Η Κομισιόν ενέκρινε το προσχέδιο προϋπολογισμού της Κύπρου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την προηγούμενη εβδομάδα το προσχέδιο προϋπολογισμού της Κύπρου, με την εκτίμηση ότι είναι σύμφωνο με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής από το κράτος, εφόσον δίνει τη δυνατότητα σε μια κυβέρνηση να υλοποιήσει το πρόγραμμά της και να προχωρήσει στην εκτέλεση συγκεκριμένων έργων. Την ίδια στιγμή, λόγω της μειοψηφίας που διαθέτει το κυβερνών κόμμα, ο προϋπολογισμός γίνεται όχημα άσκησης αντιπολιτευτικής κριτικής ή υιοθέτησης μέτρων που προτείνονται από αντιπολιτευτικές δυνάμεις, ώστε να είναι δυνατή η υπερψήφισή του.

Επιπλέον, μέσα στον προϋπολογισμό αποτυπώνονται οι εκτιμήσεις για την πορεία της οικονομίας και των άλλων δεικτών που την επηρεάζουν ή επηρεάζονται από αυτήν, όπως η ανεργία και ο πληθωρισμός.

Η ετοιμασία του εκάστοτε προϋπολογισμού οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις μακροοικονομικές συνθήκες της κάθε χώρας αλλά και της διεθνούς οικονομίας, τις ανάγκες των πολιτών και τους περιορισμούς που τίθενται, όπως για παράδειγμα το δημοσιονομικό σύμφωνο που αποφασίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτελεί πλέον μέρος της εθνικής νομοθεσίας.

Επιπλέον, ο προϋπολογισμός πρέπει να ετοιμάζεται στο πλαίσιο του δημοσιονομικού στρατηγικού σχεδιασμού που εκτείνεται πέραν του ενός χρόνου, εφόσον ο μεσο-μακροπρόθεσμος σχεδιασμός αποτελεί σημαντικό εργαλείο στον περιορισμό των δημοσιονομικών κινδύνων.

Είναι ξεκάθαρο ότι, σε περιόδους ανάπτυξης και αύξησης των κρατικών εσόδων η ετοιμασία του προϋπολογισμού γίνεται ευκολότερη, εφόσον οποιεσδήποτε αυξήσεις στις κρατικές δαπάνες μπορούν να καλυφθούν μέσω των αυξημένων κρατικών εσόδων. Φυσικά το ζήτημα είναι να είμαστε προετοιμασμένοι και για δυσκολότερες οικονομικά εποχές, οι οποίες αναπόφευκτα θα έρθουν εφόσον η οικονομία χαρακτηρίζεται από κυκλικότητα.

Με ευκολία θα μπορούσε κάποιος να παρομοιάσει τα δημόσια οικονομικά με τον οικονομικό προγραμματισμό μιας οικογένειας. Τα έξοδα δεν μπορούν να είναι περισσότερα από τα έσοδα, ενώ θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι υποχρεώσεις σε ό,τι αφορά τα δάνεια που έχουν ληφθεί για αγορά κατοικίας ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό. Την ίδια στιγμή, οποιαδήποτε πλεονάσματα είτε αποταμιεύονται (τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά και δεν υπάρχει κίνητρο προς την αποταμίευση) είτε επενδύονται. Το ίδιο και το κράτος, το οποίο θα πρέπει να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις του, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό ποσοστό δημόσιου χρέους.

Ο κρατικός προϋπολογισμός δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνος του εργαλείο ώθησης της ανάπτυξης. Η προώθηση αναπτυξιακών έργων και έργων υποδομής θα πρέπει να συνδυαστεί με σημαντικές πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα. Αυτό που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τον προϋπολογισμό είναι η απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και για προσέλκυση των επενδύσεων.

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, υπάρχουν οι ανελαστικές και οι ελαστικές. Δηλαδή οι δαπάνες που είναι δύσκολο να μειωθούν λόγω της φύσης τους και οι δαπάνες που εξαρτώνται από την παραγωγή. Η ανάλυση/κατανομή των δαπανών στις προσφερόμενες κρατικές υπηρεσίες και η συσχέτιση με το όφελος που δημιουργείται στο κράτος και στους πολίτες, δίνει τη δυνατότητα στην εκάστοτε κυβέρνηση να αξιολογήσει ποιοι τομείς χρήζουν βελτίωσης και, προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, ποιες υπηρεσίες μπορούν να αγοραστούν από τον ιδιωτικό τομέα με μικρότερο κόστος.

Υπογραμμίζεται ότι απαραίτητη προϋπόθεση για υλοποίηση του προϋπολογισμού είναι η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για το ποσοστό με το οποίο θα αναπτυχθεί η κυπριακή οικονομία. Είναι σημαντικό να αναλύονται συνεχώς οι μεταβολές στη διεθνή οικονομία, εφόσον η Κύπρος, ως εξωγενής οικονομία, επηρεάζεται σημαντικά από τις αλλαγές, ώστε όπου χρειάζεται να γίνονται άμεσα διορθωτικές κινήσεις.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει ανάλυση ευαισθησίας, ειδικά σε ό,τι αφορά τα κρατικά έσοδα. Για να γίνει αυτό, είναι σημαντικό να αναλυθούν τα έσοδα ανά τομέα και πώς αυτά επηρεάζονται από τις τάσεις της αγοράς αλλά και τις αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον. Από τα στατιστικά είναι ξεκάθαρο ότι οι οικονομικοί τομείς που οδηγούν την ανάπτυξη είναι οι ίδιοι με αυτούς που την οδηγούσαν πριν από δέκα χρόνια, με μοναδική ίσως διαφοροποίηση την ενίσχυση της εκπαίδευσης. Οπόταν θα ήταν σωστό (αν δεν έχει γίνει ακόμη), να αξιολογηθεί το πώς θα κινηθούν τα κρατικά έσοδα κάτω από δυσμενείς συνθήκες (stress test).

Είναι σημαντικό, λοιπόν, ο προϋπολογισμός να είναι σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία.

Απ’ εκεί και πέρα, ο προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών και προώθησης πολιτικών ενίσχυσης του περιβάλλοντος. Φυσικά όλα αυτά μακριά από υπερβολές που έχουμε δει παλαιότερα, όταν το κράτος δανειζόταν για να πληρώνει κοινωνικές παροχές.

Πέρα από τη διατήρηση των πλεονασμάτων, σημαντική είναι και η πτώση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ, κάτι που τροχοδρομείται. Μετά την αποπληρωμή του ρωσικού δανείου, το 2020 η Κυβέρνηση θα προχωρήσει και στην αποπληρωμή του δανείου προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο είναι ακριβότερο σε κόστος από τα άλλα δάνεια που παραχωρήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης.

Από την άλλη, η καλύτερη στόχευση των κρατικών δαπανών σε τομείς με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα και η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στη δημόσια υπηρεσία, οδηγούν στην απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και στην ανάπτυξη. Στον προϋπολογισμό του 2020 ενισχύονται οι αναπτυξιακές δαπάνες αλλά και το κόστος του ΓεΣΥ, με ανησυχίες για ενδεχόμενη περαιτέρω αύξησή του.

Σημαντικοί είναι και οι κίνδυνοι που καταγράφονται σε ό,τι αφορά το 2020, με το ενδεχόμενο να αναγκαστεί το κράτος να καταβάλει όλο το ποσό των περικοπών σε μισθούς του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα (αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή δημοσιονομικού εκτροχιασμού). Την ίδια στιγμή, παρόλο που προϋπολογίζεται χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης, οι εξωτερικοί κίνδυνοι αυξάνονται. Brexit, διεθνής εμπορικός πόλεμος και επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας είναι μόνο μερικοί από τους εξωτερικούς κινδύνους, που αναπόφευκτα επηρεάζουν και την Κύπρο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ανάλυσή της αναφέρεται σε δύο επιπλέον κινδύνους (πέρα από αυτούς που ανέφερε το Υπουργείο Οικονομικών κατά την κατάθεση του προσχεδίου του Προϋπολογισμού στη Βουλή). Γίνεται αναφορά στην υπερβολική εξάρτηση από επενδύσεις στον κατασκευαστικό τομέα (απόρροια του προγράμματος πολιτογράφησης) και το ενδεχόμενο δημιουργίας κινδύνων από σημαντική μείωση της εξωτερικής ζήτησης (μείωση ήδη παρατηρείται), καθώς και στα συνεχιζόμενα προβλήματα αεροπορικής συνδεσιμότητας, σε συνδυασμό με τον έντονο ανταγωνισμό με γειτονικούς τουριστικούς προορισμούς.

Είναι σημαντικό ο προϋπολογισμός να είναι σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία.