Αναλύσεις

Αξιολόγηση της εξόδου στις αγορές

Ακόμη ένα βήμα προς την ομαλοποίηση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν έχουν απομακρυνθεί οι κίνδυνοι για την κυπριακή οικονομία

Επιτυχής κρίνεται η έξοδος της Κύπρου στις αγορές την εβδομάδα που πέρασε, εφόσον προχώρησε για πρώτη φορά στην έκδοση 15ετούς ομολόγου. Το ποσό που αντλήθηκε ήταν ένα δισεκατομμύριο ευρώ με επιτόκιο 2,75%. Η έκδοση ενός ομολόγου με τέτοια διάρκεια δίνει τη δυνατότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία για καλύτερη διαχείριση του δημόσιου χρέους. Επιπλέον προσδίδει ευελιξία στον σχεδιασμό, εφόσον «απλώνει» τις λήξεις των ομολόγων και μειώνει την πίεση για εξεύρεση άμεσων πόρων για εξυπηρέτησή τους.


Το γεγονός ότι οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να δανείσουν στην Κύπρο σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα (λαμβάνοντας υπόψη και την κάλυψη της έκδοσης κατά οκτώ φορές), καταδεικνύει τη σημαντική βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος στη χώρα και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Φυσικά, η έξοδος στις αγορές έγινε σε μια περίοδο που οι συνθήκες στις ευρωπαϊκές και διεθνείς αγορές ομολόγων ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές (ο εντοπισμός της κατάλληλης περιόδου πιστώνεται στο Τμήμα Δημόσιου Χρέους και στους οργανισμούς που ανέλαβαν ως ανάδοχοι της έκδοσης).


Οι αποδόσεις των κυβερνητικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές βρίσκονται ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό είναι απότοκο των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης που εφάρμοσαν και εφαρμόζουν κεντρικές τράπεζες, ενώ εντοπίζεται η τάση της σταδιακής επιστροφής των επενδυτών προς αυτά. Τους τελευταίους μήνες Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα προχώρησαν σε ιδιαίτερα επιτυχείς εκδόσεις ομολόγων (πριν από την Κύπρο).
Δεν μπορεί να συγκριθεί με Γερμανία, Μάλτα


Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, αν συγκριθεί ιστορικά η συγκεκριμένη έκδοση, τότε κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη, λαμβάνοντας υπόψη τη διάρκεια και το κόστος του ομολόγου. Αν όμως κριθεί με βάση τις τρέχουσες συνθήκες στις αγορές και τις αποδόσεις παρόμοιας διάρκειας ομολόγων άλλων χωρών της Ευρωζώνης, το κόστος δανεισμού κρίνεται αυξημένο (η Κύπρος δανείζεται με υψηλότερα επιτόκια από άλλες χώρες της Ευρωζώνης).


Όμως θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, εφόσον η Κύπρος δεν μπορεί να συγκριθεί με τη Γερμανία ή τη Μάλτα, των οποίων οι αξιολογήσεις βρίσκονται σε υψηλότερη βαθμίδα. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η Κύπρος πέρασε από μια δύσκολη περίοδο αναδιάρθρωσης και μνημονίου, με υψηλά επίπεδα ύφεσης και απότομης σμίκρυνσης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι προκλήσεις για την κυπριακή οικονομία συνεχίζουν να υπάρχουν και πρέπει να τύχουν σωστής διαχείρισης. Το ζητούμενο είναι η διατήρηση των πλεονασμάτων και της πτωτικής πορείας του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ, καθώς και η ενίσχυση του οικονομικού κλίματος.
Οι τομείς της ανάκαμψης


Η συγκέντρωση της κυπριακής οικονομίας σε συγκεκριμένους τομείς αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό μιαν από τις αιτίες της οικονομικής κρίσης. Η ιδιαίτερα υψηλή μόχλευση των νοικοκυριών αλλά και των επιχειρήσεων, κυρίως αυτών που δραστηριοποιούνται στους τομείς των ακινήτων και του τουρισμού, οδήγησαν στο υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την αδυναμία των δανειοληπτών να τηρήσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις.


Όμως, αν κάποιος αναλύσει αυτήν τη στιγμή σε ποιους τομείς οφείλεται το θετικό ποσοστό ανάπτυξης που παρουσιάζεται, θα διαπιστώσει ότι η ανάπτυξη έχει προέλθει από τους ίδιους παραδοσιακούς τομείς που τροφοδοτούσαν το ΑΕΠ της χώρας και πριν από δέκα χρόνια. Ίσως να εντοπίζεται μια διαφοροποίηση ως προς το μέγεθος της συνεισφοράς ανά τομέα.


Τουρισμός, ναυτιλία, επαγγελματικές υπηρεσίες, συγκεκριμένοι τομείς του λιανικού και χονδρικού εμπορίου, ο τομέας των ακινήτων που αρχίζει να ανακάμπτει, αποτελούν τους κύριους αιμοδότες του κυπριακού ΑΕΠ. Ο τομέας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών παρουσιάζει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης, κάτι το οποίο αναμενόταν άλλωστε, εφόσον ο τομέας περνά μια μακρά περίοδο κρίσης και αναδιάρθρωσης. Λαμβάνοντας υπόψη αυτά, είναι ευδιάκριτο ότι η ανάκαμψη προέρχεται από τους παραδοσιακούς τομείς (και όχι λόγω της εμφάνισης ενός νέου οικονομικού μοντέλου).
Υψηλό χρέος και Brexit


Το ζήτημα του υψηλού ιδιωτικού χρέους παραμένει την ώρα που σταδιακά αυξάνεται ο αριθμός των εκποιήσεων, ενώ ενδιαφέρον έχει και η διαχείριση της οποίας θα τύχουν οι χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις που αγοράστηκαν από επενδυτικά ταμεία. Την ίδια στιγμή, η κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε ένα δύσκολο εξωτερικό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, με το Brexit να είναι χρονικά η πρώτη μεγάλη πρόκληση. Ήδη φορείς του τουρισμού εξέφρασαν τον προβληματισμό τους για την πορεία του τομέα το 2019 και τον αντίκτυπο που θα έχει σε αυτό ένα άτακτο Brexit.


Οι έντονες πολιτικές και οικονομικές διαφωνίες μεταξύ των κρατών, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών κυρώσεων, δημιουργούν ένα νέο πολιτικό περιβάλλον, το οποίο οδηγεί σε αδυναμία διαμόρφωσης κοινών πολιτικών για αντιμετώπιση της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και αντιμετώπισης των σημαντικών συγκεντρώσεων ιδιωτικού και δημόσιου χρέους από το παρελθόν.
Το σκηνικό στην παγκόσμια οικονομία


Σε ό,τι αφορά την κινεζική οικονομία, η οποία σε πολλές χώρες χρηματοδοτεί έργα υποδομής, με πολλούς Κινέζους επενδυτές να επενδύουν και σε τομείς της κυπριακής οικονομίας, κυρίως στον τομέα των ακινήτων, η επιβράδυνση, πέρα από τα θέματα εμπορίου, οφείλεται και στην προσπάθεια της κινεζικής κυβέρνησης να περιορίσει το ύψος του ιδιωτικού χρέους (deleveraging), που αποτελεί έναν από τους σημαντικούς μακροοικονομικούς κινδύνους.


Η μεγάλη ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια βασίστηκε εν πολλοίς στην πιστωτική επέκταση. Ο περιορισμός των πιστωτικών διευκολύνσεων και της χρηματοδότησης από τη μια περιορίζουν τους ρυθμούς ανάπτυξης, από την άλλη μπορεί να θεωρηθεί ως μια «υγιής» διόρθωση, εφόσον επίπεδα χρέους που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από το ΑΕΠ της χώρας και τα οικογενειακά εισοδήματα, δεν είναι σε καμιά περίπτωση βιώσιμα. Η σταδιακή αναδιάρθρωση μιας τέτοιας μεγάλης οικονομίας δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις, όμως επιτυχία του εγχειρήματος θα τη θέσει σε πιο στέρεες βάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη.


Το ζητούμενο για την παγκόσμια οικονομία δεν είναι μια πιθανή βραχυπρόθεσμη διόρθωση, αλλά το πλαίσιο στο οποίο αυτή συμβαίνει και το κατά πόσον θα υπάρξουν κοινές πολιτικές για διατήρηση μιας βιώσιμης, μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής. Οι πολιτικές αναταράξεις και η εξάντληση ασφαλών μέσων για πιστωτική επέκταση, αναμένεται ότι θα καταστήσουν δύσκολη τη διαχείριση ακόμα και μιας σύντομης και περιορισμένης επιβράδυνσης.
Καλό timing εν μέσω κινδύνων


Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η χρονική στιγμή που επιλέχθηκε για έξοδο στις αγορές ήταν σωστή, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση στις διεθνείς αγορές και το γεγονός ότι πολύ σύντομα ενδεχομένως να υπάρξουν γεγονότα που θα προκαλέσουν αναταράξεις, π.χ. Brexit.


Είναι καλό επίσης να αναλυθεί η πορεία του δημόσιου χρέους την τελευταία δεκαπενταετία, που από το 48% του ΑΕΠ ανέβηκε στο 110% και η χώρα βρέθηκε αποκλεισμένη από τις αγορές, ενώ όλοι θα θυμόμαστε τις διψήφιες αποδόσεις που είχαν τα κυπριακά ομόλογα στις διεθνείς αγορές την περίοδο 2012 - 2013.


Η επιτυχημένη έξοδος στις αγορές ήταν ακόμη ένα βήμα προς την ομαλοποίηση, αλλά σε καμιά περίπτωση αυτό δεν σημαίνει ότι οι κίνδυνοι έχουν απομακρυνθεί. Απαιτείται συνεχής ανάλυση της οικονομίας και του εξωτερικού περιβάλλοντος, ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη και η ποιότητα ζωής των πολιτών της χώρας.