Οι «μοδάτες» δίαιτες σκοτώνουν!

«Fad Diets» ονομάζονται και είναι πολύ φευγάτες! Και όπως ακριβώς οι τάσεις της μόδας φεύγουν έτσι κι αυτές, παίρνοντας μαζί τους το πολυτιμότερό μας αγαθό που δεν είναι άλλο από την υγεία μας. Είναι πολυδιαφημιζόμενες ως επαναστατικές μέθοδοι που στόχο έχουν να μας μεταμορφώσουν σε καλλίγραμμα μοντέλα σε χρόνο μηδέν και χωρίς ιδιαίτερο –τάχα– κόπο! Η πρόεδρος του Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου, κλινική διαιτολόγος και αν. καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, δρ Ελένη Ανδρέου, μίλησε στη «Σ» για τους κίνδυνους που κρύβουν οι συγκεκριμένες δίαιτες για την υγεία μας, ενώ η λέκτορας Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, φαρμακοποιός και βιολόγος δρ Ελευθερία Γαλάτου εξήγησε γιατί δεν πρέπει να βασιζόμαστε στα διάφορα σκευάσματα και συμπληρώματα διατροφής για να χάσουμε κιλά.

Η επιθυμία για γρήγορα αποτελέσματα

Στη σημερινή εποχή όπου το ποσοστό της παχυσαρκίας είναι πολύ υψηλό, σε συνδυασμό με τα μη ικανοποιητικά αποτελέσματα από τις παραδοσιακές μεθόδους αδυνατίσματος, η δημοτικότητα των ανορθόδοξων αυτών διαιτών ανέβηκε στα ύψη, όπως εξήγησε η δρ Ανδρέου. «Οι ανορθόδοξες αυτές δίαιτες βασίζονται σε δύο αρχές. Πρώτα στην κατανάλωση μακροθρεπτικών συστατικών - macronutrients - θρεπτικών συστατικών ενέργειας: υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπος -σε συγκεκριμένες αναλογίες. Έπειτα βασίζονται στην κατανάλωση ή αποφυγή συγκεκριμένων τροφών από το καθημερινό διαιτολόγιο. Οι δίαιτες που βασίζονται σε εισηγήσεις για την κατανάλωση των μακροθρεπτικών συστατικών χωρίζονται σε δύο ομάδες: αυτές με πολύ χαμηλό ποσοστό υδατανθράκων και με αυξημένο ποσοστό πρωτεΐνης, και αυτές με πολύ χαμηλό ποσοστό λίπους. Επίσης, η προτεινόμενη ποσότητα για πρωτεΐνη διαφέρει στις διάφορες δίαιτες, είτε γιατί μια συγκεκριμένη δίαιτα μπορεί να προωθεί ένα συγκεκριμένο επίπεδο κατανάλωσης πρωτεΐνης είτε γιατί η επιλογή των τροφών βασίζεται σε συγκεκριμένη ποσότητα υδατανθράκων και λίπους που κατ’ επέκταση καθορίζει και την ποσότητα της πρωτεΐνης». Ο βασικός λόγος που ένα άτομο καταφεύγει στις ανορθόδοξες αυτές δίαιτες είναι η ψυχολογία που προκαλεί η ιδέα του γρήγορου αποτελέσματος. «Υπόσχονται απώλεια βάρους πέραν του 10% του ολικού σωματικού βάρους που συνιστούν σε αρχικό στάδιο οι ορθόδοξες δίαιτες. Το διατροφικό αυτό μπέρδεμα που δημιουργείται από τις πολύπλευρες πληροφορίες, είτε από ορθόδοξες είτε ανορθόδοξες πηγές για θέματα διατροφής, καθώς και η καθιστική ζωή και η άρνηση υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών, η υπερκατανάλωση τροφής λόγω συναισθηματικής φόρτισης και η αντίδραση στη δημιουργία συνείδησης και υπευθυνότητας για θέματα υγείας είναι οι επιπρόσθετοι λόγοι που αναγκάζουν τον καταναλωτή να καταλήξει σε τέτοιου είδους δίαιτες».

Κανένα αποτέλεσμα, καμία ασφάλεια

Η δρ Ανδρέου ξεκαθάρισε ότι η αποτελεσματικότητα αλλά και η ασφάλεια των ανορθόδοξων αυτών διαιτών δεν έχει αποδειχθεί. «Μέχρι σήμερα, διάφοροι ερευνητές έχουν αποτύχει να καταλήξουν σε μια ομόφωνη απόφαση, βασισμένη σε επιστημονική τεκμηρίωση, σε ό,τι αφορά στα πιθανά οφέλη τέτοιων ειδών διατροφής για την απώλεια βάρους, τη διατήρηση της άλιπης σωματικής μάζας κατά τη διάρκεια της απώλειας βάρους, την αύξηση της συμμόρφωσης σε μια λιποθερμιδική δίαιτα, την πρόληψη και θεραπεία διαφόρων παθήσεων, ή τη μακροχρόνια διατήρηση του υγιεινού-επιθυμητού βάρους. Οι δίαιτες μειωμένες σε περιεκτικότητα υδατανθράκων και πλούσιες σε πρωτεΐνη μπορεί να έχουν κάποια θετική επίδραση στην απώλεια βάρους και τη σύσταση του σώματος, αλλά οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις σε σχέση με καρδιαγγειακά προβλήματα, την οστική μάζα και νεφρολογικά προβλήματα πρέπει να απασχολήσουν τους επαγγελματίες υγείας. Παρόλο που οι πολύ μειωμένες σε λιπαρά δίαιτες έχουν αξιολογηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από τις προηγούμενες, η μη-πρακτικότητά τους, καθώς και η δυνατότητα για αθηρογένεση επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι δεν θα πρέπει η χρήση τους να γίνεται διαδεδομένα».

Επανάσταση στο σώμα μας!

Πληθώρα διαιτών κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα και γίνονται ευρέως διαδεδομένες όχι τόσο για τα αποτελέσματά τους όσο για τη φήμη τους. Δίαιτες που βασίζονται στην κατανάλωση φρούτων, στην απουσία υδατανθράκων, πλούσιες σε πρωτεΐνες και κυρίως βασίζονται στη δική μας ανασφάλεια και ματαιοδοξία. «Οι μη ισορροπημένες δίαιτες δεν βελτιώνουν τη διατροφική μας συμπεριφορά, ενώ μερικές φορές ενέχουν και κινδύνους για την υγεία. Τέτοιου είδους παράδοξες και απατηλές δίαιτες πετυχαίνουν χωρίς προσπάθεια μια φαινομενικά μεγάλη και γρήγορη απώλεια βάρους, που τελικά αποδεικνύεται σύντομη. Ας σημειωθεί ότι οι κυκλικές μεταβολές του βάρους αποδιοργανώνουν και αποσταθεροποιούν τον μεταβολισμό». Μια δίαιτα που κερδίζει συνεχώς οπαδούς τώρα τελευταία, είναι αυτή που περιλαμβάνει υψηλές πρωτεΐνες και σχεδόν καθόλου υδατάνθρακες. Η ποσότητα των πρωτεϊνών και του λίπους σε αυτή τη δίαιτα είναι υπερβολική, όπως μας εξηγεί η κλινική διαιτολόγος. «Αυτή η δίαιτα μπορεί να πετύχει τέσσερα κιλά μείωσης βάρους την πρώτη εβδομάδα που όμως τα περισσότερα είναι υγρά και όχι λίπος. Έτσι όταν οι υδατάνθρακες επανέλθουν στη διατροφή τότε το βάρος αυξάνεται απότομα. Το ολικό λίπος, το κορεσμένο λίπος, η χοληστερόλη είναι αυξημένα. Η δίαιτα μπορεί να είναι επιβλαβής σε άτομα με νεφρολογικά και καρδιολογικά προβλήματα. Επίσης η δίαιτα αυτή μπορεί να προκαλέσει ουρική αρθρίτιδα λόγω του αυξημένου ουρικού οξέως από την ψηλή περιεκτικότητα της δίαιτας σε πρωτεΐνες».

Τοξικά… συμπληρώματα

Πέρα από τις ανορθόδοξες δίαιτες, επικίνδυνα για μας είναι και τα διάφορα σκευάσματα και συμπληρώματα διατροφής που υπόσχονται θαύματα! Σύμφωνα με τη δρ Γαλάτου, «η λήψη υπερβολικής δόσης συμπληρώματος απώλειας βάρους ή συνδυασμού συμπληρωμάτων μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μια υπερβολική δόση διεγερτικών προϊόντων μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση σε επικίνδυνα επίπεδα, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου». Στην κυπριακή αγορά διαφημίζονται ή προωθούνται λιποδιαλυτικά χάπια, τσάγια και σκόνη σαν υποκατάστατο γευμάτων, καφές ή σοκολάτα που συστήνονται για αδυνάτισμα ή ροφήματα για αντικατάσταση γεύματος. «Για παράδειγμα ένα φακελάκι έτοιμου γεύματος διαφημίζεται ότι μπορεί να καλύψει τις ανάγκες σε ασβέστιο αφού περιέχει σχεδόν 300 mg+ ασβεστίου, όμως στην πραγματικότητα η συνιστάμενη ημερήσια κατανάλωση είναι 1000 mg για άτομα από 19 μέχρι 50 ετών». Τα λιποδιαλυτικά χάπια δεν είναι φαρμακευτικά σκευάσματα και πωλούνται χωρίς ιατρική συνταγή. Ωστόσο δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που να τεκμηριώνουν οποιαδήποτε σχέση τους είτε με το αδυνάτισμα είτε με άλλες ασθένειες που ισχυρίζονται ότι επηρεάζουν. Οι εξειδικευμένοι καφέδες αδυνατίσματος μπορεί να περιέχουν ουσίες, μεταξύ των οποίων και κάποιες βιταμίνες που όμως δεν σχετίζονται με την απώλεια βάρους από τον οργανισμό. «Όσον αφορά στην καφεΐνη, αυτή ενισχύει τη δράση του μεταβολισμού και για αυτό προστίθεται σε πολλά συμπληρώματα αδυνατίσματος. Ωστόσο η μεγάλη ποσότητα καφεΐνης μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, νευρικότητα, τρεμούλες, ναυτία, διάρροια και άλλα συμπτώματα. Τα υποκατάστατα γευμάτων είναι συνήθως ροφήματα με σκόνη. Η απώλεια βάρους που προκύπτει μπορεί να είναι απώλεια υγρών ή αποτέλεσμα της δραστικής μείωσης των θερμίδων που λαμβάνονται από το άτομο. Από αυτή τη μείωση μπορεί να οδηγηθούμε σε σοβαρές γαστρεντερολογικές διαταραχές, προβλήματα υγείας, ακόμη και στον θάνατο».

Δώστε χρόνο στο σώμα σας

Ο ενδεδειγμένος ρυθμός απώλειας βάρους, όπως μας ανέφερε η δρ Ανδρέου, είναι περίπου 3-4 κιλά τον μήνα. «Πιο υγιεινές είναι οι ισορροπημένες ολιγοθερμιδικές δίαιτες -πάνω από 1.200/ημέρα- που βασίζονται στον περιορισμό του λίπους και των επεξεργασμένων υδατανθράκων (ζάχαρης) και την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να κατανοήσουν ότι είναι φυσικώς αδύνατον να επιτευχθεί μια γρήγορη καύση λίπους. Σε μια εξαιρετικά ολιγοθερμιδική δίαιτα ο ρυθμός καύσης λίπους αυξάνεται σταδιακά τις 2-3 πρώτες εβδομάδες μέχρι περίπου το 1 κιλό ανά εβδομάδα. Με τις δίαιτες αυτές, παρατηρείται αρχικά μια ταχεία απώλεια βάρους που οφείλεται στις συγκριτικά μεγαλύτερες απώλειες νερού και σκελετικής πρωτεΐνης. Η απώλεια βάρους επιβραδύνεται όμως μετά την 4η εβδομάδα, όταν αρχίσει να εμφανίζεται το φαινόμενο της «αντίστασης», δηλαδή η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού στην ελαττωμένη πρόσληψη τροφής που αποσκοπεί στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η αντίσταση προκαλείται από τη μείωση των καύσεων και συνοδεύεται από εξάντληση, νευρικότητα και απογοήτευση λόγω της ανάσχεσης απώλειας βάρους. Με τη διακοπή της δίαιτας, το βάρος ανακτάται συνήθως γρήγορα γιατί ο οργανισμός παραμένει σε κατάσταση «ελαττωμένων καύσεων» για αρκετό καιρό. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι επαναλαμβανόμενες βραχυχρόνιες εξαιρετικά ολιγοθερμιδικές δίαιτες και οι συχνές διακυμάνσεις του βάρους (φαινόμενο γιο-γιο ή ασανσέρ), απορυθμίζουν τελικά τον μεταβολισμό και δημιουργούν μια νοσηρή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από χρόνιες θρεπτικές διαταραχές, μείωση της μυϊκής μάζας και αύξηση του σπλαχνικού λίπους».

Οι δίαιτες-απάτη:

• Αναφέρουν συχνά ως τεκμήριο άγνωστα και ασαφή ιατρικά ονόματα
• Στηρίζονται σε επιστημονικές μισές αλήθειες και όχι έγκυρες επιστημονικές αναφορές
• Υπόσχονται γρήγορη και μεγάλη απώλεια βάρους
• Αναφέρουν τροφές ή ουσίες με εξωπραγματικές ιδιότητες (όπως π.χ. αρνητικές θερμίδες)
• Επιτρέπουν απεριόριστες ποσότητες κάποιων τροφίμων
• Επιτρέπουν περιορισμένες επιλογές τροφίμων
• Δεν τονίζουν την αναγκαιότητα της φυσικής δραστηριότητας
• Ακούγονται πολύ καλές για να είναι αληθινές