ΑποτυχημΕΝΙ τουρκολιβυκοί εκβιασμοί

Στον ωμό εκβιασμό των ενεργειακών εταιρειών και συγκεκριμένα της ιταλικής ΕΝΙ, που δραστηριοποιείται στην Κυπριακή και Αιγυπτιακή ΑΟΖ, αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων, το «μνημόνιο οριοθέτησης» θαλασσίων ζωνών που υπέγραψε ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Πρωθυπουργό της Εθνικής Κυβέρνησης της Λιβύης, Φαγιέζ Αλ-Σαράτζ. Βασικός στόχος της Άγκυρας είναι το πάγωμα του ενεργειακού της προγράμματος των εμπλεκόμενων εταιρειών στην περιοχή, η ματαίωση του Eastmed και η υποχρεωτική συμπερίληψή της στην ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου. Συγκεκριμένα, στις 27 Νοεμβρίου οι στρατιωτικές δυνάμεις της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) εξαπέλυσαν μια ύπουλη επίθεση κατάληψης της πλούσιας σε κοιτάσματα περιοχής Εl-Feel, την οποία εκμεταλλεύεται η ιταλική ΕΝΙ και η οποία ήταν κάτω από την προστασία του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) του Στρατάρχη Χαφτάρ.

H χρονική συγκυρία

Η συγκεκριμένη επίθεση, που είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της παραγωγής πετρελαίου στην περιοχή που βρίσκεται κοντά στη νότια πόλη Ubari, παρουσιάστηκε μάλιστα ως επιτυχία από τα κρατικά ελεγχόμενα τηλεοπτικά κανάλια της χώρας. Ωστόσο, η κατάληψη κράτησε μόνο λίγες ώρες αφού ο LNA κατόρθωσε να αντεπιτεθεί και να απομακρύνει τις δυνάμεις του GNA, αποκαθιστώντας την ασφάλεια και την παραγωγή πετρελαίου σε αυτήν τη σημαντική πετρελαϊκή ζώνη, η οποία τυγχάνει εκμετάλλευσης από τον ιταλικό ενεργειακό παγκόσμιο γίγαντα ENI. Η χρονική συγκυρία που εκδηλώθηκε αυτή η επίθεση δεν ήταν καθόλου τυχαία, αφού την ίδια μέρα (27 Νοεμβρίου) ο Πρωθυπουργός της GNA βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη για να υπογράψει την αμφιλεγόμενη ναυτική συμφωνία με την τουρκική κυβέρνηση.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες υπήρξε μεγάλη συζήτηση σε πολιτικούς κύκλους στη Ρώμη, ιδίως μεταξύ των επενδυτών σχετικά με το πώς η ιταλική κυβέρνηση δέχτηκε πισώπλατη μαχαιριά από την υποστηριζόμενη από την ιταλική κυβέρνηση Τρίπολη.

Η ανησυχία στη Ρώμη

Διπλωματικές πηγές στη Ρώμη βλέπουν άμεση σχέση μεταξύ της επίθεσης των δυνάμεων της GNA ειδικά στο πετρελαιοφόρο πεδίο El-Feel και όχι σε οποιοδήποτε άλλο πετρελαϊκό πεδίο στη Λιβύη, π.χ. το πεδίο al-Sharara που παράγει περισσότερο πετρέλαιο, και της σύμπτωσής του με την τελετή υπογραφής συμφωνίας GNA-Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ερμηνεύεται η δήλωση Σαλβίνι «χάρισαν τη Λιβύη στη Τουρκία» και η στήριξή του παράλληλα στον αγωγό East Med. Με τη συμφωνία Τουρκίας-GNA υπήρξε προφανώς μια προσπάθεια να ασκηθεί πίεση στην Ιταλία και να την αναγκάσει να παραμείνει ουδέτερη και να μην ευθυγραμμιστεί με τους συμμάχους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή την Ελλάδα και την Κύπρο, κατά της Άγκυρας. Ωστόσο η προσπάθεια φαίνεται να πέφτει στο κενό, με τον Ιταλό Υπουργό Εξωτερικών Λουίτζι Ντι Μάιο να χαρακτηρίζει το μνημόνιο Ερντογάν-Σαράτζ παντελώς άκυρο. Επιπλέον ο Ιταλός Πρεσβευτής στη Λιβύη, Τζιουζέπε Μαρία Γκριμάλντι, απομακρύνθηκε από την Τρίπολη.

Οι τρεις ενεργειακές εταιρείες, η ENI, η Total και η Noble Energy, μοιράζονται τις περισσότερες από τις τρέχουσες παραχωρήσεις αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εταιρείες αυτές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα σχέδια και τις δραστηριότητες εξερεύνησης, γεωτρήσεων, επενδύσεων, παραγωγής και εξαγωγής ενέργειας στη λεκάνη της Μεσογείου. H Tουρκία ανησυχεί μάλιστα ότι η ΕΝΙ, ως ιταλική εταιρεία, μπορεί να προτιμήσει τον αγωγό East Med, πράγμα που ανατρέπει τους δικούς της σχεδιασμούς για μεταφορά του φυσικού αερίου της περιοχής μέσω τουρκικού αγωγού. Η ΕΝΙ ανακάλυψε μάλιστα και το υπεργιγαντιαίο κοίτασμα Ζορ στην Αίγυπτο, ενώ έχει εμπλακεί δυναμικά σε αρκετά θαλασσοτεμάχια στην Κυπριακή ΑΟΖ. Τον Φεβρουάριο του 2018 τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμπόδισαν μάλιστα το γεωτρύπανο Saipem 12000 όταν επιχείρησε να πραγματοποιήσει γεώτρηση στο θαλασσοτεμάχιο 3 της Κυπριακής ΑΟΖ.

Προβληματισμός Ισραήλ

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στο ισραηλινό κρατικό κανάλι, το Τελ Αβίβ εξετάζει τις συνέπειες των πρόσφατων δηλώσεων Τούρκων αξιωματούχων ότι δεν θα επιτρέψουν την προώθηση κατασκευής του αγωγού ΕastMed, ο οποίος σχεδιάζεται για να μεταφέρει φυσικό αέριο από τα ισραηλινά κοιτάσματα μέσω Κύπρου-Κρήτης-Στερεάς Ελλάδας και Ιταλίας στην ευρωπαϊκή αγορά. Το μνημόνιο κατασκευής του αγωγού είχε ήδη υπογραφεί το 2017, μεταξύ των τεσσάρων χωρών, αλλά η κατασκευή του καθυστερεί. Το μνημόνιο συναντίληψης για θαλάσσια οριοθέτηση της Τουρκίας με τη Λιβύη βρίσκεται σε μια περιοχή όπου ο αγωγός φυσικού αερίου αναμένεται να περάσει. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που μετά την ανακοίνωση ότι η Άγκυρα θα θέσει τη θαλάσσια αυτή περιοχή κάτω από την επίβλεψή της, το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ εξέδωσε καταδικαστική απόφαση αμφισβητώντας τη νομιμότητα αυτών των ενεργειών.

Ενισχύεται ο ρόλος της ΤΟΤΑL

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, το διοικητικό συμβούλιο της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) της Λιβύης ανακοίνωσε ότι ενέκρινε την εξαγορά του ποσοστού της Marathon Oil Libya Limited εκ μέρους της ΤΟΤΑL στα κοιτάσματα Waha (χερσαία περιοχή που ελέγχεται από δυνάμεις Χαφτάρ), η οποία αντιπροσωπεύει το 16,33% των παραχωρήσεων, ενώ η NOC διατηρεί το 59,18% των παραχωρήσεων. Η NOC δήλωσε ότι η γαλλική εταιρεία Total πρόκειται να επενδύσει 650 εκατομμύρια δολάρια για να αναπτύξει τα κοιτάσματα Waha, αυξάνοντας την παραγωγή κατά 180.000 βαρέλια την ημέρα, προσθέτοντας ότι πρόκειται να αποκτήσει 150 εκατομμύρια δολάρια για την υποστήριξη προγραμμάτων κοινωνικής ευθύνης και αειφόρου ανάπτυξης στις περιοχές που συνορεύουν με πετρελαϊκές επιχειρήσεις.

Τουρκικό λαθρεμπόριο όπλων

Από τη Δευτέρα ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσε ότι είναι διατεθειμένος να αποστείλει Τούρκους στρατιώτες στη Λιβύη, σε περίπτωση που η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA), που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ, το ζητήσει. Την ίδια ώρα ο Μεγάλος Μουφτής της Λιβύης Σέιχ Σάντικ Αλ Γκαριάνι δήλωσε την Τετάρτη ότι «είναι θρησκευτικά επιτρεπτό να δημιουργηθούν τουρκικές στρατιωτικές βάσεις στη Λιβύη για να σταθούν με τον λαό της Λιβύης ενάντια στους εχθρούς που επιτίθενται στην Τρίπολη».

Την περασμένη εβδομάδα τα αραβικά μέσα ενημέρωσης κατηγόρησαν την Τουρκία για παραβίαση του εμπάργκο όπλων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κατά της Λιβύης, μετά από διαρροή εγγράφων που αποκάλυψαν ότι η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης έστειλε επανειλημμένα τεράστιες πληρωμές σε μια τουρκική κυβερνητική εταιρεία κατασκευής όπλων. Σύμφωνα με τα διαρρεύσαντα έγγραφα, το Υπουργείο Εσωτερικών της GNA ζήτησε επανειλημμένα από την κεντρική τράπεζα της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη να μεταφέρει μεγάλα χρηματικά ποσά στη στρατιωτική εταιρεία SSTEK, η οποία ανήκει στον Υφυπουργό Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας (SSB). Τα έγγραφα που διέρρευσαν υπέγραψαν προσωπικά ο Υπουργός Εσωτερικών της Λιβύης Fathi Bashagha, που ισχυρίστηκε ότι τα εμβάσματα προορίζονταν να καλύψουν «τις ειδικές ανάγκες» της GNA. Σύμφωνα με τα έγγραφα, τα οποία επικαλείται η Riyadh Daily, η GNA πραγματοποίησε τουλάχιστον τρεις μεταφορές χρημάτων συνολικού ύψους περίπου 500 εκατομμυρίων ευρώ σε τραπεζικό λογαριασμό που ανήκει στην εταιρεία SSTEK. Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει τη μεγαλύτερη παραβίαση της Άγκυρας από την απαγόρευση των Ηνωμένων Εθνών για πωλήσεις όπλων που επιβλήθηκε στη Λιβύη το 2011, μετά το ξέσπασμα εχθροπραξιών και την εκδίωξη Καντάφι από την εξουσία.

Ο ρωσικός παράγοντας

Τις προηγούμενες μέρες ο Υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης, Μοχάμεντ Ταχέτ Σιάλα, προειδοποίησε ότι o Στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ θα μπορούσε να εισέλθει στην Τρίπολη, ειδικά μετά την πρόσφατη ρωσική παρέμβαση στη χώρα. Ο Σιάλα εξήγησε σε συνέντευξη Τύπου ότι η συνεχιζόμενη κλιμάκωση στη Λιβύη οφείλεται στη στήριξη των Ρώσων μισθοφόρων στον Χάφταρ με στόχο μια βομβιστική επίθεση στην Τρίπολη με διάφορους τρόπους, σημειώνοντας ότι το θέμα αυτό θα οδηγήσει σε θύματα αμάχων και στον εκτοπισμό χιλιάδων μεταναστών στις ευρωπαϊκές ακτές. Ο ίδιος δεν απέκλεισε ότι η ξαφνική είσοδος των δυνάμεων του Χαφτάρ στην Τρίπολη θα εμπόδιζε τις προσπάθειες προετοιμασίας για τη Διεθνή Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη. Η ενεργός εμπλοκή και ενδιαφέρον της Μόσχας στη Λιβύη περιπλέκει τις σχέσεις με την Τουρκία, η οποία υποστηρίζει το αντίπαλο στρατόπεδο από αυτό των Ρώσων. Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία υπέγραψε στρατιωτική συμφωνία τον περασμένο μήνα με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Φαγιέζ Αλ-Σαράτζ. Η συμφωνία ακολούθησε διάφορα δημοσιεύματα ότι η Ρωσία είχε στείλει 200 μισθοφόρους για να στηρίξει τον Χαλίφα Χαφτάρ, που επιδιώκει να καταλάβει την Τρίπολη. Η Ρωσία αρνήθηκε να επιβεβαιώσει τα περί αποστολής μισθοφόρων, αλλά ο Ερντογάν δήλωσε: «Υπάρχει μια εταιρεία ασφάλειας από τη Ρωσία (στη Λιβύη) που ονομάζεται Wagner».

Επίθεση Ρώσων χάκερ στην ΒΟΤΑS;

Η μονάδα αντιμετώπισης περιστατικών υποκλοπής πληροφοριών μέσω υπολογιστών του ΝΑΤΟ (NCIRC) ενημέρωσε τις τουρκικές Αρχές για μια επίθεση ηλεκτρονικής κατασκοπίας, με την κωδική ονομασία SNAKE, στον κρατικό ενεργειακό κολοσσό της Τουρκίας, την Petroleum Pipeline Corporation (BOTAŞ), από μια ρωσική ομάδα χάκερ. Σύμφωνα με το Nordi Monitor, το εμπιστευτικό σημείωμα, που εκδόθηκε από το τμήμα Επικοινωνιών, Ηλεκτρονικών και Πληροφοριακών Συστημάτων (MEBS) του Γενικού Επιτελείου της Τουρκίας, αποκάλυψε ότι το NCIRC δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τις κυβερνητικές δραστηριότητες των Ρώσων χάκερ μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 16 Ιουνίου 2016. Σύμφωνα με το υπόμνημα, η έκθεση του ΝΑΤΟ σχετικά με τις ρωσικές δραστηριότητες κατασκοπίας στον κυβερνοχώρο υποστήριξε ότι η ρωσική ομάδα χάκερ είχε θέσει στόχο υπουργεία, πρεσβείες και εμπορικές οντότητες για περισυλλογή πληροφοριών και ότι οι χάκερ είχαν επικεντρωθεί στα κράτη του Νότιου Καυκάσου και στους ενεργειακούς οργανισμούς του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας κατά τους προηγούμενους 12 μήνες [Ιούνιος 2015-Ιούνιος 2016]. Η BOTAŞ είναι η εταιρεία που ανέλαβε την κατασκευή των αγωγών αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Τουρκία. Εκτός από τις συνεργασίες της με τη ρωσική εταιρεία Gazprom, λειτουργεί το Trans-Anatolian Pipeline Project (TANAP) με την αζέρικη SOCAR, με σκοπό τη μείωση των εισαγωγών αερίου από τη Ρωσία. Όπως σημειώνουν αναλυτές, από τη μια πλευρά, «η BOTAŞ έχει υπογράψει συμβάσεις με τη Gazprom για να κατασκευάσει έναν αγωγό φυσικού αερίου που κινείται κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα στην Τουρκία. Από την άλλη, συνεχίζει να συνεργάζεται με τη SOCAR για την προμήθεια φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στις ευρωπαϊκές και τουρκικές αγορές ενέργειας. Η γεωπολιτική αντιπαλότητα στον τομέα της ενέργειας και τα έργα που αποσκοπούν στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας ενδεχομένως να έχουν προσελκύσει την προσοχή της ρωσικής ομάδας χάκερ».