιάδη στη Σαουδική Αραβία, η Saudi Aramco (της οποίας οι εγκαταστάσεις δέχτηκαν επίθεση πρόσφατα), εξέφρασε ενδιαφέρον για επιχειρηματική δραστηριότητα στην ΑΟΖ της Κύπρου. Από τη σκοπιά της Σαουδικής Αραβίας, η Κύπρος έχει μια πολύτιμη γεωγραφική θέση: βρίσκεται στην καρδιά της ανατολικής Μεσογείου, το νησί αποτελεί πιθανό λίκνο εμπορίου και επενδύσεων προς τη Δύση, ακριβώς απέναντι από ένα από τα πιο κομβικά σημεία της Αραβικής Χερσονήσου, τη Διώρυγα του Σουέζ. Επομένως, όπως αναφέρει ανάλυση, η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να καταστεί ένας αξιόπιστος συνομιλητής μεταξύ των Μοναρχιών του Κόλπου και των Βρυξελλών· και το Ριάντ μπορεί να δεσμευτεί για το ίδιο, προβάλλοντας την Κύπρο πρώτα απ'όλα ως έναν ευρωπαϊκό εταίρο για να συνεργαστεί με σκοπό την ενίσχυση της διαπεριφερειακής ευημερίας και ασφάλειας.