Η φρίκη της Ναπάλμ στην Κυπριακή Δημοκρατία και στη Συρία

Η Ναπάλμ είναι μια εύφλεκτη ζελατινώδης ουσία. Παράγεται από το ναφθένιο, ένα υποπροϊόν του πετρελαίου, και από το φοινικέλαιο. Εάν η Ναπάλμ τοποθετηθεί σε μια εμπρηστική βόμβα, η οποία εκρήγνυται, είναι ικανή να σκοτώσει ανθρώπους σε μαζική κλίμακα ή να προκαλέσει φρικιαστικούς τραυματισμούς. Μπορεί να κάψει τα μαλλιά, να λιώσει το δέρμα και να καταστρέψει εσωτερικά όργανα, π.χ. τραχεία και πνεύμονες. Μπορεί, επίσης, να επιφέρει πολυοργανική ανεπάρκεια ως αποτέλεσμα του εύρους των τραυματισμών. Κατά συνέπειαν, αν καταφέρει να επιζήσει οποιοδήποτε θύμα μιας βόμβας Ναπάλμ, μπορεί να υποστεί ακραία εγκαύματα, έντονες πληγές, αβάσταχτους πόνους και τρομακτικές ψυχολογικές επιπτώσεις.

Η Ναπάλμ εφευρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) το 1942. Στις 29 Νοεμβρίου 1972, μετά την επαναλαμβανόμενη χρήση βομβών Ναπάλμ στο Βιετνάμ από τις ΗΠΑ, η Γενική Συνέλευση της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ενέκρινε το Ψήφισμα 2932 Α (XXVII). Αυτό «αποδοκιμάζει τη χρήση Ναπάλμ και άλλων εμπρηστικών όπλων σε όλες τις ένοπλες συγκρούσεις».

Παρ' όλα αυτά, όπως εξηγώ παρακάτω, η Τουρκία φαίνεται ότι είχε βόμβες Ναπάλμ το 1964, καθώς και το 1974, και τις χρησιμοποίησε στην Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ). Πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2018 και τον Οκτώβριο του 2019, Κούρδοι έχουν ισχυριστεί ότι η Τουρκία έχει χρησιμοποιήσει βόμβες Ναπάλμ στη Συρία. Μάλιστα, παρουσιάστηκαν τρομακτικοί ισχυρισμοί μαζί με συγκλονιστικές φωτογραφίες σε διάφορα ΜΜΕ, όπως στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail» στις 18 Οκτωβρίου 2019, σε άρθρο του Chris Pleasance.

Η Τουρκία αρνήθηκε τους κουρδικούς ισχυρισμούς. Για παράδειγμα, στις 30 Ιανουαρίου 2018, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ) ανακοίνωσαν ότι:

«Τα πολεμοφόδια που απαγορεύονται από το Διεθνές Δίκαιο και οι συμφωνίες, όπως η Nαπάλμ, χημικά [όπλα], βιολογικά [όπλα], κ.λπ., δεν χρησιμοποιούνται από τις Πολεμικές Αεροπορίες μας. Τέτοια εμπρηστικά δεν υπάρχουν στον κατάλογο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων». (Πηγή:ΤΕΔ, https://twitter.com/MFATurkey/status/958337529366884353)

Στο πλαίσιο της Συρίας, δεν μπορώ να επαληθεύσω το αληθές είτε του ισχυρισμού των Κούρδων είτε της άρνησης των Τούρκων. Ωστόσο, μπορώ να επισημάνω ορισμένα στοιχεία για τη χρήση Ναπάλμ στην ΚΔ.

Ναπάλμ το 1964

Μαθαίνουμε από μια αποχαρακτηρισμένη «Εκτίμηση» που υποβλήθηκε στις 19 Ιουνίου 1964 από τον τότε Διευθυντή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών («CIA») των ΗΠΑ ότι:

«Το μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας βρίσκεται σε επιθετική απόσταση από την Κύπρο, με τακτικές βόμβες και δοχεία ναπάλμ αποθηκευμένα σε μια βάση μικρότερη των 200 μιλίων από το νησί» (Πηγή: «CIA Library», έγγραφο 0000273005, σελίδα 14, https://www.cia.gov/library/readingroom/document/0000273005).

Στις 9 Αυγούστου 1964, ο Πρέσβης Ζήνωνας Ρωσσίδης, ο τότε Μόνιμος Αντιπρόσωπος της ΚΔ στον ΟΗΕ, κατήγγειλε ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας ότι τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη χρησιμοποίησαν βόμβες Ναπάλμ με «απάνθρωπο» τρόπο και ότι τα θύματα συμπεριελάμβαναν αθώες γυναίκες και αθώα παιδιά, που είχαν μετατραπεί σε «αναμμένες ανθρώπινες δάδες». Επιπλέον: «Τα χωριά Πωμός και Πύργος έχουν μετατραπεί σε καμένα ερείπια και μια μάζα ανθρώπων έχει καεί από την εκτεταμένη χρήση βομβών Ναπάλμ ... Εικοσάδες υπέστησαν εγκαύματα από τις πυρκαγιές των Ναπάλμ».

Δύο μέρες αργότερα, ο Πρέσβης Ζήνωνας Ρωσσίδης πρόσθεσε ότι «ολόκληρα χωριά βομβαρδίστηκαν» και «καταστράφηκαν ολόκληρα νοσοκομεία με τους ασθενείς και τους γιατρούς τους». (Πηγή: Έγγραφο του ΟΗΕ S/PV1143, 9/11 Αυγούστου 1964, παράγραφοι 26, 32 και 197, https://digitallibrary.un.org/record/608124).

Ναπάλμ το 1974

Ίσως επειδή μετά την υποτιθέμενη χρήση της βόμβας Ναπάλμ κατά των πολιτών το 1964 η Τουρκία δεν αντιμετώπισε ούτε τη δικαιοσύνη, ούτε οποιοδήποτε πολιτικό κόστος, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία φαίνεται ότι ξαναχρησιμοποίησε βόμβες Ναπάλμ εναντίον της ΚΔ μετά από κάθε μία από τις δύο τουρκικές εισβολές του 1974.

Ο Δρ Kurt Waldheim, τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ (ΓΓ), έγραψε διάφορες εκθέσεις που αναφέρθηκαν στην υποτιθέμενη χρήση της Ναπάλμ. Παράδειγμα είναι μια έκθεση της 21ης Ιουλίου 1974, μια μέρα μετά την έναρξη της πρώτης τουρκικής εισβολής. Σε αυτήν, ο ΓΓ σημείωσε ότι «η τουρκική Αεροπορία επιτέθηκε στο λιμάνι της Πάφου» και «αναφέρεται η χρήση της Ναπάλμ».

Μάλλον επειδή ήταν Αυστριακός ο ίδιος (και πρώην αξιωματικός στις μυστικές υπηρεσίες του Αδόλφου Χίτλερ), ο ΓΓ ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τον βομβαρδισμό με Ναπάλμ τεσσάρων Αυστριακών στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ («UNFICYP»). Σε έκθεση της 14ης Αυγούστου 1974, την ημέρα δηλαδή της έναρξης της δεύτερης τουρκικής εισβολής, ο ΓΓ ανέφερε σε πληροφορίες που είχε λάβει από τον Διοικητή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και πρόσθεσε ότι αυτή την ημέρα:

«Στην περιφέρεια της Λάρνακας, ένα περιπολικό της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, το οποίο ήτο βαμμένο λευκό και είχε σημάδια και σημαία των Ηνωμένων Εθνών, δέχθηκε επίθεση από τουρκικά αεροσκάφη σε μια περιοχή δύο μίλια νότια της Κόσιης. Το τουρκικό αεροσκάφος έκανε τρία περάσματα επάνω από το όχημα, πυροδοτώντας το [περιπολικό] στο δεύτερο και στο τρίτο πέρασμα. Από τέσσερεις στρατιώτες του αυστριακού τμήματος στο όχημα, τρεις σκοτώθηκαν. Ο Διοικητής των Δυνάμεων [της ΟΥΝΦΙΚΥΠ] κατέθεσε την ισχυρότερη διαμαρτυρία στον Τούρκο διοικητή».

Δύο μέρες αργότερα, στις 16 Αυγούστου 1974, ο ΓΓ κυκλοφόρησε μια νέα έκθεση βασισμένη σε πληροφορίες του Διοικητή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Αυτήν τη φορά, ο ΓΓ επιβεβαίωσε ότι σε σχέση με την επίθεση κατά των Αυστριακών «μια έρευνα που διεξήχθη μετά το περιστατικό... αποκάλυψε ότι τα [τρία] θύματα σκοτώθηκαν από Ναπάλμ». (Πηγές: Έγγραφα του ΟΗΕ S/11353/Add.1, S/11353/Add.25 και S/11353/Add.28.).

Άλλες πηγές ενισχύουν τον ισχυρισμόν ότι το 1974 η Τουρκία ήταν οπλισμένη με Ναπάλμ και είχε την πρόθεση να τις χρησιμοποιήσει. Για παράδειγμα, μια αποχαρακτηρισμένη αμερικανική «Έκθεση», με ημερομηνία 15 Αυγούστου 1974, που γράφτηκε από την Υπηρεσία Πληροφοριών Άμυνας («Defence Intelligence Agency»), αποκαλύπτει ότι:

«Στις 06.45 ώρα τοπική, δύο RF-84s απογειώθηκαν από την [τουρκική] αεροπορική βάση του Ιντζιρλίκ [όπου βρίσκονταν αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις] και 37 F-100 φορτωμένα με Ναπάλμ και 750 λίβρα βόμβες κινούνταν στον αεροδιάδρομο. Η δραστηριότητα αυτή δείχνει ότι υπάρχει πιθανότητα οι Τούρκοι να ξαναρχίσουν την πορεία τους προς την Αμμόχωστο στην Κύπρο». (Πηγή: Box 9, folder ‘Cyprus Crisis (38)’, Kissinger/Scowcroft West Wing Office Files, Gerald R. Ford Presidential Library, www.fordlibrarymuseum.gov/library/document/0332/033200204.pdf).

Ο ΟΗΕ οφείλει μια εξήγηση: Εκτός από την έρευνα που έκανε μετά τον βομβαρδισμό των Αυστριακών στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ο ΟΗΕ έχει διεξαγάγει οποιαδήποτε άλλη έρευνα σε σχέση με την υποτιθέμενη χρήση Ναπάλμ στην ΚΔ; Εάν ναι, ποια ήταν τα αποτελέσματα της κάθε έρευνας και οδήγησε καμία σε οποιαδήποτε ποινική δίκη; Εάν όχι, γιατί όχι;

Πρωτόκολλο ΙΙΙ

Στις 9 Δεκεμβρίου 1974, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε δύο Ψηφίσματα κατά της Ναπάλμ – τα Ψηφίσματα A/RES/3255 (XXIX) Α και Β. Έξι χρόνια αργότερα, η χρήση της Ναπάλμ κατά των πολιτών και πολιτικών αντικειμένων απαγορεύτηκε σιωπηρά από το Πρωτόκολλο περί Απαγορεύσεων ή Περιορισμών στη Χρήση των Εμπρηστικών Όπλων του 1980. Αυτό, άλλωστε, είναι γνωστό ως Πρωτόκολλο ΙΙΙ της Σύμβασης της Γενεύης περί Ορισμένων Συμβατικών Όπλων του 1980.

Τα 115 συμβαλλόμενα μέρη του Πρωτοκόλλου ΙΙΙ περιλαμβάνουν την ΚΔ, την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά όχι την Τουρκία, η οποία ούτε έχει υπογράψει αυτό το Πρωτόκολλο. Στην ίδια απαράδεκτη θέση με την Τουρκία βρίσκονται άλλοι γείτονες της ΚΔ, όπως η Συρία, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Λιβύη.

Η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από άλλες διεθνείς συμβάσεις που σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με τα υλικά πολέμου. Για παράδειγμα, η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ή επικυρώσει τα Πρόσθετα Πρωτόκολλα του 1977 των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949, το Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο του 1998 και τη Σύμβαση του Δουβλίνου του 2008, η οποία απαγορεύει τα πυρομαχικά διασποράς «cluster munitions». Αντιθέτως, η Τουρκία έχει υπογράψει, αλλά δεν έχει κυρώσει τη Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων του 2013. (Πηγές: https://ihl-databases.icrc.org και https://treaties.un.org/).

Συμπεράσματα

Διάφορα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως το Ψήφισμα 1062 του 1996, προβλέπουν μια «συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος». Ωστόσο, μια τέτοια «διευθέτηση» δεν μπορεί να είναι «συνολική», εάν τα θέματα σε αυτό το άρθρο δεν τοποθετηθούν στην πρώτη γραμμή των διπλωματικών, πολιτικών και νομικών σκηνών.

Εν τω μεταξύ, ο κατευνασμός της Τουρκίας πρέπει να τερματιστεί. Αν στον 20όν αιώνα ο ΟΗΕ είχε πάρει μια σκληρή γραμμή κατά της χρήσης της Ναπάλμ στην ΚΔ και υπέρ της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης, θα τολμούσε κανένας να χρησιμοποιήσει εμπρηστικές βόμβες στη διπλανή Συρία στον 21ον αιώνα;

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές