H… ξεχασμένη «πολυφωνία στην πράξη»

26 Μαϊου, 1996. Οι Κύπριοι πολίτες προσέρχονται στις κάλπες, για την ανάδειξη των νέων μελών της βουλής.
26 Μαϊου, 2019... Οι Κύπριοι πολίτες προσέρχονται πάλι στις κάλπες, για να αναδείξουν τους εκπροσώπους τους στο ευρωκοινοβούλιο. Πως ήταν η.. πολυφωνία τότε και σήμερα; Μια ωραία ιστορία του σπουδαίου Γιώργου Μαυρογένη, που συνδέει τις δύο εποχές...
Ανεξάρτητοι/μεμονωμένοι υποψήφιοι: Οι... παρείσακτοι παρίες του πολιτικού βίου, στερούμενοι, από τα ΜΜΕ τη δυνατότητα να απευθυνθούν στους πολίτες και να διατυπώσουν, στοιχειωδώς ισότιμα, τις απόψεις τους
16 Μαΐου, 1996. Οι Κύπριοι πολίτες προσέρχονται στις κάλπες, για την ανάδειξη των νέων μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας εφαρμόζεται το σύστημα της απλής αναλογικής (ή, ορθότερα, ένα σύστημα προσομοιάζον προς την απλή αναλογική), το οποίο εισήχθη έπειτα από τροποποίηση του εκλογικού νόμου τον Ιούνιο του 1995 [Νόμος 71(Ι) 1995], γεγονός που ευνοεί την κάθοδο στις εκλογές και ανεξάρτητων υποψηφίων, πέραν των κομματικών σχηματισμών.
Τις εκλογές κερδίζει ο ΔΗΣΥ με 34,47%, ακολουθούμενος από το ΑΚΕΛ με 33%. Πτώση σημείωσαν το Δημοκρατικό Κόμμα και η Ε.Δ.Ε.Κ., ενώ για πρώτη φορά εισήλθε στη Βουλή των Αντιπροσώπων το Κίνημα Ελευθέρων Δημοκρατών, του Γιώργου Βασιλείου.
Συνολικά, συμμετέχουν οκτώ κομματικοί σχηματισμοί, αλλά και τέσσερις ανεξάρτητοι υποψήφιοι.
Ανάμεσά τους, ο γνωστός σκιτσογράφος, εκδότης, συγγραφέας, ζωγράφος και πολιτευτής, Γιώργος Μαυρογένης (οι υπόλοιποι ήσαν οι Ανδρέας Ευστρατίου, Άγγελος Κοτσώνης, Παύλος Χαραλάμπους), με πολυετή σημαντική παρουσία και προσφορά στα κοινά του τόπου, διανθισμένη με ρηξικέλευθες παρεμβάσεις και προτάσεις τόσον όσον αφορά στα τεκταινόμενα του δημόσιου και πολιτικού μας βίου, όσο και όσον αφορά στο Κυπριακό.
Με τις πολιτικές παρεμβάσεις του, είτε ευθέως, μέσω της κατάθεσης πολιτικών θέσεων, είτε εμμέσως, με το καυστικό πινέλο της πολιτικής του σάτιρας, ο Γ. Μαυρογένης κατάφερνε να αναμοχλεύει, δημιουργικά, τη δημόσια συζήτηση, στρέφοντάς την, συχνά, έξω από την πεπατημένη των ιδεολογικοπολιτικών επιβολών και αντιπαραθέσεων.
Σε μία από αυτές, τον Σεπτέμβριο του 2011, καλούσε τη Βουλή των Αντιπροσώπων να λάβει πρωτοβουλίες απαγκίστρωσης από «αντισυνταγματικές θέσεις και τακτικές που αποβαίνουν για χρόνια εις βάρος της Κύπρου», προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής επανατοποθέτησης του Κυπριακού ως προβλήματος εισβολής και κατοχής.
«Ο Πρόεδρος δεν μπορεί να είναι συνομιλητής»
Πρότεινε, συγκεκριμένα, προς αντιμετώπιση του «προφανούς γεγονότος ότι οι Τούρκοι και οι διάφοροι μεσολαβητές επιχειρούν να εγκλωβίσουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε μια λογική ισοτιμίας των δύο ηγετών», τον διορισμό συνομιλητή της ε/κ πλευράς στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, καθώς, σύμφωνα με το Σύνταγμα, όπως υποστήριζε, «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δεν μπορεί να είναι συνομιλητής».
Μιλώντας, τότε, στη «Σημερινή» είχε επισημάνει: «Υπάρχει απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 1985, μετά από την πολιτειακή κρίση στις σχέσεις νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ με Σπύρο Κυπριανού) ότι το Σύνταγμα δεν μπορούσε να προβλέψει πως θα υπήρχε έκτακτη κατάσταση, κατά την οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα έπρεπε να συνομιλεί.

Από τότε είχα επισημάνει ότι, ο Πρόεδρος, δεν μπορεί να συνομιλεί ως εκπρόσωπος της ε/κ κοινότητας στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Αλλά και άλλοτε στο παρελθόν εισηγήθηκα την ίδια πρόταση, προφορικά, στους εκάστοτε Προέδρους και αρχηγούς των κομμάτων, οι οποίοι, ενώ συμφωνούσαν προφορικά, εντούτοις δεν προέβησαν στις επιβαλλόμενες ενέργειες που απορρέουν από τις πρόνοιες της απόφασης 1/85 του 1985 του Ανωτάτου Δικαστηρίου».
Και συνέχιζε: «Μου υπεδείχθη τότε ότι και ο Μακάριος συνομιλούσε. Αυτό, ωστόσο, είναι ανακριβές, καθώς ο Μακάριος είχε συμφωνήσει τις κατευθυντήριες γραμμές στη βάση των οποίων θα διεξάγονταν οι συνομιλίες. Οι εξουσίες του Προέδρου ορίζονται και περιορίζονται σαφώς από το Σύνταγμα. Ορίζει 15 σημεία, τα οποία είναι απολύτως συγκεκριμένα, και σ’ αυτά δεν συμπεριλαμβάνεται αυτό του συνομιλητή, καθώς δεν είχε προβλεφθεί από η νέα συνθήκη της διαπραγμάτευσης του Κυπριακού.

Να υπενθυμίσω: Με βάση το άρθρο 36 (1) του Συντάγματος ‘Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Αρχηγός της Πολιτείας και προηγείται πάντων εν τη Δημοκρατία’, με βάση το άρθρο 47 του Συντάγματος οι εξουσίες του Προέδρου περιορίζονται σε συγκεκριμένα θέματα (15 τον αριθμό), και η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου 1/85 του 1985 αναφέρει ότι ‘το Κυπριακό Πρόβλημα [...] δεν επροβλέπετο και δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, κατά την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος [...]’.

Συνάγεται το ασφαλές συμπέρασμα, όπως αναφέρω στην πρότασή μου, ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει κανένα δικαίωμα να συνομιλεί στις διακοινοτικές συνομιλίες με τον εκπρόσωπο της μιας από τις δύο κοινότητες (της τουρκοκυπριακής εν προκειμένω), υποβαθμίζοντας τον εαυτό του από αρχηγό Κράτους σε αρχηγό κοινότητας».
Η εισήγηση, βεβαίως, δεν εισακούστηκε, όπως και η ευρύτερη παρέμβαση του Γ. Μαυρογένη εκείνη την περίοδο, για εμπέδωση κλίματος ουσιαστικής ενότητας στο εσωτερικό μέτωπο, μακριά από «αχρείαστες συγκρούσεις και αντιπαλότητες, αν υποτεθεί ότι, επί της ουσίας, συμφωνούμε στον στόχο της λύσης, αλλά και επί της επίγνωσης ότι μόνον ενωμένοι, με ενιαία στρατηγική και κοινή στοχοθεσία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον τουρκικό επεκτατισμό.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υπάρχει διαρκώς αυτή η αντιπαλότητα, με τέτοιους διαπληκτισμούς και αντιπαραθέσεις. Για να λύσουμε ένα πρόβλημα, πρέπει να το κάνουμε μέσα από μια διαλεκτική διαδικασία, διαβουλευόμενοι μέσα σε μια διεργασία σύνθεσης. Είτε αυτό αφορά στην εκζήτηση, φιλοσοφικά, της αλήθειας, είτε στην αντιμετώπιση ενός πολιτικού προβλήματος. Αυτή είναι η πρότασή μου και ο στόχος της»...
Η φωνή του, άλλωστε, δεν αφέθηκε να ακουστεί ούτε και σ’ εκείνη την «εκλογική αναμέτρηση της απλής αναλογικής» του 1996, αφού τόσον ο ίδιος, όσον και οι λοιποί ανεξάρτητοι υποψήφιοι, αντιμετωπίστηκαν ως... παρείσακτοι παρίες του πολιτικού βίου, στερούμενοι, από τα ΜΜΕ της εποχής, τη δυνατότητα να απευθυνθούν στους πολίτες και να διατυπώσουν τις απόψεις τους.
Εξαίρεση αποτέλεσε το συγκρότημα «Δίας», το οποίο, εφαρμόζοντας την «πολυφωνία στην πράξη», έδωσε βήμα στον κ. Γ. Μαυρογένη να απευθυνθεί στους πολίτες και να μεταφέρει το μήνυμά του στους ψηφοφόρους.
Ο Κωστής Χατζηκωστής στον θρόνο της πολυφωνίας
Εις ανταπόδοσιν της «γενναιόδωρης αυτής φιλοξενίας», ο σπουδαίος σκιτσογράφος απέδωσε τα του... δημοσιογράφου τω δημοσιογράφω, δημοσιεύοντας στη «Σατιρική Επιθεώρηση» της 26ης Μαΐου το εύγλωττο σκίτσο της φωτογραφίας («Η πολυφωνία στην πράξη»), με την ακόλουθη κειμενολεζάντα: «Ευχαριστώ το συγκρότημα ‘ΔΙΑΣ’ και ιδιαίτερα τον Διευθύνοντα Σύμβουλο Κωστή Χατζηκωστή για τη φιλοξενία της ‘Σατιρικής’ στη ‘Σημερινή’. Ευχαριστώ, επίσης, το τηλεοπτικό κανάλι ΣΙΓΜΑ που με φιλοξένησε στο ‘Περσόνα Νον Γκράτα’ και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να μεταφέρω κι εγώ, ως υποψήφιος, ανεξάρτητος βουλευτής, το μήνυμά μου στον Κύπριο ψηφοφόρο»...
Σήμερα, 26 Μαΐου 2019, 23 χρόνια μετά, πάλι έχουμε εκλογές... Και θα ήταν τουλάχιστον άστοχος ή, το λιγότερο, υπερβολικός, αν υποστήριζε κανείς πως έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα προς την κατεύθυνση της πραγματικής πολυφωνίας, ιδία όταν πρόκειται για τους λεγόμενους outsiders, εκείνους που δεν ανήκουν στην καθεστηκυία κομματική τάξη των ποικιλώνυμων ιδεολογικοπολιτικών αποχρώσεων.