45 χρόνια, λάθη, αυταπάτες, ψευδαισθήσεις

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έφθασε στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Αγγλίας, Lyneham, το πρωί της 17ης Ιουλίου 1974 βάσει της «προγραμματισμένης» από τους Βρετανούς διάσωσής του μέσω βάσεων. Τον παρέλαβαν αξιωματούχοι του Φόρεϊν Όφις με επικεφαλής τον κ. David Ennals, υφυπουργό στο Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας.

Σε δημοσιογραφική διάσκεψη, σύμφωνα με την αναφορά των αξιωματούχων, δήλωσε ότι ήθελε τους Έλληνες αξιωματικούς να φύγουν από την Κύπρο και επέμενε με έντονο ύφος ότι ο ίδιος ήταν ο εκλελεγμένος Πρόεδρος και ήταν ξεκάθαρο από τις δηλώσεις του ότι οι ελπίδες του βασίζονται όχι μόνο πάνω στα Ηνωμένα Έθνη αλλά σε πιέσεις πάνω στην ελληνική κυβέρνηση από τις άλλες δύο «εγγυήτριες» δυνάμεις.

Τα πρακτικά της δεύτερης συνάντησης Αρχ. Μακαρίου 17.7.1974 στο Φόρειν Όφις.

Υποστήριζε διάλυση της Εθνικής Φρουράς και σχέδιο δράσης του ήταν να πάρει ένα ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας που να κάνει ξεκάθαρο ότι ο ίδιος είναι ο νομικά εκλελεγμένος Πρόεδρος της Κύπρου και το οποίο να καλεί την ελληνική κυβέρνηση α) να αποσύρει όλους τους αξιωματικούς και στρατιωτικά άρματά της και β) να μην αναγνωρίσει τον Σαμψών.

(Η διάλυση της Ε.Φ. ήταν τουρκικό αίτημα προς τον Cyrus Vance τον Νοέμβριο του 1967, τότε ο Μακάριος το απέρριπτε. Επίσης το υποστήριζε και ο Ύπ. Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο, 4.12.1967 βλέπε βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019).

Επικίνδυνες αυταπάτες Μακαρίου

Έλεγε στους Βρετανούς ότι δεν πίστευε πως οι Τούρκοι είχαν οποιαδήποτε δικαιολογία για μονομερή επέμβαση. Παλαιότερα ο λόγος που ήθελαν να επέμβουν ήταν για να αποτρέψουν την ένωση ή να εμποδίσουν εξελίξεις που δεν δεχόταν η τουρκοκυπριακή κοινότητα. Όμως αυτά δεν ήσαν κύρια θέματα για την ώρα…

Συνάντηση Μακαρίου και Harold Wilson - Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στις 2:30 μ.μ., ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, συνοδευόμενος από τον ‘Υπ. Αρμοστή Κώστα Ασσιώτη, συναντήθηκε με τον Βρετανό Πρωθυπουργό Harold Wilson εν τη παρουσία των αξιωματούχων C. D. Wiggin και λόρδου Bridges. Αντιγράφω εδώ από το βιβλίο του κ. Κώστα Ν. Χατζηκωστή «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα»:

«…Ο Βρετανός Πρωθυπουργός ‘ψάρεψε’ τον Μακάριο για το πώς θα αντιδρούσαν Ρωσία, Ελλάδα και Τουρκία. Ο Μακάριος με τις μη πολιτικές, μη διπλωματικές, μη νηφάλιες απαντήσεις του, επικεντρωνόταν στο πώς ο ίδιος θα συνεχίσει να αναγνωρίζεται ως Πρόεδρος της ΚΔ και όχι ο Σαμψών! Ο Βρετανός Πρωθυπουργός δεν έχασε την ευκαιρία και αντέτεινε στον Μακάριο ότι η Ελλάδα είχε εισβάλει στην Κύπρο. Ο Μακάριος συμφώνησε. Το σχετικό εμπιστευτικό έγγραφο επί λέξει: ‘Ο Πρωθυπουργός υπόδειξε ότι θα μπορούσε κανείς να πει ότι το γεγονός (το πραξικόπημα) είχε κάποια χαρακτηριστικά εισβολής. Ο Πρόεδρος Μακάριος συμφώνησε’. Είναι ολοφάνερο ότι η συζήτηση, αυτή όπως αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων από τα μυστικά αρχεία των Άγγλων, υπήρξε ο πρόλογος για την ομιλία του Μακαρίου στα Ηνωμένα Έθνη λίγες μέρες αργότερα… Η ομιλία του τη 19η Ιουλίου 1974… είναι ένα από τα κείμενα που σφράγισαν τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία.

Η ψυχική του κατάσταση, όπως διατυπώθηκε στην ιστορική εκείνη ομιλία, εξέφρασε απελπισία και αγανάκτηση που σε ορισμένα σημεία είχε υπερβεί τα όρια της ηγετικής ψυχραιμίας και της εθναρχικής σοφίας. Παραθέτω εδώ το σημείο που μιλά για κίνδυνο στη ζωή των Τουρκοκυπρίων και έμμεσα καλεί τις Εγγυήτριες Δυνάμεις να επέμβουν συμπεριλαμβανομένης βεβαίως και της Τουρκίας.

‘Καλώ το Συμβούλιο Ασφαλείας να χρησιμοποιήσει όλους τους τρόπους και τα εις την διάθεσή του μέσα, ώστε η συνταγματική τάξη εν Κύπρω και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου να αποκατασταθούν άνευ καθυστερήσεως. Καθώς έχω ήδη δηλώσει, τα γεγονότα εις Κύπρον δεν αποτελούν εσωτερική υπόθεση των Ελλήνων της Κύπρου. Οι Τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης. Το πραξικόπημα της Ελληνικής Χούντας είναι μια εισβολή. Και εκ των συνεπειών της θα υποφέρει όλος ο λαός της Κύπρου αμφότεροι Έλληνες και Τούρκοι’.

Το χαρακτηριστικό της Χούντας ως ‘εισβολή’ θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια η Τουρκία ως δικαιολογία για την εισβολή… Τα χαράματα της 20ής Ιουλίου η τουρκική αεροπορία βομβάρδισε στρατιωτικούς στόχους στην Κερύνεια και Λευκωσία…»

Στην ομιλία του ο Μακάριος αναφέρθηκε 7 φορές σε εισβολή από την Ελλάδα και ότι θεωρούσε τον κίνδυνο από την Τουρκία μικρότερο από εκείνο των Ελλήνων αξιωματικών... Η ομιλία σε ελληνική μετάφραση στο βιβλίο του κ. Κώστα N. Χατζηκωστή.

Ο Βρετανός Ύπ. Αρμοστής Stephen Olver (και ο Αμερικανός Joseph Sisco) είχε ήδη διαψεύσει τους ισχυρισμούς Μακαρίου. Στις 18 Ιουλίου είχε ενημερώσει το Φόρεϊν Όφις, πρεσβείες Άγκυρας, Βόνης, Παρίσι, Μόσχα, Ουάσιγκτον, βρετανική αντιπροσωπεία στη Νέα Υόρκη, και στο ΝΑΤΟ και στο αρχηγείο βρετανικών δυνάμεων Μέσης Ανατολής (βάση Ακρωτηρίου), ότι δεν είχε καμία μα καμία μαρτυρία για οποιονδήποτε άμεσο κίνδυνο για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και αυτά με διαβεβαιώσεις από τον Τουρκοκύπριο υπουργό Άμυνας, κ. Orek...

«Συνεργασία Βρετανίας/Τουρκίας» (δηλαδή εισβολή!) «με την συγκατάθεση Μακαρίου»! Το Φόρεϊν Όφις δέσμευσε διπλά τον Μακάριο!

Ο Μακάριος, λίγο αργότερα, όμως, σε δεύτερη συνάντηση, αυτή τη φορά στο Φόρεϊν Όφις με τον ΥΠΕΞ Τζέιμς Κάλαχαν, τους έδωσε και τη «συγκατάθεσή του» για «συνεργασία Βρετανίας/Τουρκίας». Στην πρώτη συνάντηση με τον Πρωθυπουργό τον είχαν δεσμεύσει να επιτεθεί κατά της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως εισβολέα. Σ΄αυτή τη συνάντηση τον δέσμευσαν ακόμα περισσότερο εξασφαλίζοντας τη «συναίνεσή» του για τη στάση τους έναντι των τουρκικών εισβολών που θα ακολουθούσαν. Ως ιστορικό γεγονός οι Βρετανοί έδωσαν το πράσινο φως την ίδια μέρα στον Ετσεβίτ να εισβάλει, φθάνει να μην ενοχλούσε τις βάσεις των… Ο Μακάριος είπε ότι εξαρτιόταν από τη Βρετανία και την Τουρκία να πιέσουν τους Έλληνες με κάθε τρόπο για την επαναφορά του στάτους κβο πριν το πραξικόπημα… ότι μια επιτροπή από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις μπορούσε να επιβλέψει νέες εκλογές… Ο Callaghan ρώτησε ποιο θα είναι το μέλλον της Εθνικής Φρουράς. Ο Μακάριος είπε ότι δεν ήθελε να έχει στρατό. Οι Έλληνες είχαν πει ότι χρειαζόταν στρατός από φόβο τουρκικής εισβολής. Ήταν ξεκάθαρο ότι υπήρχε μεγαλύτερος κίνδυνος από την Ελλάδα…

«Ο κ. Callaghan τον ρώτησε κατά πόσο θα υπήρχε κατανόηση στην Κύπρο στο να δουλέψουμε (Βρετανοί) στενά με τους Τούρκους στην τρέχουσα κατάσταση. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απάντησε μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό γίνεται με τη δική του συναίνεση», γράφει το πρακτικό. (Η υπογράμμιση της συγγραφέως).

(«Mr Callaghan asked whether there would be understanding in Cyprus for our working closely with the Turks in the current situation. Archbishop Makarios replied that we could say that this was being done with his consent»)…

Ο Κάλαχαν του είπε ότι θα ενημέρωνε και τον δρα Χένρι Κίσιγκερ για όσα λέχθηκαν.

(Περισσότερα για το έγγραφο αυτό, που πρώτη φορά δημοσιεύει η γράφουσα, στο τελευταίο της βιβλίο «Διζωνική vs Δημοκρατία 2019»).

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Faruk Ahmet Barutçu (υπεύθυνου των Κυπριακών Υποθέσεων στο τουρκικό ΥΠΕΞ, που συνόδευσε τον Μπ. Ετσεβίτ στο Λονδίνο στις 17 Ιουλίου 1974), τα οποία δημοσίευσε η «Σημερινή» το 1993, η τουρκική αντιπροσωπεία συναντήθηκε στα Ηνωμένα Έθνη με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, κατ’ εντολή Ετσεβίτ πριν από την ομιλία του Μακαρίου.

«...Επιδίωξή μας ήταν να πείσουμε τον Μακάριο να μην καταφερθεί εναντίον της Τουρκίας κατά την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας… Ο Μακάριος ξεγελάστηκε. Χάρηκε πάρα πολύ από την πρωτοβουλία του Ολτσάι και παρακάλεσε την τουρκική αντιπροσωπία να διαβιβάσει στην τουρκική κυβέρνηση τα αισθήματα ευγνωμοσύνης και υποχρέωσής του… Ο Μακάριος είχε πέσει στη θάλασσα και αναζητούσε σανίδα σωτηρίας. Έβλεπε την Τουρκία σαν δύναμη σωτηρίας. Έπρεπε λοιπόν να εκμεταλλευτούμε την αδυναμία του πράγμα που έγινε…».

Ψήφισμα 353 20 Ιουλίου 1974

Λανθασμένα και παραπλανητικά λέγεται ότι το ψήφισμα 353 της 20ής Ιουλίου 1974 καταδικάζει την τουρκική εισβολή. Το ψήφισμα αυτό, όπως και τα υπόλοιπα, που γράφουν οι Βρετανοί, πουθενά δεν ονομάζει την Τουρκία ως εισβολέα ή αναφέρεται σε τουρκικά κατοχικά στρατεύματα. Και αυτό όχι άσχετο με τις δεσμεύσεις Μακαρίου προς Βρετανούς…

Γράφει: «Έχοντας ακούσει τις δηλώσεις του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και των αντιπροσώπων της Κύπρου, της Τουρκίας, της Ελλάδος και άλλων κρατών-μελών, καταδικάζει το ξέσπασμα βίας και το συνεχιζόμενο αιματοκύλισμα… ζητεί την αποχώρηση δίχως καθυστέρηση από την Κύπρο όλου του ξένου στρατιωτικού προσωπικού… περιλαμβανομένων εκείνων την αποχώρηση των οποίων ζήτησε ο Πρόεδρος της Κύπρου στην επιστολή του 2 Ιουλίου 1974. Και καλεί την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις δίχως καθυστέρηση, για αποκατάσταση της ειρήνης στην περιοχή και συνταγματική κυβέρνηση στην Κύπρο…».

Ούτε στη β’ φάση της εισβολής στις 14 Αυγούστου 1974 το ψήφισμα 357 αναφέρεται σε τουρκική εισβολή… «Καταδικάζει έντονα την επανέναρξη των μαχών που είναι αντίθετες με το ψήφισμα 353, καλεί όλες τις πλευρές να σταματήσουν τις μάχες…»

Και από τις 16 Αυγούστου 1974 το Φόρεϊν Όφις υιοθέτησε τη ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ βρετανο-τουρκική ρατσιστική Δι-κοινοτική, Δι-ζωνική Ομοσπονδία ως «λύση» για την οποία επιμένει μέχρι σήμερα…

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος