Σενάρια επί χάρτου ΗΠΑ για ΑΟΖ

Σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου East Med, ο οποίος δεν εμφανίζεται στον χάρτη, αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε στο δημοσίευμα: «Υποστηρίζουμε βασικά την έννοια ενός αγωγού, είναι πολύ ελκυστική. Το ερώτημα είναι, αν είναι οικονομικά βιώσιμος. Εάν ο αγωγός κάνει το αέριο πολύ ακριβό στην ευρωπαϊκή αγορά αυτήν τη στιγμή, προφανώς αυτό θα πρέπει να εξεταστεί».

Πολλαπλά αναπάντητα ερωτήματα για την ενεργειακή αρχιτεκτονική της Ανατολικής Μεσογείου με επίκεντρο την Κύπρο εγείρονται μετά τη δημοσίευση χάρτη του Υπουργείου Ενέργειας (Bureau of Energy Resources) των ΗΠΑ που έφερε στη δημοσιότητα η ιστοσελίδα Μc Clatchy DC, προσκείμενη στον Λευκό Οίκο. Πρόκειται για ένα αποκαλυπτικό άρθρο του Μichael Wilner, ο οποίος εργάζεται ως ανταποκριτής του Λευκού Οίκου, ενώ στο παρελθόν ήταν επικεφαλής του Γραφείου της Jerusalem Post στην Ουάσιγκτον. Στο άρθρο, με τίτλο «Η ομάδα Τραμπ υιοθετεί ένα σχέδιο αγωγών για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό καύσιμο», πρώην και νυν αξιωματούχοι των ΗΠΑ ισχυρίζονται πως ο χάρτης «κρέμεται» ακόμη στον Λευκό Οίκο, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

Ποιοι τον είδαν

Αρχιτέκτονας του χάρτη, που παρουσιάζει τα κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο γύρω από την Κύπρο, αλλά και ιδέες για τον τρόπο αξιοποίησής τους, είναι ο πρώην Ειδικός Απεσταλμένος και Συντονιστής Διεθνών Ενεργειακών Υποθέσεων των ΗΠΑ Άμος Χοκστάιν. Ο ίδιος αποκαλύπτει ότι ο χάρτης, που δημιουργήθηκε αρχικά από τους κρατικούς χαρτογράφους και τους διπλωμάτες ειδικούς σε θέματα ενέργειας, παρουσιάστηκε προσωπικά στον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό 2015-2017, ενώ είναι στην κατοχή τόσο της Κύπρου όσο και του Ισραήλ και του Λιβάνου.

Τα σενάρια αγωγών

Ειδικότερα, στον χάρτη αποτυπώνονται οι πιθανές διαδρομές εξαγωγής φυσικού αερίου στην περιοχή και οι διάφορες υποδομές που θα χρειαστεί να κατασκευαστούν. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι παρουσιάζεται αγωγός φυσικού αερίου να ξεκινά από το κοίτασμα «Αφροδίτη» και να κατευθύνεται μέσω Κύπρου στα νότια παράλια της Τουρκίας. Ο συγκεκριμένος αγωγός είναι με τη σήμανση «proposed», χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζεται από ποιους και πότε ακριβώς έχει προταθεί.

Παράλληλα, υπάρχει και δεύτερος αγωγός που, ξεκινώντας από τα κοιτάσματα του Λεβιάθαν στο Ισραήλ, διασχίζει την Κυπριακή ΑΟΖ, καταλήγοντας στην Αλεξανδρέττα. Επιπλέον, είναι αποτυπωμένες και οι τουρκικές διεκδικήσεις γύρω από την Κύπρο, όπως τις επικαλείται η Άγκυρα, στη βάση της διεκδικούμενης εκ μέρους της υφαλοκρηπίδας. Η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν αποτυπώνεται στο σύνολό της, αλλά μόνον το οριοθετημένο κομμάτι με Ισραήλ, Αίγυπτο και Λίβανο.

ΑΚΕΛ - ΔΗΣΥ για αγωγό προς Τουρκία

Τα προηγούμενα χρόνια τόσο ο ΔΗΣΥ όσο και το ΑΚΕΛ άφηναν ανοιχτό το περιθώριο να κατασκευαστεί ένας αγωγός προς την Τουρκία, με προϋπόθεση τη λύση του Κυπριακού. Τον Δεκέμβριο του 2015, ο Αβέρωφ Νεοφύτου, ερωτηθείς κατά πόσον επανέρχεται το ενδεχόμενο δημιουργίας αγωγού από την Τουρκία προς το Ισραήλ, μετά τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης των δύο χωρών, χαρακτήρισε θετική τη συνεργασία Τουρκίας - Ισραήλ στον τομέα του φυσικού αερίου, παραθέτοντας τρεις επιλογές:

Η μια, με χερσαίο αγωγό, που θα πρέπει να περάσει από την Τουρκία, και οι άλλες δύο επιλογές είναι υποθαλάσσιοι αγωγοί, που πρέπει να περάσουν είτε από την κυπριακή ΑΟΖ είτε από την ΑΟΖ του Λιβάνου. Αναφέροντας ότι δεν υπάρχει το ενδεχόμενο να περάσει ο αγωγός από τον Λίβανο και, άρα, μόνο μέσα από τη λύση του Κυπριακού και την εξομάλυνση των σχέσεων της Κύπρου με την Τουρκία, μπορούν να εξεταστούν με σοβαρότητα αυτά τα πιθανά σενάρια. Παρόμοιες δηλώσεις είχε κάνει και το 2013 σε συνέδριο του ΚΕΒΕ.

Στο ίδιο μήκος κύματος, το 2015, ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, σε συνέντευξή του στην τουρκική Sabah δήλωνε για το ίδιο θέμα πως μετά τη λύση θα ήταν επίσης δυνατόν να δημιουργηθεί ένας αγωγός φυσικού αερίου, ο οποίος να ξεκινά από το Ισραήλ και να καταλήγει στην Τουρκία. «Δεν είμαστε εναντίον της μεταφοράς φυσικού αερίου στην ΕΕ μέσω Τουρκίας», είπε. Παρόμοιες δηλώσεις υπήρξαν και τα επόμενα χρόνια, ενώ έντονες αντιδράσεις είχαν προκληθεί όταν τον Απρίλιο του 2018, ενημερώνοντας ξένους διπλωμάτες οι οποίοι είναι διαπιστευμένοι στην Κύπρο, ο κ. Κυπριανού είπε: «Ως ΑΚΕΛ είμαστε έτοιμοι με τη λύση του Κυπριακού να στηρίξουμε έναρξη των συζητήσεων με την Τουρκία για την κατασκευή αγωγού τόσο για δική της χρήση όσο και για διοχέτευση φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Ο καθοριστικός παράγοντας για τη λήψη απόφασης θα είναι τα οικονομικά δεδομένα της πρότασης», δήλωσε.

O αγωγός EastMed

Σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου East Med, ο οποίος δεν εμφανίζεται στον χάρτη, αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε στο δημοσίευμα: «Υποστηρίζουμε βασικά την έννοια ενός αγωγού, είναι πολύ ελκυστική. Το ερώτημα είναι, αν είναι οικονομικά βιώσιμος. Εάν ο αγωγός κάνει το αέριο πολύ ακριβό στην ευρωπαϊκή αγορά αυτήν τη στιγμή, προφανώς αυτό θα πρέπει να εξεταστεί».

Οι Τούρκοι, σχολιάζοντας τον χάρτη στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, υποστηρίζουν πως με αυτά τα δεδομένα το φυσικό αέριο της Μεσογείου είναι καταδικασμένο ή να μείνει στον πάτο της θάλασσας ανεκμετάλλευτο ή να αξιοποιηθεί για την περιφερειακή αγορά.

Εργαλείο το EMGF

Σύμφωνα με τρεις ανώτερους αξιωματούχους της αμερικανικής Κυβέρνησης, ο συγκεκριμένος χάρτης έχει παρακινήσει τα μέλη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ να δώσουν προτεραιότητα στη συγκρότηση του East Med Gas Forum (ΕMGF), που εγκαινιάστηκε στην Αίγυπτο, ο οποίος θα ενισχύσει ταυτόχρονα και θα εμπλέξει τις οικονομίες αρκετών χωρών σε αποδόσεις εδώ και δεκαετίες. Οι υπάλληλοι του Λευκού Οίκου δήλωσαν στο Mc Clatchy ότι τον Απρίλιο ζήτησαν επίσημο ρόλο παρατηρητή σε μελλοντικές συναντήσεις του Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου -που αποτελείται από την Ιορδανία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Παλαιστινιακή Αρχή- προσφέροντας βοήθεια με την αμερικανική τεχνογνωσία.

«Συνεχίζοντας την προσπάθεια της Κυβέρνησης να διαμορφώσει μια Στρατηγική Συμμαχία της Μέσης Ανατολής ή το MESA, για να αντιμετωπίσει το Ιράν με την απροθυμία των βασικών συμμάχων, οι αξιωματούχοι Εθνικής Ασφάλειας στρέφονται προς ΕΜGF αερίου, ως πρωταρχικό στρατηγικό εργαλείο για την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο».

«Το ενδιαφέρον για τους περιφερειακούς ενεργειακούς πόρους αποτέλεσε τη βάση μιας οργανωτικής αρχής για τη χάραξη πολιτικής μεταξύ των βασικών μελών του εσωτερικού κύκλου του Τραμπ, οι οποίοι θεωρούν τις ανάγκες πετρελαίου και φυσικού αερίου ως κρίσιμες για τις στρατηγικές τους έναντι της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δηλώνουν πηγές του Λευκού Οίκου και του Υπουργείου Άμυνας.

Υιοθέτηση ατζέντας Ομπάμα από Τραμπ;

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εν λόγω χάρτης εκπονήθηκε κατά τoν δεύτερο γύρο αδειοδότητης της ΑΟΖ, δηλαδή πριν ακόμη υπάρξει εμπλοκή της Exxon Mobil και γίνουν οι ανακαλύψεις σε «Γλαύκο» και «Καλυψώ» από την ιταλική ΕΝΙ. Επομένως, το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο μετά τις νέες εξελίξεις και την επιδείνωση των σχέσεων Άγκυρας - Ουάσιγκτον υπάρχει συνέχεια στα σχέδια της Κυβέρνησης Ομπάμα για την περιοχή και από τη διακυβέρνηση Τραμπ.

Σε αυτό το πλαίσιο, η άποψη του κ. Χοκστάιν, όπως αυτή διατυπώνεται στο άρθρο, είναι η εξής: «Είναι μια σπάνια περίπτωση συνέχειας μεταξύ των διοικήσεων Τραμπ και Ομπάμα. «Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να το δημιουργήσουμε. Υπάρχει πλήρης συνέχεια, και χάρη στο όραμα και την ηγεσία του Αντιπροέδρου Μπάιντεν». «Δεν εκπλήσσομαι ποτέ όταν μια διοίκηση επιλέξει να δει ότι οι προκάτοχοί της έκαναν κάτι σωστό», είπε, προσθέτοντας:

«Είναι μια σαφώς προφανής επιλογή πολιτικής που υποστηρίζει τα συμφέροντα των Η.Π.Α. και των περιφερειακών συμφερόντων. Δεν υπάρχει μεγάλο μειονέκτημα. Χρειάζεται, όμως, λεπτομερής προσοχή, σε δύο χρόνια έχει γίνει μια προσπάθεια να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό, γεγονός που έχει κοστίσει χρόνο».

Ο πρώην Αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών επί προεδρίας Ομπάμα, Τζο Μπάιντεν, ήρθε στην Κύπρο τον Μάιο του 2014 και ακολούθως πήγε στην Άγκυρα τονίζοντας από το βήμα του Atlantic Council, ότι πρέπει «να επωφεληθούν όλοι από το φυσικό αέριο της περιοχής» και πρέπει σύντομα «να τελειώσουμε τη δουλειά». Ο Μπάιντεν ανακοίνωσε επισήμως τον Απρίλιο την είσοδό του στην κούρσα για το προεδρικό χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος, ενόψει των εκλογών του 2020.

Ο ρωσικός παράγοντας

Ως γενική ιδέα, το άρθρο ισχυρίζεται ότι οι επικεφαλής σύμβουλοι Εθνικής Ασφάλειας του Προέδρου Τραμπ θεωρούν πως η πορεία για την επιτυχία του σχέδιου ειρήνης στη Μέση Ανατολή ( Middle East Peace Plan) περνά έμμεσα και στον χάρτη που αποδεσμεύτηκε. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, είναι προφανές ότι η προσπάθεια είναι ο περιορισμός της ρωσικής ενεργειακής επιρροής στην Ευρώπη.

Το Γραφείο Ενεργειακών Πόρων εργάζεται από την εποχή του Ομπάμα για να απομακρύνει την Ευρώπη από τα ρωσικά καύσιμα και να οικοδομήσει «μια ολοκληρωμένη αγορά ενέργειας για την καταστολή της περιφερειακής συνεργασίας και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας», σημειώνεται. Τρίτη και πιο σημαντική διαπίστωση είναι η προφανής προσπάθεια των ΗΠΑ να μην αποκλείσουν την Τουρκία από την ενεργειακή αρχιτεκτονική της Ανατολικής Μεσογείου.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να ερμηνεύεται το αμερικανικό νομοσχέδιο Μενέντεζ, το οποίο κατατέθηκε στο Κογκρέσο από τον γερουσιαστή των Δημοκρατικών Ρόμπερτ Μενέντεζ και τον Ρεπουμπλικανό Μάρκο Ρούμπιο. Το νομοσχέδιο, που ονομάζεται «Νόμος για την προώθηση της εταιρικής σχέσης στην ασφάλεια και στην Ανατολική Μεσόγειο», έχει ως στόχο να ενισχυθεί η παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και να υποστηριχθούν οι προσπάθειες Κύπρου - Ελλάδας - Ισραήλ για την εκμετάλλευση των ενεργειακών τους πόρων.

Παράλληλα, υπενθυμίζει πως, λόγω του εμπάργκο, η Κυπριακή Δημοκρατία επιδίωξε στο παρελθόν να αποκτήσει οπλικά συστήματα από άλλα κράτη, όπως η Ρωσία, φωτογραφίζοντας τα S-300 επί διακυβέρνησης Κληρίδη. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, η άρση του εμπάργκο θα προωθήσει τα συμφέροντα ασφαλείας των ΗΠΑ στην Ευρώπη, βοηθώντας στη μείωση της εξάρτησης της κυβέρνησης της Κύπρου από άλλες χώρες για στρατιωτικό υλικό που σχετίζεται με την άμυνα. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται χώρες που εγείρουν προκλήσεις στα συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο. Επομένως, προτεραιότητα είναι ο περιορισμός της ρωσικής παρουσίας στην περιοχή και σε δεύτερο επίπεδο η τουρκική προκλητικότητα.

Οριοθέτηση ΑΟΖ Κύπρου - Λιβάνου

Καθόλου τυχαίες δεν πρέπει να θεωρούνται οι συνεχείς επισκέψεις Αμερικανών αξιωματούχων στην Κύπρο. Μέσα σε διάστημα λίγων ημερών βρέθηκε στο νησί μας ο Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής, Έλιοτ Ένγκελ, ενώ ακολούθησε ο Βοηθός Υφυπουργός των ΗΠΑ, αρμόδιος για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Μάθιου Πάλμερ, ο οποίος συζήτησε με την Κυβέρνηση και θέματα ενέργειας.

Παράλληλα, ο βοηθός γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ντέιβιντ Σάτερφιλντ, ταξίδεψε στη Βηρυτό την περασμένη Τρίτη, ελπίζοντας να διεκπεραιώσει μια διευθέτηση διαμάχης θαλάσσιων συνόρων μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ. Ένας υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε στο McClatchy ότι ένα ψήφισμα θα μπορούσε να απελευθερώσει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στο έργο. «Εάν η οριοθέτηση αυτή των ναυτικών συνόρων επιλυθεί», πολύ περισσότερες εταιρείες ενέργειας θα μπορούσαν να εμπλακούν στην εξερεύνηση. Ανοίγει μια μεγάλη ευκαιρία», δήλωσε ο αξιωματούχος.