Κατανάλωση, ασφάλιση και αποταμίευση

Φυσικά ο καθένας και η κάθε οικογένεια έχει τις δικές της προτεραιότητες, ενώ μετά την οικονομική κρίση οι συνήθειες των πολιτών άλλαξαν, προσπαθώντας πρωταρχικά να διασφαλίσουν τα απαραίτητα και μετά να προχωρήσουν σε αγορές ειδών πολυτελείας (παρόλο που τελευταία αυξάνεται ο αριθμός των πολυτελών οχημάτων που κυκλοφορούν, ένδειξη της ανάκαμψης του οικονομικού κλίματος και της αύξησης των εισοδημάτων).
Σε ανοδική τροχιά η κατανάλωση

Σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2018 ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο κατέγραψε αύξηση για πέμπτο συνεχές έτος (5,4% σε σύγκριση με το 2017). Τη μεγαλύτερη αύξηση, που ανήλθε στο 12,4% σημείωσαν το 2018 τα ηλεκτρικά είδη και έπιπλα, ενώ αύξηση σημειώθηκε και στον εξοπλισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών, βιβλίων και άλλων. Μείωση 2,2% καταγράφηκε στο άλλο λιανικό εμπόριο, σε μη ειδικευμένα καταστήματα.

Σημειώνεται ότι η πορεία της κατανάλωσης αποτελεί σημαντική ένδειξη για το υγιές μιας οικονομίας και ταυτόχρονα καταδεικνύει τις διαθέσεις των καταναλωτών/πολιτών. Η ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης συνεισφέρει σημαντικά στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και ενισχύει τα δημόσια οικονομικά μέσω της είσπραξης φορολογιών. Τονίζεται ότι ο λιανικός τομέας ένεκα της κρίσης αναδιαρθρώθηκε σημαντικά με αρκετές εταιρείες, κυρίως μικρομεσαίες, να αναστέλλουν δραστηριότητες λόγω οικονομικών προβλημάτων, και νέους «παίκτες» να εισέρχονται στην αγορά ή υφιστάμενους να ενισχύουν τον κύκλο εργασιών τους.
Διαθέσιμο εισόδημα

Η κατανάλωση, πέρα από τη διάθεση των καταναλωτών, επηρεάζεται και από τη ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, καθώς και τη διάθεση των πολιτών να αποταμιεύσουν. Με τα καταθετικά επιτόκια στο ναδίρ και τον υψηλό φόρο επί των τόκων εισπρακτέων, η διάθεση για αποταμίευση είναι περιορισμένη. Σε ό,τι αφορά την ασφάλιση παρέχονται συγκεκριμένα κίνητρα, ενώ από τον Μάρτιο επίκειται η επιβολή των περικοπών που σχετίζονται με το Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ). Μεγαλύτερη συνεισφορά από τον πολίτη ισοδυναμεί και σε μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων του, προς όφελος όμως της διασφάλισης ενός σταθερού εισοδήματος κατά τη συνταξιοδότησή του και καλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας όταν τις χρειαστεί.
Στο 1/6 οι αφαιρέσεις από φορολογία

Σύμφωνα με τις φορολογικές νομοθεσίες, οποιεσδήποτε συνεισφορές σε εγκεκριμένο Ταμείο Προνοίας, στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σε ιδιωτικά συμβόλαια ασφάλισης ζωής, καθώς και αυτές που αφορούν το ΓεΣΥ, εκπίπτουν για σκοπούς φόρου. Το ποσό της αφαίρεσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι περιορίζεται στο 1/6 του ακαθάριστου εισοδήματος του φυσικού προσώπου. Άτομα, δηλαδή, που ήδη έχουν καλύψει αυτό το 1/6 δεν έχουν πλέον κανένα φορολογικό κίνητρο για να προχωρήσουν σε ασφάλεια ζωής.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι συνεισφορές του ΓεΣΥ εμπίπτουν στο ποσό του 1/6, κάτι που περιορίζει ακόμη περισσότερο πιθανό φορολογικό όφελος για προσωπική ασφάλιση (υπάρχουν πολλοί συμπολίτες μας που προχωρούσαν σε σύναψη ασφαλιστηρίων ζωής ή συνεισφορές σε ταμεία προνοίας για τα γεράματά τους, έχοντας υπόψη ότι το τελικό ποσό που κατέβαλλαν ήταν λιγότερο από αυτό της συνεισφοράς λόγω του φορολογικού οφέλους).

Η παραχώρηση φορολογικών αφαιρέσεων αποτυπώνει την πρόθεση της Πολιτείας να παραχωρήσει κίνητρα στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, είτε να αποταμιεύσουν είτε να προχωρήσουν σε επενδύσεις, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η φορολογία αποτελεί εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής που επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να διαμορφώνει την κοινωνική της πολιτική, τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό και την προώθηση πολιτικών που αφορούν στοχευμένες ενέργειες, όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος.

Η διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών πρέπει να λαμβάνει υπόψη από τη μια την κοινωνική συνοχή και από την άλλη τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Δεν πρέπει, δηλαδή, το φορολογικό βάρος να είναι τέτοιο (σε πολίτες και επιχειρήσεις) που για τους ιδιώτες να περιορίζει σημαντικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και για τις επιχειρήσεις να περιορίζει τις επενδύσεις και την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Την ίδια στιγμή, το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση.

Υπενθυμίζεται ότι ο φορολογικός κάτοικος Κύπρου καταβάλλει φορολογία επί των παγκόσμιων εισοδημάτων του, εκτός κι αν το είδος του εισοδήματος που εισπράττει ανήκει στην κατηγορία των εξαιρουμένων από τη φορολόγηση, όπως είναι τα μερίσματα εισπρακτέα και το κέρδος από την πώληση μετοχών εταιρειών που δεν κατέχουν ακίνητη ιδιοκτησία στην Κύπρο.
Διευκρινίσεις για το ΓεΣΥ

Το 2015, μέσα από δέσμη φορολογικών μέτρων, υιοθετήθηκε ο ορισμός του non domicile, επιτρέποντας σε άτομα που γίνονται για πρώτη φορά φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου για τα πρώτα 17 χρόνια να μην υπόκεινται στη νομοθεσία για την έκτακτη εισφορά για την άμυνα (υπενθυμίζεται ότι στις άλλες περιπτώσεις φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου υπόκεινται σε έκτακτη εισφορά για την άμυνα σε μερίσματα, τόκους και ενοίκια εισπρακτέα). Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, άτομο που είναι μέτοχος σε εταιρεία στο εξωτερικό ή ακόμη και στην Κύπρο, και το οποίο επιλέγει να είναι φορολογικός κάτοικος Κύπρου αλλά non domicile, μπορεί να λαμβάνει και να δηλώνει τα μερίσματα εισπρακτέα στην Κύπρο χωρίς να καταβάλλει οποιαδήποτε φορολογία.

Αυτό πλέον δεν ισχύει στο 100%, αν και πρέπει να επιβεβαιωθεί επίσημα, εφόσον μερίσματα τα οποία εισπράττονται από κυπριακές εταιρείες υπόκεινται τώρα στις συνεισφορές για το ΓεΣΥ (δηλαδή 2,65% με το μέγιστο ποσό επί του οποίου να υπολογίζεται στις €180.000). Το ποσό δεν είναι σημαντικό, όμως αυτό που πρέπει να διασφαλιστεί είναι ότι όλοι όσοι συνεισφέρουν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στο ΓεΣΥ. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι παρόμοιος θα είναι ο χειρισμός στις περιπτώσεις λογιζόμενης διανομής μερίσματος.

Παράλληλα, διαφαίνεται ότι θα υπάρξει ρύθμιση ώστε εισοδήματα που λαμβάνονται από Ταμεία Προνοίας (εφάπαξ) να μην υπόκεινται στις περικοπές που αφορούν το ΓεΣΥ (όταν εγκρίθηκε ο νόμος των εισφορών, το συγκεκριμένο άρθρο παρέπεμπε στην παράγραφο της φορολογικής νομοθεσίας όπου ορίζεται τι είναι εισόδημα και όχι τι είναι φορολογητέο εισόδημα).
Περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων
Ενίσχυση της αποταμίευσης περιορίζει τη ρευστότητα και ενδεχομένως την ανάπτυξη
Σε ό,τι αφορά τις αποταμιεύσεις, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων. Η υψηλή φορολόγηση των τόκων εισπρακτέων αποθαρρύνει ακόμη περισσότερο τους πολίτες από την αποταμίευση, επιλέγοντας επενδύσεις σε άλλους τομείς με μεγαλύτερες αποδόσεις και την κατανάλωση. Ενίσχυση της αποταμίευσης περιορίζει τη ρευστότητα στην αγορά και ενδεχομένως την ανάπτυξη.

Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος και η σημαντική μείωση του ποσοστού της ανεργίας ενισχύει τα εισοδήματα των νοικοκυριών, τα οποία αναπροσαρμόζουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό (ο οποίος αντιμετωπίζει ακόμη προκλήσεις), λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό του ιδιωτικού χρέους έναντι του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας, που παραμένει ιδιαίτερα υψηλό.