Στη Λιβύη κρίνεται η τύχη της ΑΟΖ

Ενώ όλο το προηγούμενο διάστημα η διεθνής κοινή γνώμη είχε το βλέμμα στραμμένο στο θέατρο πολέμου της Συρίας, την ίδια ώρα στη Λιβύη οι συγκρούσεις έχουν αναζωπυρωθεί για τα καλά. Από τις δυνάμεις που θα καταφέρουν να ελέγξουν τη Λιβύη, θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό η επόμενη μέρα για την ενεργειακή αρχιτεκτονική στην Ανατολική Μεσόγειο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για Κύπρο-Ελλάδα. Άμεσα επηρεαζόμενη είναι η Ελλάδα, η οποία έχει μη οριοθετημένα θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά η Άγκυρα, η οποία έχει εμπλακεί άμεσα στις στρατιωτικές συγκρούσεις της χώρας. Παράλληλα, εδώ και καιρό έχει αρχίσει μια πολιτικο-διπλωματική και επικοινωνιακή εκστρατεία, προκειμένου να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα στη χώρα και την περιοχή. Τι ακριβώς, όμως, θέλει η Τουρκία στη Λιβύη και πώς αυτό έχει ενεργειακές προεκτάσεις που επηρεάζουν τα ζωτικά συμφέροντα του Ελληνισμού;

Τα αντίπαλα στρατόπεδα

Μετά την πτώση του Καντάφι το 2011 δημιουργήθηκαν στη Λιβύη δύο αντίπαλες κυβερνήσεις-διοικήσεις. Η μια είναι η αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη διοίκηση «Εθνικής Ενότητας» υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Fayez al-Sarraj με έδρα την Τρίπολη. Τo Κατάρ αλλά και η Τουρκία υποστηρίζουν την κυβέρνηση Sarraj, που έχει επίσης διασυνδέσεις με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Ιταλία στηρίζει τη διοίκηση «Εθνικής Ενότητας» για διαφορετικούς λόγους, αφού η Ρώμη ουσιαστικά ανησυχεί ότι οι μάχες κοντά στην Τρίπολη θα σπρώξουν μεγαλύτερα μεταναστευτικά κύματα προς τα νότια παράλια της Ιταλίας.

Στα ανατολικά, υπάρχει η κυβέρνηση με βάση το Tobruk, το κέντρο εξουσίας για τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, που υποστηρίζεται κυρίως από την Αίγυπτο, τη Σουηδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Μια από τις χώρες που σύμφωνα με το Al Jazzera φαίνεται να στηρίζουν τον Χαφτάρ μέσω στρατιωτικής ενίσχυσης είναι και η Γαλλία. Ο Χαφτάρ και οι υποστηρικτές του λένε ότι προσπαθούν να απελευθερώσουν την Τρίπολη από πολιτοφυλακές που κατηγορούν για αποσταθεροποίηση τη Λιβύη από την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι σε μια εξέγερση που υποστηρίχθηκε από το ΝΑΤΟ το 2011.

Ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου της Ανατολικής Λιβύης Αγκίλα Σάλεχ κάλεσε τη Δευτέρα τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, και τον Αιγύπτιο Πρόεδρο, Αμπντλ Φατάχ Ελ Σίσι, να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και να συγκροτήσουν μια διεθνή επιτροπή έρευνας για να διερευνήσουν την τουρκική παρέμβαση (intervention) στη Λιβύη

Ο Χαφτάρ στην αντεπίθεση

Εδώ και καιρό η Τουρκία στέλνει άρματα και στρατιωτικό εξοπλισμό στη διοίκηση «Εθνικής Ενότητας», με αποτέλεσμα την περασμένη Παρασκευή η Διοίκηση Χαφτάρ να διακόψει όλες τις σχέσεις με την Τουρκία. Ανακοίνωσαν την καταστροφή τουρκικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους στην αεροπορική βάση της Τρίπολης και απείλησαν να χτυπήσουν τουρκικά πλοία και αεροπλάνα που εισέρχονται στα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο της Λιβύης. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε, μάλιστα, ότι ο Χαφτάρ «δεν είναι τίποτα άλλο από ένας πειρατής». Η Άγκυρα, αν και ισχυρίζεται ότι η εμπλοκή της στη Λιβύη στοχεύει στην προώθηση της «περιφερειακής ειρήνης και σταθερότητας», ωστόσο αυτό που επιδιώκει είναι να αποτρέψει μια μελλοντική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα.

Θέλουν οριοθέτηση με Λιβύη

Τα τελευταία χρόνια Τούρκοι αξιωματούχοι φλερτάρουν άγρια με την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», φοβούμενοι ενεργειακά τετελεσμένα μεταξύ Λιβύης-Ελλάδας. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Χουλουσί Ακάρ, στις επαφές που είχε εκεί, παρουσίασε χάρτες της «κατεχόμενης» Μεσογείου από την Ελλάδα. Μόλις αυτήν τη βδομάδα η φιλοερντογανική εφημερίδα Yeni Safak ισχυριζόταν ότι η Αθήνα, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι, λόγω της πολιτικής αστάθειας στη χώρα, βρήκε την ευκαιρία να καπηλευτεί 39 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσιου χώρου που ανήκε στη Λιβύη. Προχωρώντας ένα βήμα πάρα πέρα, ο Τούρκος εν αποστρατεία υποστράτηγος Τζεμ Γκιουρντενίρ, που χαρακτήρισε τον Χαφτάρ «πιόνι των ΗΠΑ», υποστήριξε στην εφημερίδα ότι «το τουρκικό ΥΠΕΞ πρέπει να αναζητήσει άμεσα όλους τους τρόπους για να συνάψει συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ» (ΧΑΡΤΗΣ), προσθέτοντας πως, αν γίνει κάτι τέτοιο, ο άξονας Κύπρου – Ελλάδας εναντίον της Τουρκίας θα καταρριφθεί. Τα σχέδια αυτά επιβεβαίωσαν σε δηλώσεις τους αυτήν τη βδομάδα αξιωματούχοι της Άγκυρας στο Oil Price, τονίζοντας πως απώτερος στόχος της Άγκυρας είναι να χρησιμοποιήσει την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», προκειμένου να φτάσουν σε μια συμφωνία οριοθέτησης στη Μεσόγειο. Αξιωματούχος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών εξέφρασε την εκτίμηση πως μια τέτοια κίνηση «θα βγάλει το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο από την εξίσωση», και γι' αυτό αποτελεί «στρατηγικό στόχο». Με άλλα λόγια, η Λιβύη αποτελεί τη χώρα κλειδί στη μάχη εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, του Ισραήλ και της Ελλάδας. Σχετικά με τη Λιβύη, ο ίδιος ανώνυμος αξιωματούχος δήλωσε πως η Τουρκία «είναι με τη σωστή πλευρά». «Ο Χαφτάρ το γνωρίζει αυτό και προσπαθεί να μας πιέσει για να υποχωρήσουμε. Δεν πρόκειται», είπε, ενώ για το σενάριο περαιτέρω στρατιωτικής εμπλοκής απάντησε: «Η Λιβύη δεν είναι τόσο μακριά από την Τουρκία, όπως πολλοί νομίζουν».

Η σημασία της Γαύδου

Το ελληνικό νησί του οποίου η ΑΟΖ συνδέει την Ελλάδα με τη Λιβύη είναι η Γαύδος, που βρίσκεται σε μιαν απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων από την Κρήτη. Η Τουρκία, όπως πράττει με το Καστελόριζο αλλά και την Κύπρο, λέει στη Λιβύη πως τα νησιά δεν διαθέτουν ΑΟΖ. Ουσιαστικά, πιέζει τους Λίβυους να διεκδικήσουν όπως η οριοθέτηση θεωρήσει ως νόμιμο το κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης, πλάτους περί τα 302 ν.μ., και να δεχτεί ότι η Γαύδος δεν μπορεί να υπολογιστεί σε μια τέτοια οριοθέτηση. Από την πλευρά της, η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η μέθοδος οριοθέτησης θα πρέπει να είναι η μέση γραμμή. Σε κάθε περίπτωση, ως θετικό βήμα μπορεί να θεωρηθεί η παραχώρηση των οικοπέδων νοτίως της Κρήτης για εκμετάλλευση στην κοινοπραξία TOTAL-ExxonMobil, ώστε, με την ισχύ των χωρών τους, η όποια κυβέρνηση επικρατήσει στη Λιβύη, να αποδεχτεί την ισχύουσα διεθνώς νομιμότητα, κλείνοντας τα αφτιά στις τουρκικές «Σειρήνες».

Οι δουλειές της TPAO

Αξίζει να σημειωθεί πως τα προηγούμενα χρόνια στη Λιβύη είχε εμπλακεί και η τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου TPAO, που παραβιάζει σήμερα την κυπριακή ΑΟΖ. Ωστόσο, το 2014, ο Τούρκος τότε Υπουργός Ενέργειας, Taner Yıldız, ανακοίνωσε ότι το προσωπικό της εταιρείας πρέπει να εγκαταλείψει τη Λιβύη, λόγω της αυξανόμενης αστάθειας στη χώρα. Είπε ότι η απόφαση θα οδηγήσει σε απώλειες για την κρατική τουρκική εταιρεία, η οποία εκμεταλλευόταν έξι πετρελαιοπηγές στη χώρα.

Κλιμάκωση της έντασης

Την Τετάρτη το βράδυ η αεροπορία του Χαφτάρ βομβάρδισε το αεροδρόμιο Μιτίγκα, το μοναδικό το οποίο λειτουργεί στην Τρίπολη, την πρωτεύουσα της Λιβύης, εξέλιξη που οδήγησε στον θάνατο 53 άτομα και ανέστειλε τις πτήσεις για μερικές ώρες. Τα Ηνωμένα Έθνη, που στηρίζουν την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», ανακοίνωσαν την Πέμπτη ότι διαθέτουν πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες Λίβυοι φρουροί πυροβολούσαν εναντίον των προσφύγων και των μεταναστών που προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τις αεροπορικές επιδρομές. Το «ευαίσθητο» τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, με ανακοίνωσή του στις 3 Ιουλίου, έσπευσε πρώτο να τοποθετηθεί: «Η επίθεση με στόχο κέντρο καταφυγίων για τους παράτυπους μετανάστες στην περιοχή Tajura κοντά στην Τρίπολη, που στοίχισε τη ζωή δεκάδων αθώων ανθρώπων, αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Πρέπει να ξεκινήσει αμέσως διεξαγωγή διεθνούς έρευνας για να βρεθούν οι υπεύθυνοι. Αναμένουμε από τη διεθνή κοινότητα να δράσει γρήγορα σε αυτό το θέμα».

Πάντως, ο εκπρόσωπος του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ) του Χαφτάρ, Άχμαντ αλ Μισμάρι, διαβεβαίωσε ότι κατά την επιδρομή καταστράφηκε «το κέντρο ελέγχου τηλεκατευθυνόμενων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV) στο Μιτίγκα» στην επιδρομή. Ο ΛΕΣ διατείνεται ότι οι επιδρομές είχαν στόχο «τουρκικά τηλεκατευθυνόμενα μη επανδρωμένα αεροσκάφη», που απογειώνονται, σύμφωνα με αυτόν, από το αεροδρόμιο και πλήττουν τις δυνάμεις του νότια της Τρίπολης. Επιπλέον, οι δυνάμεις του Χαφτάρ συνέλαβαν την περασμένη Δευτέρα έξι Τούρκους πολίτες, που στο τέλος άφησαν ελεύθερους μετά τις απειλές της Τουρκίας πως θα προχωρήσει σε αντίποινα.

Κάλεσμα σε Γκουτέρες

Ο Πρόεδρος του κοινοβουλίου της Ανατολικής Λιβύης Αγκίλα Σάλεχ κάλεσε τη Δευτέρα τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, και τον Αιγύπτιο Πρόεδρο, Αμπντλ Φατάχ Ελ Σίσι, να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και να συγκροτήσουν μια διεθνή επιτροπή έρευνας για να διερευνήσουν την τουρκική παρέμβαση (intervention) στη Λιβύη. Ο Σαλέχ δήλωσε ότι η εμπλοκή αυτή αποτελεί παραβίαση για όλες τις διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες. Tο κοινοβούλιο καταγγέλλει την τουρκική παρέμβαση και την υποστήριξή του προς τις «ένοπλες τρομοκρατικές συμμορίες» εναντίον του Εθνικού Στρατού της Λιβύης, πρόσθεσε ο Σαλέχ. Επισημαίνει ότι οι πολιτοφυλακές έχουν λεηλατήσει την πρωτεύουσα, την Τρίπολη, την κεντρική τράπεζα της Λιβύης και τους κρατικούς θεσμούς, εκτός από την πρακτική της εμπορίας ανθρώπων και του λαθρεμπορίου του πλούτου των Λίβυων.

«Η Τουρκία έχει χάσει το Κάιρο, τώρα χάνουν το Σουδάν και αύριο θα χάσουν την Τρίπολη», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Χαφτάρ σε συνέντευξη Τύπου τη Δευτέρα, προσθέτοντας, με αυτήν τη σειρά, ότι «έχουν προσπαθήσει από το 1922 να δημιουργήσουν όνομα, τόπο και κράτος, το οποίο έχει αποτύχει σε όλα τα στάδιά του». Στη Λιβύη φαίνεται πως τα αντιτουρκικά αισθήματα αυξήθηκαν, ειδικά αφού ο Χαφτάρ έχασε τη στρατηγική πόλη Gharyan, νότια της Τρίπολης, η οποία θεωρείται σημαντική αποτυχία για τα στρατεύματά του που αγωνίζονται εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων στα δυτικά της χώρας. Το ζήτημα είναι αν, Κύπρος και Ελλάδα, έχουν καταλάβει τι ακριβώς διακυβεύεται και ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν, προκειμένου να μη βρεθούμε μπροστά σε περαιτέρω δυσάρεστες εκπλήξεις.