Όταν τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα

Στο ίδιο έργο θεατές. Γι’ ακόμη μια φορά επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Και καυχιόμαστε μάλιστα ότι το κάνουμε για το καλό μας και για να σώσουμε την κοινωνία και την οικονομία. Το κυριότερο μάθημα που έπρεπε να μας διδάξει η τραυματική περίοδος της δεκαετίας και πλέον που οδήγησε στο κούρεμα καταθέσεων το 2013, οι επιπτώσεις της οποίας είναι ακόμη μαζί μας, είναι ότι η προσέλκυση λεφτών στην χώρα δεν είναι πλούτος. Θα μπορούσε να δημιουργήσει πλούτο, αλλά χρειάζεται να επενδυθούν σε βιώσιμα έργα και να υπάρχουν στη χώρα συνθήκες για να μπορεί να κτισθεί βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

Στην Κύπρο, παρά τις προειδοποιήσεις που έχουν γίνει επανειλημμένα από τον υπογεγραμμένο και μερικούς άλλους οικονομολόγους για χρόνια τώρα, η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία γενικά προτιμούν να αγνοούν την πραγματικότητα και να επιδίδονται στις παλιές τους πρακτικές καλλωπισμού της βιτρίνας της οικονομίας και που τους επιτρέπει επίσης να ασχολούνται χωρίς παρεμβάσεις και εμπόδια με τις πελατειακές τους σχέσεις.

Το δεύτερο πολύ σημαντικό μάθημα, που δεν μάθαμε, παρόλα τα κακά που έχουμε υποστεί, και ζούμε ακόμη, είναι ότι όχι μόνο δεν βοηθά κατ’ ανάγκην η προσέλκυση λεφτών (βρόμικων ή μη), αλλά, όπως βιώνουμε και σήμερα τις επιπτώσεις της περιόδου πριν από το κούρεμα καταθέσεων του 2013, μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ρωγμές και καταστροφές στα θεμέλια της οικονομίας, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για αειφόρο ανάπτυξη. Το ιδιωτικό χρέος έπρεπε να γίνει αντιληπτόν ότι δεν σκουπίζεται κάτω από το χαλί και εξαφανίζεται.

Λέμε συνεχώς ότι το πρόβλημά μας είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ), όπως αυτά φαίνονται στους ισολογισμούς των τραπεζών. Αυτό είναι ένα τεραστίων διαστάσεων λάθος και, πολύ πιθανόν, εσκεμμένο, από αυτούς που επωφελούνται από τέτοια ερμηνεία, χωρίς καμία έγνοια για τις συνέπειες που αυτές οι πράξεις τους πιθανόν να έχουν και πάλι στην οικονομία του τόπου.

Το τρίτο τεράστιο, αλλά και πάλιν, ίσως, εσκεμμένο λάθος, είναι η λογική ότι θα πρέπει πάση θυσία να «διασωθούν» οι τράπεζες, για να μπορεί έτσι να διασωθεί η οικονομία. Η Ισλανδία, όπως είναι γνωστόν, έχει ακολουθήσει επιτυχώς την αντίθετη λογική και πρακτική, θέτοντας, έτσι, τα θεμέλια για να ξαναρχίσει βιώσιμη ανάπτυξη. Είχε βάλει από την αρχή ως πρώτιστο στόχο τη διάσωση των πολιτών της χώρας και των περιουσιών τους. Εμείς, αντιθέτως, κάνουμε ό,τι είναι δυνατό να υποβοηθήσουμε αυτούς που βρέθηκαν στο τιμόνι των προβληματικών τραπεζών μας να αναρπάξουν, έμμεσα η άμεσα, το ενεργητικό του ισολογισμού των.

Δεν έχει γίνει αντιληπτόν ότι σε μια υγιή οικονομία χρειάζεται οι πολίτες και οι εταιρείες της να μην είναι καταχρεωμένα σε βαθμό που να μη δικαιολογείται η ανάληψη νέων δανείων και, ως επίσης, ότι σε τέτοιες συνθήκες πολύ υψηλού ιδιωτικού χρέους δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για νέα βιώσιμα έργα, διότι δεν θα υφίσταται αγοραστική δύναμη για να μετουσιώσει τη ζήτηση σε πωλήσεις.

Δεν έχει, επίσης, συνειδητοποιηθεί ότι αυτή η μεθόδευση που εφαρμόζεται με τη συνεργασία της πολιτικής ηγεσίας θα έχει αναπόφευκτα ως αποτέλεσμα την κατάσχεση των περιουσιών των Κυπρίων μέσω των υποθηκών και εγγυήσεων αυτών των δανείων. Το ανεξέλεγκτο ξεπούλημα των δανείων σε τρίτους (κυρίως ταμείων του εξωτερικού) είναι μέγα σκάνδαλο και τραγικώς η ταφόπετρα της οικονομίας και κοινωνίας. Καθιστά πρακτικά αδύνατη την αποπληρωμή αυτών των δανείων και, συνεπώς, τη μείωση του ιδιωτικού χρέους, που θα ήταν δυνατή, όμως, αν οι εκπτώσεις δίνονταν όπως έπρεπε στα κυπριακά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που έχουν τα δάνεια.

Αυτό, στις πλείστες περιπτώσεις, θα οδηγήσει σε κατάσχεση των περιουσιών των Κυπρίων μέσω των υποθηκών και εγγυήσεων αυτών των δανείων από τους ξένους, που εξυπηρετούν έτσι και που έχουν ως στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους τους. Με απλά λόγια, βάζουν ενέχυρο τη χώρα τους και αυτούς που τους έχουν εκλέξει στην εξουσία για τα στενώς νοούμενα συμφέροντα των ιδίων και αυτών στους οποίους απλώνουν κόκκινο χαλί.

Η πραγματικότητα είναι, όμως, πολύ διαφορετική από τη βιτρίνα που φτιάχνεται από τους κυβερνώντες και, δυστυχώς, σκεπάζει παρόμοια εγκλήματα κατά της κοινωνίας, όπως αυτά που έχουν διαπράξει περίπου οι ίδιοι πολιτικοί, δικηγόροι, λογιστές, «ντιβέλοπερ», τραπεζίτες και άλλοι τη δεκαετία πριν από το 2013. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται με τους ιδίους πρωταγωνιστές και τον κόσμο στο ίδιο τραγικό έργο θεατές.

Και έτσι έχουμε τα καζίνα, τα διαβατήρια και τους ουρανοξύστες, το Κυπριακό Hollywood (ή Koprollywood), τα καμουφλαρισμένα bail-outs (π.χ. Co-Op to Hellenic deal και σχέδιο Εστία) και πολλά άλλα. Οι ίδιοι συνήθεις ύποπτοι συνεχίζουν ακάθεκτα να θησαυρίζουν, με σημαιοφόρους την πολιτική ηγεσία μας και τους στενούς τους κύκλους εις βάρος του ανυπεράσπιστου και πάντοτε καταπονημένου φορολογούμενου πολίτη.

*Οικονομολόγος, που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Harvard και στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά