Μπήκαμε για τα καλά στην εποχή των αρνητικών επιτοκίων

Tην εποχή των αρνητικών επιτοκίων προσπαθούν να διαχειριστούν το τελευταίο διάστημα τράπεζες και καταθέτες. Ήδη από τις 12 Σεπτεμβρίου το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αποφάσισε τη μείωση του βασικού επιτοκίου καταθέσεων (πρόκειται για επιτόκιο που αφορά τις καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων προς την ΕΚΤ) κατά 10 μονάδες βάσης στο -0,50%.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι τράπεζες με υψηλή ρευστότητα (όπως είναι σήμερα στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι κυπριακές τράπεζες) καταθέτουν στην Φρανκφούρτη τα χρήματα και πληρώνουν αντί να λαμβάνουν τόκους.

Με αυτήν την πρακτική ουσιαστικά η ΕΚΤ προσπαθεί να ωθήσει τις τράπεζες να χρησιμοποιήσουν τη ρευστότητά τους για ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει περαιτέρω την αγορά κρατικών ομολόγων, τα οποία, όμως, επίσης βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, αυτήν τη στιγμή υπάρχει στο σύστημα υπερβάλλουσα ρευστότητα ύψους €14 δις, κυρίως από Τράπεζα Κύπρου και Ελληνική Τράπεζα. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι στην Κύπρο υπάρχει ήδη υπερδανεισμός τόσο στα νοικοκυριά, όσο και στις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα η παραχώρηση νεών δανείων σε συνδυασμό με τα νέα αυστηρά κριτήρια που υπάρχουν να μη βρίσκεται σε επιθυμητά επίπεδα.

Συνεπώς στην παρούσα φάση τα επιτελεία των τραπεζών εστιάζουν στην εξεύρεση τρόπων για να μειώσουν το ύψος των καταθέσεών τους. Ήδη η διοίκηση της Ελληνικής Τράπεζας μελετά το ενδεχόμενο να επιβάλει αρνητικό επιτόκιο στους μεγαλοκαταθέτες της, δηλαδή κυρίως στα ταμεία προνοίας, κάτι το οποίο πιθανόν να οδηγήσει τους διαχειριστές αυτών των ταμείων στο να εξετάσουν και άλλες επιλογές. Ουσιαστικά οι διαχειριστές των ταμείων (ανάλογα με το ρίσκο του χαρτοφυλακίου που διαχειρίζονται) θα πρέπει να καταλήξουν σε επιλογές με αποδόσεις πιο ασφαλείς μεν και με καλύτερη απόδοση δε από τα καταθετικά επιτόκια, εγχείρημα που μόνο εύκολο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.

Ταυτόχρονα, η Τράπεζα Κύπρου σε δημόσιες τοποθετήσεις της δεν κρύβει πως επεξεργάζεται τα δικά της πλάνα για τα αρνητικά επιτόκια. Όπως τόνισε πρόσφατα υψηλόβαθμο στέλεχος του Συγκροτήματος, σε πρώτο στάδιο προτιμά να ενθαρρύνει τους μεγάλους καταθέτες να επιλέξουν άλλες εναλλακτικές επιλογές, με χαμηλό ρίσκο. Συγκεκριμένα, η Τράπεζα Κύπρου επεξεργάζεται νέες υπηρεσίες και προϊόντα, ούτως ώστε να είναι σε θέση να δώσει εναλλακτικές επιλογές στον πελάτη να μπορεί να αποφεύγει τις χρεώσεις μέσα από προϊόντα που έχουν χαμηλό ρίσκο αλλά θετική απόδοση.

Τι σημαίνει η εφαρμογή

αρνητικού επιτοκίου

Καταθέτης που διαθέτει στην τράπεζα κεφάλαιο €100.000 σε ένα περιβάλλον με αρνητικά επιτόκια καταθέσεων της τάξεως του -0,30% και το αρνητικό αυτό επιτόκιο διατηρηθεί αμετάβλητο για ένα χρόνο, το υπόλοιπο του λογαριασμού θα γίνει €99.700 ευρώ στο τέλος του χρόνου και θα μειώνεται αντίστοιχα για τα επόμενα χρόνια ανάλογα με το εκάστοτε αρνητικό επιτόκιο.

Το ποσό της μείωσης αυτής θα λειτουργεί στο σύνολό του σαν αντιστάθμισμα των εμπορικών τραπεζών στις επιβαρύνσεις που και οι ίδιες αναγκάζονται να υποστούν μετά την πιο πάνω απόφαση της ΕΚΤ. Ως εκ τούτου, αναμένεται οι σημαντικοί τουλάχιστον καταθέτες να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις για αποφυγή της νέας αυτής επιβάρυνσης.

Τι συμβαίνει στο εξωτερικό

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Bloomberg, ορισμένες ελβετικές τράπεζες πήραν την πρωτοβουλία να επιβάλουν αρνητικά επιτόκια στις μεγάλες καταθέσεις. Για παράδειγμα, η ελβετική UBS αποφάσισε να χρεώσει αναλόγως όσους πελάτες της διατηρούν καταθέσεις άνω των €500.000, ενώ κάνει το ίδιο σε όσους διατηρούν εξίσου μεγάλες καταθέσεις σε ελβετικά φράγκα. Παράλληλα, η Credit Suisse έχει ανακοινώσει ότι εφεξής θα επιβάλει χρέωση σε όσους πελάτες της έχουν καταθέσεις άνω του €1 εκατ.

Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στις σκανδιναβικές χώρες. Στη Δανία, σύμφωνα πάντα με το Bloomberg, ορισμένες μικρές τράπεζες εξετάζουν την επιβολή αρνητικών επιτοκίων στους πελάτες τους από τον ιδιωτικό τομέα. Όπως τονίζει η FinansWatch, εταιρεία ερευνών για τον τραπεζικό κλάδο, ανάμεσά τους είναι οι τράπεζες Ringkjobing Landobank και Sparekassen Sjaelland-Fyn, που έχουν ήδη ανακοινώσει ότι προσανατολίζονται να επιβάλουν χρεώσεις σε όσους πελάτες τους έχουν λογαριασμούς με μεγάλα ποσά. Απηχώντας τον προβληματισμό του κλάδου, ο επικεφαλής της Ένωσης Τραπεζιτών της Δανίας, Ούρλικ Νόντγκααρντ, τόνισε πως όσο οι τράπεζες προστατεύουν τους καταθέτες από το κόστος των αρνητικών επιτοκίων, «πουλάνε τα προϊόντα τους σε τιμές κάτω του κόστους και αυτό αποτελεί σαφώς πρόβλημα».

Πάντως, μέχρι στιγμής, σε παγκόσμιο επίπεδο αρνητικά επιτόκια διατηρούν (κυρίως λόγω του φόβου νέας διεθνούς ύφεσης) οι κεντρικές τράπεζες της Ιαπωνίας, της Σουηδίας αλλά και η ΕΚΤ. Και οι τρεις κεντρικές τράπεζες ανέφεραν πως στόχος αυτής τους της απόφασης είναι η υποστήριξη της οικονομικής δραστηριότητας.

Στις ΗΠΑ με τη Federal Reserve, η κατάσταση είναι διαφορετική. Σημειώνεται πως η FED είχε πρώτη μηδενικά επιτόκια από το 2008, τα οποία αύξησε τον Δεκέμβριο του 2015, εκτιμώντας τότε ότι η οικονομία είχε πάρει μπροστά για τα καλά και υπήρχε κίνδυνος πληθωρισμού. Στη συνέχεια, βέβαια, αναθεώρησε την πολιτική της, γιατί η κίνησή της προκάλεσε μεγάλη αβεβαιότητα και ξεπούλημα στα χρηματιστήρια. Η ουσία είναι ότι η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται και βρίσκεται σε διαφορετική φάση από τις υπόλοιπες μεγάλες οικονομικές ζώνες που επιβραδύνονται. Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, οι ΗΠΑ χρειάζονται αυτήν τη στιγμή αύξηση επιτοκίων, ενώ οι υπόλοιπες χώρες και περιοχές μείωση επιτοκίων, γεγονός που ενδεχομένως να δημιουργήσει μεγάλες ανισορροπίες και αναταράξεις με απρόβλεπτες συνέπειες σε διεθνές επίπεδο.

Το αν τα εργαλεία των κεντρικών τραπεζών δεν είναι λειτουργικά και δεν μπορούν να αποτρέψουν τον κίνδυνο νέας ύφεσης, είναι κάτι το οποίο θα διαφανεί στους επόμενους μήνες. Μέχρι τότε, όμως, διαφαίνεται πως θα υπάρχει ένα γενικό μούδιασμα στις αγορές.

*Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited