Το τουρκικό εγχείρημα των S400

Η Τουρκία προχωρεί στην παραλαβή των S400 σε μία εν τοις πράγμασι συμμαχική συνεννόηση με τη Μόσχα, ακολουθώντας βηματισμούς αντιπαράθεσης με την Ουάσιγκτον. Πρόκειται για μια αντιπαράθεση με τη διακινδύνευση να αποτελεί για την Άγκυρα ζωτικής σημασίας κρίσιμο σταυροδρόμι αποφάσεων εθνικού επιπέδου. Πρέπει να υπενθυμίσει κανείς εν προκειμένω πως οι S400 κατασκευάστηκαν από τη Μόσχα για να είναι σε θέση να πλήττουν αποτελεσματικά το προηγμένης τεχνολογίας πολεμικό αεροπλάνο των ΗΠΑ, F35. Η Άγκυρα πραγματοποιεί στρατηγικό άνοιγμα προς τη Μόσχα, που παραπέμπει τόσο στους S400, όσο και στην προβολή της παράστασης κράτους, που δεν υπάγεται στην εξάρτησή του από την Ουάσιγκτον, αλλά αναδεικνύει οντότητα ικανή να συλλογίζεται και να αποφασίζει βάσει του εθνικού συμφέροντος της χώρας και μόνο.

Επομένως, οι S400 αποτελούν για την Άγκυρα το έναυσμα ή και την αφετηρία εκδήλωσης ή και διεκδίκησης εθνικού επιπέδου προβολής πολιτικών. Είναι πρόδηλο πως η μετακεμαλική Τουρκία επιζητεί την ανάδειξή της σε χώρα ενισχυμένης πολιτικής αυτονομίας, που να διεκδικεί και να υπηρετεί το τουρκικό εθνικό συμφέρον, πράγμα που συνάδει προς τον σχεδιασμό του αμετροεπούς, φιλόδοξου Προέδρου της χώρας Ερντογάν, να καταστήσει την Τουρκία περιφερειακό ηγεμόνα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.

Το ζήτημα που προβάλλει ως προεξάρχουσα υπόθεση στρατηγικής πλαισίωσης του εν εξελίξει διεθνοπολιτικού επεισοδίου στο τρίγωνο Άγκυρα – Μόσχα – Ουάσιγκτον, παραπέμπει στη δυναμική ως κατά τα παραδοσιακά προβλεπόμενη της αμερικανικής διάρθρωσης εξουσίας αντίδραση δομών προβολής πολιτικής, όπως είναι το Κογκρέσο. Το Κογκρέσο, που συνιστά μία από τις βασικές δομές εξουσίας του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, ουδόλως ταυτίζεται με τις αποφάσεις του Προέδρου, ενίοτε δε δημιουργεί και συνθήκες ασφυξίας στην οργανωτική δομή προβολής πολιτικής του αμερικανικού προεδρικού συστήματος. Αυτό που μπορεί να τεθεί σήμερα επί τάπητος είναι η κινητοποίηση του ελληνικού και εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ, έτσι ώστε το τουρκικό άνοιγμα προς Μόσχα με την παραλαβή των S400 να υποστεί μία ελληνικού ενδιαφέροντος προβολή τουρκικού κόστους.

Η Τουρκία δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει ως ανεξάρτητος παράγων του διεθνούς συστήματος, που να έχει την πολυτέλεια να συγκρούεται με την Ουάσιγκτον άνευ κόστους. Επειδή, όπως όλα δείχνουν, ο Ερντογάν κατάφερε να πείσει τον απρόβλεπτο Πρόεδρο των ΗΠΑ, Τραμπ, εκείνο που μπορεί να συμβεί και ευλόγως μπορεί να αναμένεται είναι η αντίδραση του Κογκρέσου, το οποίο είναι σε θέση να παρεμποδίσει κάθε διαδικασία συνεργασίας Ουάσιγκτον – Άγκυρας, επιβάλλοντας οικονομικές και άλλες κυρώσεις βάσει του νόμου περί Αντιμετώπισης των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων (CAATSA).

Διαθέτοντας η Άγκυρα στο οπλοστάσιό της ένα από τα ισχυρότερα αμυντικά συστήματα της Υφηλίου ενισχύει και τη στόχευσή της να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη, πράγμα που τη φέρνει και σε συγκυριακή αντίθεση με το δυτικό σύστημα ασφάλειας, ενώ παράλληλα στο τακτικό επίπεδο συνομολογείται συνάντηση συμφερόντων με τη Ρωσία, γεγονός που θα αντανακλάται άνευ εταίρου και στην επόμενη μέρα των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.

Ο Ερντογάν αποφάσισε και εμμένει μέχρι τέλους στην παραλαβή των S400 για να ενισχύσει τον περιφερειακό του ρόλο ως ισχυρής στρατηγικά αναβαθμισμένης δύναμης, ενώ ταυτόχρονα ενδυναμώνει την εσωτερική του κυριαρχία, όπου αντίστοιχες κινήσεις καλλιεργούν ένα rally effect εθνικιστικού κλίματος στον τουρκικό χώρο, πράγμα που ενδιαφέρει τον Τούρκο Πρόεδρο ιδιαιτέρως μετά τις τελευταίες αμφισβητήσεις που διατρέχουν την πολιτική του παρουσία.

Το γεγονός της σύγκρουσης Τουρκίας - ΗΠΑ για τα F35 ίσως διαπιστώνεται και ως παράθυρο ευκαιρίας για την ελληνική στρατηγική να παρέμβει ως ενδιαφερόμενη χώρα, όχι μόνο για αγορά F35, αλλά και για να αναλάβει αυτό τον ρόλο της συμπαραγωγής, πράγμα που θα αναδείξει αφ’ εαυτού την Ελλάδα σε στρατηγικά κρίσιμο παράγοντα της περιοχής. Αυτό όμως για να πραγματωθεί χρειάζεται ελληνική αποφασιστικότητα και στρατηγική πρόβλεψη. Τα οφέλη των Αθηνών από μια τέτοια κίνηση είναι αυτονόητα, στον βαθμό που εισέρχεται στη συμπαραγωγή ενός από τα πλέον προηγμένης τεχνολογίας πολεμικά αεροπλάνα της Υφηλίου, γεγονός που θα μπορούσε να αναδείξει κατ’ αυτό τον τρόπο την παρηκμασμένη ελληνική αμυντική βιομηχανία σε μια σύγχρονη δομή παραγωγής.

Θα πρέπει να αναμένεται πως ο Ερντογάν δεν πρόκειται να ακολουθήσει την ελληνική τακτική, όπου το πυραυλικό σύστημα S300 παρελήφθη, αποθηκεύθηκε στην Κρήτη και στη συνέχεια μετακινήθηκε σε σημεία που δεν θα προκαλούσαν τουρκική αντίδραση. Ανεξαρτήτως της αγοράς των S400 από την Τουρκία, η Ελλάδα όφειλε εξαρχής και άνευ εταίρου να εγκαταστήσει τους S300 στο σύστημα ασφάλειας της χώρας, καθιστώντας τους μάχιμους, εξισορροπώντας κατ’ αυτό τον τρόπο τους παράγοντες ισχύος στην περιοχή και υποδηλώνοντας ταυτόχρονα αποφασιστικότητα αποτροπής, κίνηση που στο παρόν στάδιο και λίαν προσεχώς εκ των συνθηκών θα αναγκασθεί να πράξει.

*Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία, Πάντειο Πανεπιστήμιο