Αναλύσεις

Το θράσος της Τουρκίας και τα διδάγματα της γερμανικής ιστορίας

«Ο Πρόεδρος Ερντογάν ενίσχυσε μια μακρόχρονη τουρκική στρατηγική παρόμοια με τη χιτλερική στρατηγική σε σχέση με τους πολίτες της Τσεχοσλοβακίας και της Πολωνίας με γερμανική εθνική καταγωγή».

Στις 20 Ιουλ­­­ίου 2019, ακριβώς 45 χρόνια μετά την έναρξη της πρώτης τουρκικής εισβολής στην Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), ο Πρόεδρος της Τουρκίας εξέδωσε ένα άξεστο γραπτό διάγγελμα. Ήταν εντελώς διαφορετικό από την επιβλητική ομολογία του Πρόεδρου της Γερμαν­­­ίας, 40 χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την οποία θα αναλύσω πιο κάτω.

Πρώτον, όπως τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας το 1974, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε παραπλανητικά ότι η Τουρκία διεξήγαγε μια «επιχείρηση ειρήνης». Μάλιστα, ο Πρόεδρος Ερντογάν χρησιμοποίησε αυτό τον ανάρμοστο ευφημισμό σε τρία σημεία του διαγγέλματος. Αυτό παρά την καταστροφική βία που χρησιμοποίησε η Τουρκία, και παρά το γεγονός ότι διάφορα ανεξάρτητα δικαστήρια έχουν παρατηρήσει ότι, το 1974, η Τουρκία διεξήγαγε εισβολή που οδήγησε σε κατοχή. Παράδειγμα είναι το Εφετείο της Αγγλίας και της Ουαλίας στις παραγράφους 2 και 12 της απόφασής του στην υπόθεση Apostolides v Orams & Ors [2010] EWCA Civ 9.

Δεύτερον, ο Πρόεδρος Ερντογάν διαστρέβλωσε την πραγματικότητα. Ισχυρίστηκε ότι η τουρκική «επιχείρηση ειρήνης» έγινε «σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο αφού εξαντλήθηκαν όλες οι διπλωματικοί οδοί.» Αυτός ο αλλόκοτος ισχυρισμός είναι ασύμβατος με τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Δικαιοσύνης, σε σχέση με το Κόσοβο, της 22ης Ιουλίου 2010. Στην 81η παράγραφο, το Δικαστήριο υπογράμμισε την έλλειψη νομιμότητας των τουρκικών πράξεων στην ΚΔ από το 1974. Eξήγησε πως η «παρανομία» («illegality») των προκηρύξεων της ανεξαρτησίας που υποτίθεται κηρύχτηκαν στη «Νότια Ροδεσία» το 1965, στα βόρεια εδάφη της ΚΔ το 1983 και στη «Republika Srpska» το 1992 «προκύπτουν όχι μόνο από τον μονομερή χαρακτήρα των διακηρύξεων αυτών, αλλά από το γεγονός ότι ήσαν, ή θα ήσαν, συνδεδεμένες με την αθέμιτη (‘unlawful’) χρήση βίας ή άλλες διαβόητες παραβιάσεις προνοιών του διεθνούς δικαίου, συγκεκριμένα με εκείνες επιτακτικού χαρακτήρα (jus cogens)». (Πηγή: www.icj-cij.org/files/case-related/141/141-20100722-ADV-01-00-EN.pdf)

Τρίτον, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέδωσε μια επιθετική προειδοποίηση: «Κανείς δεν πρέπει να αμφισβητεί ότι ο δοξασμένος τουρκικός στρατός, ο οποίος δεν θεωρεί την Κύπρο διαφορετική από την πατρίδα του, δεν θα διστάσει, εάν χρειαστεί, να κάνει και πάλι το βήμα που χρειάστηκε να κάνει πριν από 45 χρόνια, όταν πρόκειται για τη ζωή και την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων.» Με την ίδια νεο-αποικιακή λογική, ο Πρόεδρος Ερντογάν επεσήμανε «τον αμοιβαίο δεσμό μεταξύ του τουρκικού λαού και του τουρκοκυπριακού λαού» και δήλωσε ότι «Τουρκοκύπριοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Μεγάλου Τουρκικού Έθνους». (Πηγή: www.tccb.gov.tr/en/speeches-statements/558/107101/president-erdogan-s-message-on-july-20-peace-and-freedom-day)

«Lebensraum»

Στις 20 Ιουλ­­­ίου 2019, ο Πρόεδρος Ερντογάν προώθησε μια τουρκική παραλλαγή του επεκτατικού ναζιστικού δόγματος, που ονομαζόταν «Lebensraum». Αυτό θεωρούσε τους Γερμανούς στο εξωτερικό και ορισμένα ξένα εδάφη ως μέρη της «Ευρύτερης Γερμανίας». Επίσης, ο Πρόεδρος Ερντογάν ενίσχυσε μια μακρόχρονη τουρκική στρατηγική παρόμοια με τη χιτλερική στρατηγική σε σχέση με τους πολίτες της Τσεχοσλοβακίας και της Πολωνίας με γερμανική εθνική καταγωγή. Ωστόσο, οι πολίτες οποιασδήποτε κυρίαρχης χώρας ανήκουν στον λαό αυτής της χώρας και όχι μιας άλλης.

Πέρα από αυτό, στην ΚΔ σήμερα, οι εγγυητές των πολιτών δεν είναι τα στρατεύματα μιας κατοχικής δύναμης. Οι αληθινοί εγγυητές είναι οι ανεξάρτητοι δικαστές στα τοπικά δικαστήρια, οι οποίοι υπόκεινται σε μηχανισμό προσφυγής και είναι υπό τον έλεγχο των δικαστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μάλιστα, στην υπόθεση Alparslan Altan v Turkey [2019] ECHR 295, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όχι μόνο αποφάσισε ότι η Τουρκία ήταν υπεύθυνη για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά υπογράμμισε «μια θεμελιώδη αξία» του Ευρωπαϊκού Δικαίου – «σε ένα κράτος υπό το κράτος δικαίου, εγγυητής της δικαιοσύνης είναι το δικαστικό σώμα».

Αλήθεια και ειλικρίνεια

Για να τονίσω το θράσος της Τουρκίας και το πώς διαφέρει από τη σύγχρονη Γερμανία, θα συγκρίνω την προκλητική στάση της Τουρκίας κατά την 45η επέτειο της έναρξης της τουρκικής εισβολής με τη συμπονετική στάση της Γερμανίας κατά την 40ή επέτειο του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη.

Στη Βουλή στην τότε δυτική Γερμανία, στις 8 Μαΐου 1985, ο αείμνηστος Richard von Weizsacker, ο τότε Γερμανός Πρόεδρος –και πρώην μέλος των ενόπλων δυνάμεων του Χίτλερ– εξέδωσε μια ομολογία σε μια επίσημη τελετή για την «40ή επέτειο του τέλους του Πολέμου στην Ευρώπη και της εθνικοσοσιαλιστικής τυραννίας». Σε αντιδιαστολή με την προαναφερθείσα ανακήρυξη του Προέδρου Ερντογάν, αυτή η ομολογία ήταν απολογητική, ειλικρινής και αξιοπρεπής.

Κατ’ αρχάς, εν συγκρίσει με τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο Προέδρος von Weizsacker έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην αλήθεια και στην ειλικρίνεια: «Χρειαζόμαστε και έχουμε τη δύναμη να δούμε την αλήθεια ευθεία στο μάτι – χωρίς διάνθιση και διαστρέβλωση…» Σε σχέση με τον Πόλεμο, απέδωσε μια εισδοχή: «Οι περισσότεροι Γερμανοί πίστευαν ότι αγωνίστηκαν και υπόφεραν για το καλό της χώρας τους. Όμως οι προσπάθειές τους όχι μόνο ήταν άκαρπες και μάταιες, αλλά εξυπηρέτησαν τους απάνθρωπους στόχους ενός εγκληματικού καθεστώτος». Μεταξύ των «θυμάτων», πρόσθεσε, ήταν και μέλη της αντίστασης «σε όλες τις χώρες που κατείχαμε».

Δηλαδή, παραδέχθηκε ότι η Γερμανία κατείχε ξένα εδάφη και υπέφεραν αμέτρητα άτομα. Μάλιστα, ο Προέδρος von Weizsacker παρατήρησε ότι, λόγω των «δολοφονιών των έξι εκατομμυρίων Εβραίων», αυτή «η γενοκτονία … είναι … απαράμιλλη στην ιστορία». Ενώ «η διάπραξη αυτού του συγκεκριμένου εγκλήματος βρισκόταν στα χέρια λίγων ατόμων» και «ήταν κρυμμένο από τα μάτια του κοινού», «κάθε Γερμανός ήταν σε θέση να παρακολουθήσει πώς υπέφεραν οι Εβραίοι συμπατριώτες του». Οι αίτιες συμπεριελάμβαναν την «απλή απάθεια», την «κρυμμένη μισαλλοδοξία» και το «απόλυτο μίσος». Έτσι, ενώ η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει ότι είναι υπεύθυνη για τη γενοκτονία των χριστιανών κατά την οθωμανική εποχή, η Γερμανία παραδέχτηκε ότι είναι υπεύθυνη για το Ολοκαύτωμα.

Με σεβασμό στη μνήμη των νεκρών, ο Προέδρος von Weizsacker εξέδωσε μια συνετή προειδοποίηση: «Όλοι μας, είτε ένοχοι ή μη, παλαιοί ή νέοι, πρέπει να αποδεχθούμε το παρελθόν. Είμαστε όλοι επηρεαζόμενοι από τις συνέπειές του και ευθυνόμαστε γι’ αυτό. … Όποιος κλείνει τα μάτια του σε σχέση με το παρελθόν είναι τυφλός στο παρόν». Κατά συνέπεια, ο Προέδρος von Weizsacker αναγνώρισε ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος άρχισε μετά από μια γερμανική εισβολή. Μάλιστα, χρησιμοποίησε την λέξη «εισβολή» αντί οποιοδήποτε ευφημισμό όπως έκανε ο Πρόεδρος Ερντογάν.

Πιο συγκεκριμένα, ο Προέδρος von Weizsacker ανέφερε τη Συμφωνία μη Επίθεσης η οποία υπογράφτηκε στις 23 Αυγούστου 1939 από τη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, το «μυστικό συμπληρωματικό πρωτόκολλο» το οποίο προέβλεπε τη «διχοτόμηση της Πολωνίας» και το γεγονός ότι «έδωσε στον Χίτλερ την ευκαιρία να εισβάλει στην Πολωνία» την 1η Σεπτεμβρίου 1939. Επιπλέον, ο Προέδρος von Weizsacker εξήγησε ότι ο Χίτλερ πραγματοποίησε «εισβολή» στην Πολωνία, ότι αυτή η «εισβολή» οδήγησε στο «ξέσπασμα» του Πολέμου και ότι το ναζιστικό καθεστώς «βασάνισε και κακοποίησε πολλά έθνη.» (Πηγή: www.bundespraesident.de/SharedDocs/Downloads/DE/Reden/2015/02/150202-RvW-Rede-8-Mai-1985-englisch.pdf?__blob=publicationFile)

Συμπεράσματα

Από το 1945, ο Ναζισμός έχει ουσιαστικά ξεριζωθεί από τη Γερμανία και, σήμερα, οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις δεν απειλούν τις διπλανές χώρες. Γιατί; Οι Σύμμαχοι έλαβαν αυστηρά στρατιωτικά μέτρα κατά της Γερμανίας. Στη συνέχεια, μετά την ήττα της Γερμανίας το 1945, οι Σύμμαχοι παρείχαν τη διεθνή ποινική δικαιοσύνη μέσω του Διεθνούς Στρατοδικείου στη Νυρεμβέργη. Επίσης, στην ίδια τη Γερμανία, πραγματοποιήθηκε μια ριζική αλλαγή της κουλτούρας. Πάρα την προσωρινή διχοτόμηση της Γερμανίας και την κομμουνιστικοποίηση της ανατολικής Γερμανίας από το 1945 μέχρι το 1990, αυτή η αλλαγή κουλτούρας πέτυχε – μέσω της καινούργιας συνταγματικής υπεροχής που δόθηκε στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και μέσω της γνήσιας δημοκρατικοποίησης.

Η Τουρκία δεν έχει βιώσει τέτοιες εμπειρίες. Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία του Ερντογάν άρχισε να μοιάζει με τη Γερμανία του Χίτλερ, ειδικά στην περίοδο λίγο πριν την επίσημη έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στις 3 Σεπτεμβρίου 1939. Η Τουρκία είναι υπό την ηγεσία ενός νταή με ψιλοκομμένο μουστάκι που κυβερνά αυταρχικά. Στοχεύει ευάλωτες μειονότητες στον εσωτερικό τομέα καθώς εκμεταλλεύεται μειονότητες στο εξωτερικό. Εφαρμόζει μια παραλλαγή του «Lebensraum». Στηρίζει μια κατοχή σε διπλανή χώρα. Εκβιάζει άλλες χώρες. Περιφρονεί το διεθνές δίκαιο. Χρησιμοποιεί ευφημισμούς. Συνεργάζεται με τη Μόσχα. Οπλίζεται. Και επωφελείται από τον εφησυχασμό των δημοκρατικών χωρών της Ευρώπης. Κατά συνέπεια, όπως την Πολωνία το καλοκαίρι του 1939, η μικρή ΚΔ απειλείται από ένα Γολιάθ, αλλά πόσοι το κατανοούν αυτό;

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.