«Μια φορά κι έναν καιρό… ήταν το παραμύθι»

Τα βιβλία μάς βοηθούν... να μη βιαζόμαστε! Αυτό το μήνυμα στέλνει η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου. Η βιασύνη είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής που ζούμε, η οποία δεν στιγματίζει μόνο τους ενήλικες, αλλά και τα μικρά παιδιά. Δεν υπάρχει χρόνος για χαλάρωση, για ηρεμία, για απολαυστικές στιγμές παρέα με ένα βιβλίο.

Η υπέρμετρη πληροφόρηση, η αυτοματοποίηση των πάντων και η ταχύτατη πλοήγηση σε πληθώρα ψηφιακών εικόνων μάς απομακρύνει από την άλλοτε μαγική φυλλομέτρηση ενός βιβλίου! Ένα βιβλίο το οποίο ανάμεσα στις τεράστιες -μπροστά στα παιδικά μάτια- σελίδες που έλεγαν μια ιστορία, έκρυβε υπέροχες εικόνες.

Εικόνες που δημιουργούσαν έναν δικό μας κόσμο. Χρώματα ανακατεμένα με φαντασία, ζώα που μιλούσαν αποκλειστικά σ' εμάς, κάστρα που διοικούσαμε, δράκους που νικούσαμε, φύση που τη μυρίζαμε μέσα από τις ζωγραφιές. Ένα παραμύθι ήταν αρκετό για να μας κάνει χαρούμενους, για να γεμίσει τη φαντασία μας, που τόσο είχαμε -και εξακολουθούμε να έχουμε- ανάγκη!
«Το σύμπαν του βιβλίου είναι ορθάνοιχτο»

Η ανάγκη της συνεχούς μας επικοινωνίας με το βιβλίο δεν μπορεί να καλυφθεί με την πρόσκαιρη ηλεκτρονική μας πληροφόρηση. Το βιβλίο σε κάθε ηλικία μπορεί να σε χορτάσει ψυχικά, κάτι που δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε, παρά μόνο αν αποφασίσουμε να γνωριστούμε καλά μαζί του. Ο διεθνούς φήμης εικονογράφος και συγγραφέας Kestutis Kasparavicius, από τη Λιθουανία, στέλνει το δικό του μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, στο οποίο μας εξηγεί γιατί το βιβλίο είναι ένα υπέροχο ταξίδι για τον άνθρωπο. «Αν πάρεις ένα βιβλίο στα χέρια σου, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτήν τη θαυμαστή ιδιότητα, μας βοηθούν να χαλαρώνουμε.

Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια τον φόβο πως όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα κι εσύ δεν προλαβαίνεις να δεις τι γίνεται. Στα βιβλία συμβαίνουν όλα ήσυχα με μια τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν, συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν. Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο, συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία.

Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού, ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή από την πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; Ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι, ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξιδεύουν στον ουρανό;».
«Τα βιβλία μάς διαβάζουν»

Η σχέση μας με το βιβλίο φθίνει και πάει από το κακό στο χειρότερο. Οι πωλήσεις των βιβλίων μαρτυρούν το μειωμένο ενδιαφέρον των Κυπρίων απέναντι στο διάβασμα. Ο Πρόεδρος Kυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου, κ. Κώστας Κατσώνης, μιλώντας στη «Σ», ανέφερε, μεταξύ άλλων, την απουσία κουλτούρας στο διάβασμα που χαρακτηρίζει εμάς τους Κυπρίους.

«Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα. Όσο μεγαλώνουμε, ξεχνάμε να διαβάζουμε. Ωστόσο, στην κατηγορία του παιδικού βιβλίου τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Τα παιδιά μας διαβάζουν παιδικά βιβλία και παραμύθια, τους αρέσουν και η ζήτηση είναι σε υψηλά επίπεδα. Γι' αυτόν τον λόγο μπορούμε να πούμε ότι στην Κύπρο η παιδική λογοτεχνία ανθίζει και η συγγραφική κοινότητα μεγαλώνει. Όταν όμως τα παιδιά περάσουν στην εφηβεία, τότε αφήνουν πίσω τα βιβλία, εφόσον ασχολούνται περισσότερο με ηλεκτρονικές ‘φυλλομετρήσεις’», είπε.

Η απουσία του βιβλίου από τη ζωή των παιδιών και των εφήβων μόνο δυσάρεστα αποτελέσματα μπορεί να επιφέρει. Ίσως τα γενικότερα χαμηλά μαθησιακά αποτελέσματα να κρύβουν εκεί κάποια από τα αίτιά τους. Τείνουμε να αγνοούμε τη σημαντικότερη προσφορά του βιβλίου, που είναι η πνευματική και ηθική μας καλλιέργεια, ενώ παράλληλα οξύνει την κρίση μας ώστε να στεκόμαστε κριτικά απέναντι σε γεγονότα, έχοντας ενεργό εμπλοκή στη συλλογική ζωή. Ο Λιθουανός συγγραφέας στο μήνυμά του τονίζει την ικανότητα του βιβλίου να μας «διαβάζει».

«Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε, μας μαθαίνουν να παρατηρούμε το καθετί, τα βιβλία μάς προσκαλούν, ακόμα και μας υποχρεώνουν καμιά φορά να καθίσουμε για λίγο. Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα, εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη.

»Πρώτα απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα στα μάτια σας, βλέπουν... ε, ξέρετε τι βλέπουν! Τα βιβλία δεν βαριούνται ποτέ όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα, μας κινεί πολύ περισσότερο το ενδιαφέρον, από κάποιον που δεν νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει καιρό να καθίσει, που δεν παρατηρεί πολλά απ' όσα υπάρχουν γύρω μας».
Η είσοδός μας στον κόσμο της φαντασίας

Το βιβλίο είναι το εισιτήριο για την προσωπική, πνευματική, ψυχική μας ανέλιξη. Κανείς δεν μπόρεσε να το αμφισβητήσει αυτό, όσα τεχνολογικά επιτεύγματα κι αν εφευρεθούν ακόμη. Τα παιδικά βιβλία είναι απαραίτητα για το παιδί σχεδόν όσο και η σωματική του τροφή. Αυτό υποστηρίζουν οι ειδικοί, αυτό πιστοποιούν οι μαμάδες και οι γιαγιάδες που διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά. Ο Λούκας Παναγή, ως νεαρός εκπαιδευτικός και συγγραφέας παιδικών παραμυθιών, βρήκε τον τρόπο να «μιλήσει» στις παιδικές ψυχούλες, μεταφέροντας σύγχρονα μηνύματα της εποχής.

Έχει αυτοεκδώσει μέχρι στιγμής 14 εικονογραφημένα παραμύθια, που απευθύνονται κυρίως σε παιδιά από 4 μέχρι 9 ετών. Μέσα από τη σελίδα του στο Facebook με την ονομασία: «Ώρα για παραμύθι», επικοινωνεί με τους μικρούς και μεγάλους του φίλους που θέλουν να μαθαίνουν όλες τις εξελίξεις για τα καινούργια του παραμύθια και τις δράσεις του που σχετίζονται με το παραμύθι.

Ο ίδιος θεωρεί το παιδικό βιβλίο ως μια είσοδο στον κόσμο της φαντασίας και της δημιουργικότητας. «Είναι η ευκαιρία να ταξιδέψουμε και να ονειρευτούμε έναν κόσμο διαφορετικό, ξέγνοιαστο, στον οποίο τα "πρέπει" της καθημερινότητας και η ρουτίνα δεν έχουν θέση. Μέσα από τα παραμύθια, οι ενήλικες γίνονται παιδιά και μαζί με τα παιδιά τους πηγαίνουν σε κόσμους μαγικούς για να συναντήσουν ήρωες, να περάσουν μαζί περιπέτειες και να ξεπεράσουν τα εμπόδια που θα βρεθούν στο δρόμο τους.

Επίσης, τα παραμύθια έχουν τη δύναμη να φέρουν κοντά τους γονείς με τα παιδιά τους. Μας δίνουν την ευκαιρία να νιώσουμε συναισθήματα όπως λύπη, χαρά, θυμό, φόβο και άλλα τόσα. Με αφορμή λοιπόν τη μεθαυριανή Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου θα σας βάλω μια πρόκληση. Προκαλώ ν’ αφήσουμε για λίγο τους υπολογιστές, τα τάμπλετ, τα κινητά μας τηλέφωνα και όλα τα ψηφιακά μέσα και να πάρουμε όλοι από ένα παραμύθι για να διαβάσουμε. Ας βρούμε βαθιά μέσα μας, το παιδί που κρύβουμε κι ας του διαβάσουμε ένα καλό παραμύθι. Λένε πως η μαγεία κρύβεται σ' εκείνα τα μικρά, τα πιο απλά, που κάνουν τη ζωή μας όμορφη. Τώρα είναι η ώρα για παραμύθι...», ανέφερε ο ίδιος.