Οι παραλίες της Κύπρου μας: Ελεύθερη Αμμόχωστος

Μετά την εισβολή η Αγία Νάπα, ένα αποκομμένο ψαροχώρι, διέθετε μόνο κάποια 'μπάγκαλος' του συγκροτήματος Νησί Μπιτς και δίπλα μερικά τουριστικά διαμερίσματα των πρωτοπόρων αδελφών Βάσου και Αδάμου Ιωάννου. Η μόνη πρόσβασή της ήταν ο χωριτικός δρόμος Παραλιμνίου-Αγίας Νάπας. Με δανειοδότηση από την Τράπεζα Αναπτύξεως κτίστηκε το πρώτο ξενοδοχείο (Βάσος Μπιτς) κι ανακαινίστηκαν τα τουριστικά διαμερίσματα της οικογένειας Β. Ιωάννου. Χαρακτηριστική ήταν η στιχομυθία που είχα με εκπροσώπους της οικογένειας το καλοκαίρι του 1975, τρώγοντας σουβλάκια κάτω από ένα πρόχειρο στεγάδι στην πανέμορφη παραλία: ‘Εάν η φιλοδοξία σας είναι να ψήνετε σουβλάκια, να έρθετε στη Λευκωσία όπου θα εργάζεστε ολόχρονα κι όχι μόνο τα καλοκαίρια. Κάθεστε πάνω σε μιαν από τις πιο όμορφες παραλίες της Κύπρου και θα πρέπει να την αξιοποιήσετε τουριστικά’.

Η ραγδαία ανάπτυξη της Αγίας Νάπας βοηθήθηκε από την απευθείας σύνδεσή της με το αεροδρόμιο Λάρνακας μέσω Ξυλοφάγου. Ένα πρόβλημα που μας απασχόλησε ήταν κατά πόσον θα βελτιώναμε τον υφιστάμενο παραλιακό χωματόδρομο Ξυλοφάγου-Αγίας Νάπας ή θα κατασκευάζαμε νέο δρόμο παρακάμπτοντας τις παραλιακές περιοχές. Παρόλο που η δεύτερη λύση ήταν πιο δαπανηρή, εντούτοις επιλέγηκε ενσυνείδητα ώστε να αφεθεί το παραλιακό μέτωπο ανεπηρέαστο για μελλοντική τουριστική/παραθεριστική ανάπτυξη, όπως κι έγινε. Ο δρόμος αυτός αναβαθμίστηκε κι επεκτάθηκε προς Κάβο Γκρέκο-Πρωταρά για τουριστική ανάπτυξη κι από κείνες τις μεριές.

Η τουριστική ανάπτυξη της Αγίας Νάπας περιελάμβανε την ανέγερση τουριστικών διαμερισμάτων μέσα στο χωριό. Για να μεταβούν οι τουρίστες στην παραλία χρησιμοποιούσαν το ποδήλατο με συνέπεια να παρατηρούνται συνωστισμός στον στενό παραλιακό δρόμο και καθημερινά δυστυχήματα, ακόμη και θανατηφόρα. Ζήτησα από το Τμήμα Πολεοδομίας να μελετηθεί κατά πόσον θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε έναν δρόμο παραλιακό, όπου θα διαχωρίζαμε τους διάφορους χρήστες (αυτοκίνητα/ποδήλατα/πεζούς). Ο δρόμος ανακατασκευάστηκε με αυτά τα χαρακτηριστικά κι έγινε πρότυπο για όλα τα άλλα παραλιακά, κυρίως, μέτωπα της Κύπρου. Αναφορικά με την εκτέλεση του έργου αυτού αξίζει να αναφέρω ότι το Συμβούλιο Αγίας Νάπας ανέλαβε να συνάψει δάνειο από την τοπική Συνεργατική και να δεχθεί τη διευθέτηση που προτείναμε ώστε η Κυβέρνηση να καταβάλλει το αναλογούν ετήσιο τοκοχρεολύσιο ως πολεοδομικό έργο (η πρακτική αυτή βοήθησε τα μέγιστα στην εκτέλεση έργων Τοπικών Αρχών αλλά κι άλλων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων).

Μια άλλη πρακτική, που υιοθετήσαμε, ήταν η εκτέλεση του έργου στον χρόνο που δεν υπήρχαν τουρίστες. Με τη μέθοδο αυτή το έργο ολοκληρώθηκε χωρίς κανένα κόστος στις τουριστικές δραστηριότητες της περιοχής, σε αντίθεση με την εκτέλεση πολύ αργότερα των έργων αποχέτευσης κι αναβάθμισης του παραλιακού δρόμου Λεμεσού, όπου θρηνήσαμε ακόμη κι απώλειες ζωών φιλοξενουμένων μας. Η θέση μας ήταν ότι δεν πρέπει να κάνουμε κάτι που θα απόδιωχνε τους τουρίστες μακριά, γιατί, όπως και τα πουλιά, θα αργήσουν να επιστρέψουν όταν ακούσουν μια τουφεκιά.

Στον γειτονικό Πρωταρά την εποχή της εισβολής υπήρχε μόνον ένα ξενοδοχείο, το Περνέρα, στον ομώνυμο Κόλπο. Πέραν της αποκατάστασης του οδικού δικτύου, το θέμα που ετίθετο επιτακτικά ήταν η ετοιμασία ενός πολεοδομικού σχεδίου με βάση το οποίο θα ρυθμιζόταν ορθολογιστικά η ανάπτυξη της περιοχής. Σαν Μέλος του Πολεοδομικού Συμβουλίου κατέβαλα εντονότατες προσπάθειες για δύο πράγματα: να εισαχθεί το σύστημα αστικού αναδασμού, κατά το πρότυπο του αγροτικού αναδασμού, για να συγκεντρωθούν τα πολλά, μικρά και διάσπαρτα ιδιωτικά τεμάχια και να διευκολυνθεί έτσι η ορθολογιστική ανάπτυξη και να ετοιμαστεί και υιοθετηθεί κατάλληλο ρυθμιστικό πολεοδομικό σχέδιο. Δυστυχώς, ούτε το ένα ούτε το άλλο έγινε.

Ούτε κι ο Υπουργός Εσωτερικών, την παρέμβαση του οποίου ζητήσαμε, μπόρεσε να επιβληθεί στο Συμβούλιο, παρά τα μέτρα που επήρε (σταμάτησε για κάποιο διάστημα την επέκταση των ορίων υδατοπρομήθειας για ανάπτυξη νέων περιοχών). Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε ενιαίο ρυθμιστικό σχέδιο με βάση τον Νόμο για την περιοχή Πρωταρά, όπως στις άλλες περιοχές, παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες για ετοιμασία του (Σχέδιο Άγγελου Δημητρίου, δεκαετία 1990). Τώρα τελευταία έγινε κατορθωτή η ετοιμασία ενός τέτοιου σχεδίου. Η έντονη δημόσια συζήτηση που ξέσπασε δεν είναι άσχετη με τις συνήθειες που επικράτησαν τόσα χρόνια, καθώς και την ‘άναρχη’ ανάπτυξη που συντελέστηκε στο μεταξύ.

Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν η διαμάχη μεταξύ Παραλιμνίου-Αγίας Νάπας. Εκεί που μπορέσαμε ‘να εκβιάσουμε’ κατά κάποιον τρόπο τη συνεργασία τους ήταν στην περίπτωση των αποχετευτικών συστημάτων. Μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής μας για τη δημιουργία συστημάτων αποχέτευσης και σε τουριστικές περιοχές, ξεκίνησαν οι εργασίες για την εκπόνηση τεχνοοικονομικής μελέτης από ξένους εμπειρογνώμονες για τις αποχετεύσεις Παραλιμνιού-Αγίας Νάπας, αφού εξασφαλίσαμε προηγουμένως τη συγκατάθεσή τους ότι θα συνεργαστούν στην κατασκευή και λειτουργία ενός συστήματος υπό Κοινό Συμβούλιο. Έτσι κι έγινε. Πιστεύω ότι το έργο αυτό, η συγκομιδή/αποκομιδή σκυβάλων, καθώς κι οι παράλληλοι κυματοθραύστες που κατασκευάστηκαν για την αποφυγή της διάβρωσης βοήθησαν να διατηρηθεί η ελκυστικότητα των παραλιών της περιοχής.

Εάν οι δύο Δήμοι έδειχναν περισσότερη προθυμία συνεργασίας, πιστεύω ότι θα μπορούσαν να προσελκύσουν περισσότερη οικονομική και άλλη δραστηριότητα στην περιοχή. Παρόλο που κατά καιρούς χρησιμοποιήσαμε όλα τα μέσα του Προϋπολογισμού Ανάπτυξης για να επιτύχουμε λύσεις, δεν μπορώ να πω ότι είχαμε πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα (π.χ. δημιουργία Τεχνολογικού Πάρκου στο ‘πλατό’ Αγίας Νάπας-Παραλιμνίου).

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού