Η Κύπρος ένα σύγχρονο πΗ Κύπρος ένα σύγχρονο περιφερειακό κέντρο υγείας

Έχω περιγράψει κι άλλοτε τους οραματισμούς και τις ενέργειές μας για μετατροπή της Κύπρου σε ένα σύγχρονο περιφερειακό κέντρο εξυπηρέτησης της Μέσης Ανατολής κι όχι μόνο, κάτι που θα μεγέθυνε τις δυνατότητες της μικρής μας πατρίδας σε διάφορους τομείς. Ένας απ' αυτούς ήταν κι η Υγεία. Έπρεπε πρώτα να προωθήσουμε τα δικά μας έργα υποδομής και να επενδύσουμε στον ανθρώπινο παράγοντα κι ύστερα να ανοίξουμε το σύστημά μας στους ξένους. Τώρα που καταφέραμε επιτέλους να εισάξουμε το ΓεΣΥ, ένα άλλο στόχο που θέσαμε από τη δεκαετία του 1970, ο επόμενος στόχος θα πρέπει να είναι αυτός.

Πολύ νωρίς η Κυβέρνηση ξεκίνησε τις διαδικασίες για αναβάθμιση των κρατικών νοσοκομείων, ενώ εξαγγέλθηκε η πρόθεση για ενθάρρυνση δημιουργίας ιδιωτικών πολυκλινικών ήδη από το Σχέδιο Ανάπτυξης, 1967-1971. Παρά την εισβολή, η προσπάθεια δεν εγκαταλείφθηκε. Κτίστηκαν και εξοπλίστηκαν νέα, σύγχρονα νοσοκομεία σε όλες τις πόλεις σε αντικατάσταση των υφιστάμενων πεπαλαιωμένων κτιρίων, ανεγέρθηκε το Μακάρειο Νοσοκομείο με τη γνωστή απόφαση του Μακάριου, ιδρύθηκαν εξωτερικά ιατρεία στα προάστια όλων των πόλεων κι ενισχύθηκε ο θεσμός των ιατρικών κέντρων σε επιλεγμένα καίρια σημεία στην ύπαιθρο σε όλες τις επαρχίες. Στο μεταξύ η δημιουργία ιδιωτικών νοσοκομείων βοήθησε στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών γενικά.

Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εισηγηθήκαμε στο Υπουργείο Υγείας να συνεργαστούμε για την επεξεργασία κι εφαρμογή ενός ασφαλιστικού ΓεΣΥ, που τότε είχε μόνο η Γερμανία, στοχεύαμε βασικά στην αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας στον τόπο μας, τη βιωσιμότητα της παροχής υψηλού επιπέδου ιατρικών υπηρεσιών μακροπρόθεσμα και τη μετατροπή της Κύπρου σε πρωτοποριακό ιατρικό κέντρο της περιοχής. Αναμέναμε ότι με ένα τέτοιο σχέδιο πολύ περισσότεροι παίκτες και πολύ περισσότερα κεφάλαια θα προσελκύονταν στον τομέα της Υγείας, αφού θα έσπαζε το «μονοπώλιο» των Δημόσιων Υπηρεσιών Υγείας, από τις οποίες 80% του πληθυσμού ανέμενε δικαιωματικά δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Είναι προς τιμήν τους που οι κυριότεροι κοινωνικοί εταίροι αποδέχτηκαν από την αρχή το ΓεΣΥ και δεν επέμεναν στην πλήρη εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Κυβέρνησης.

Για την αναβάθμιση των επιπέδων υγείας και ιατρικής στην Κύπρο έγιναν πολλές άλλες ενέργειες. Ορισμένες είχαν αίσιο και καταλυτικό ρόλο, ενώ άλλες κατέδειξαν απλά πόσο δύσκολο είναι να επιφέρεις αλλαγές στον τομέα αυτό. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά ήταν τα αποτελέσματα στην καταπολέμηση των ζωονόσων (εχινόκοκκος, βρουκέλλα) κι ορισμένων γενετικών ασθενειών, όπως η μεσογειακή αναιμία, που μάστιζαν τον κόσμο της Κύπρου την εποχή της Ανεξαρτησίας. Το ίδιο έγινε και στην περίπτωση του ελέγχου υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα προσφερόμενα στην αγορά γεωργικά προιόντα (Γενικό Χημείο). Στον τομέα της προάσπισης της δημόσιας υγείας σημειώθηκε επίσης σημαντική πρόοδος (υγιεινή του κρέατος, ίδρυση Κεντρικού Σφαγείου Κοφίνου και Πάφου). Τέλος καταβλήθηκαν πολλές προσπάθειες για επίλυση του χρόνιου προβλήματος συγκομιδής/εναπόθεσης σκυβάλων, του βιολογικού καθαρισμού λυμάτων, των αποχετευτικών συστημάτων, θέματα άμεσα συνδεδεμένα με τη δημόσια υγεία. Δεν είναι λίγες οι φορές που ειδικοί από την Κύπρο κλήθηκαν να μεταφέρουν τις εμπειρίες τους στους τομείς αυτούς ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες του εξωτερικού.

Εν τω μεταξύ, στην προσπάθεια αναβάθμισης των κυβερνητικών ιατρικών υπηρεσιών πήραμε πολλές άλλες πρωτοβουλίες και προβήκαμε σε πολλές ενέργειες, όχι πάντοτε με επιτυχία. Όταν διαπιστώσαμε ότι υπήρχε σοβαρό πρόβλημα διαχείρισης των νοσοκομείων, ζητήσαμε από το Ταμείο Τεχνικής Βοήθειας της Κοινοπολιτείας υποτροφίες για διοίκηση νοσοκομειακών μονάδων (hospital administration). Αν και εστάλη αριθμός διοικητικών λειτουργών στη Μ. Βρετανία για εξειδίκευση στα θέματα αυτά, κανένας δε χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτό τον σκοπό λόγω αντίδρασης των υπεύθυνων γιατρών. Η διοίκηση νοσοκομείων είναι και σήμερα η αχίλλειος πτέρνα που πρέπει να αντιμετωπίσει ο ΟΚΥπΥ.

Επιχειρήσαμε λίγα χρόνια μετά την εισβολή να εμπλουτίσουμε τα κυβερνητικά νοσοκομεία με νέες ειδικότητες, μια και οι ιδιωτικές κλινικές ήταν ακόμη ανέτοιμες γι’ αυτό. Ανταποκριθήκαμε θετικά στην επιθυμία του γιατρού Γιώργου Κυριακίδη το 1976 να έρθει στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ως απλός χειρούργος με μόνο αίτημα να μπορεί να διενεργεί κάποιες μεταμοσχεύσεις νεφρών. Με επιστολή προς το Υπουργείο Υγείας έθεσα στη διάθεσή του τις αναγκαίες πιστώσεις για τη διαμόρφωση ειδικού χειρουργείου και ζήτησα να προβεί στις απαραίτητες διευθετήσεις αξιοποίησης της προσφοράς του, κάτι που το Υπουργείο δεν κατάφερε λόγω συνδικαλιστικών περιπλοκών. Ευτυχώς που βρέθηκε το Ίδρυμα Γώγου και Θέλμας Παρασκευαΐδη και την αξιοποίησε ιδρύοντας το ομώνυμο μεταμοσχευτικό κέντρο. Ανάλογες ευκαιρίες χάθηκαν αρκετές, στην οφθαλμολογία, την καρδιολογική χειρουργική κ.ά. όταν ξένα ιατρικά κέντρα ζήτησαν να επεκταθούν στην Κύπρο.

Με τη γενναιόδωρη προσφορά της Τράπεζας Κύπρου ιδρύσαμε το ομώνυμο Ογκολογικό Κέντρο, ενώ βοηθήσαμε να δημιουργηθεί το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, ένας δικοινοτικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που ειδικεύεται στη νευρολογία, τη μοριακή βιολογία και όλες τις πτυχές της ανθρώπινης γενετικής.

Τέλος, εκτός από την ενθάρρυνση ίδρυσης αρκετών ιδιωτικών νοσοκομείων, συστάθηκε ένας μεγάλος αριθμός ιδιωτικών ιατρικών κέντρων, που προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες σε όλους τους τομείς. Οι δυο τομείς παροχής ιατρικής φροντίδας, δημόσιος και ιδιωτικός, αναπτύχθηκαν παράλληλα, σχετικά ασυντόνιστα, αν και από πολύ νωρίς τέθηκαν επίπεδα και υιοθετήθηκε σύστημα επίβλεψης της λειτουργίας του δευτέρου.

Τώρα είμαστε σε καλύτερη θέση να ικανοποιήσουμε έναν από τους στόχους που τέθηκε στα Έκτακτα Σχέδια Ανάπτυξης από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, «της σταδιακής μετατροπής της Κύπρου σε Κέντρο παροχής ιατρικών υπηρεσιών στην περιοχή». Βέβαια χρειάζεται ακόμη πολλή και συντονισμένη δουλειά.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού