Αναλύσεις

Οι μαύροι Αύγουστοι της Κύπρου

Η 14η Αυγούστου μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο μαύρη ημέρα για τον τόπο, αφού περιλαμβάνεται και στις τρεις τραγωδίες που σημάδεψαν τον κατ' εξοχήν καλοκαιρινό μήνα

Αύγουστος. Μήνας διακοπών. Στην Κύπρο, ωστόσο, αποτελεί τον πιο μαύρο μήνα, αφού ο τόπος βίωσε τέσσερα δραματικά γεγονότα: τον Αττίλα 2, τη θυσία των Ισαάκ και Σολωμού, την αεροπορική τραγωδία της «Ήλιος» και το ατύχημα στο Σαρμ ελ Σέιχ. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, αυτές οι τραγωδίες θα παραμένουν ανεξίτηλες στη μνήμη μας και θα μας θυμίζουν το πόσο πολύπαθο νησί είμαστε… Η μεγαλύτερη απ’ όλες τις τραγωδίες που σημάδεψαν τον Αύγουστο είναι αυτή του Αττίλα 2, που έγινε τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου 1974, μία μόλις ώρα μετά την πλήρη αποτυχία της τριμερούς διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία, στη Γενεύη.

Ο Αττίλας 2

Στρέφοντας τη μνήμη πίσω, πριν από 45 ολόκληρα χρόνια, θυμόμαστε πως στις 3.30 τα χαράματα της 14ης του Αυγούστου 1974 τελειώνουν με πλήρη αποτυχία στη Γενεύη οι τριμερείς διαπραγματεύσεις (Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας) για την κατάσταση στην Κύπρο και το κυπριακό πρόβλημα. Μία ώρα αργότερα, τα τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλα σημεία της Κύπρου. Ο «Αττίλας 2» είχε ξεκινήσει. Από το μεσημέρι της 14ης του Αυγούστου, τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά. Το Πολεμικό Συμβούλιο, που συνεδριάζει στις έξι τα χαράματα υπό την προεδρία του Καραμανλή στην Αθήνα, διαπιστώνει την τραγική αδυναμία της Ελλάδας να συνδράμει στρατιωτικά την Κύπρο και έτσι οι ελληνικές αντιδράσεις περιορίζονται στον διπλωματικό τομέα. Μέχρι το βράδυ, η ελληνοκυπριακή αντίσταση έχει ουσιαστικά καταρρεύσει και τα οχυρά εγκαταλείπονται. Έτσι, στις 15 του Αυγούστου, τα στρατεύματα του «Αττίλα» μπαίνουν στην Αμμόχωστο, στις 16 του Αυγούστου ο «Αττίλας 2» ολοκληρώνεται με την κατάληψη της Μόρφου, ενώ η Κυβέρνηση Κληρίδη μεταφέρεται πρόσκαιρα στη Λεμεσό, φοβούμενη ότι επίκειται κατάληψη της Λευκωσίας. Οι Τούρκοι, έχοντας πετύχει τους στρατιωτικούς τους σκοπούς, δέχονται κατάπαυση του πυρός στις 6 το απόγευμα της 16ης του Αυγούστου 1974. Ήδη κατείχαν το 36,4% του κυπριακού εδάφους. Περίπου 2.000 Έλληνες και Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί, πάνω από 1.600 ήταν οι αγνοούμενοι και 200.000 ήταν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες.

Η θυσία του Τάσου Ισαάκ

Είκοσι δύο χρόνια μετά τον «Αττίλα 2» η Κύπρος βιώνει παρόμοιες καταστάσεις, αφού τον Αύγουστο του 1996 γράφεται μια ακόμα σελίδα του πολύχρονου δράματός της. Δύο νέοι δολοφονούνται άγρια από Τούρκους κατακτητές, κατά τη διάρκεια αντικατοχικών εκδηλώσεων. Συγκεκριμένα, το Σάββατο, 10 Αυγούστου 1996 οι εκατοντάδες Ευρωπαίοι μοτοσικλετιστές που έκαναν τον γύρο του κόσμου φθάνουν στο λιμάνι της Λεμεσού, συνεχίζοντας την πορεία διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή της βόρειας Κύπρου. Σκοπός τους ήταν να δείξουν στη διεθνή κοινότητα την ωμή παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τους Τούρκους, που αρνούνται την ελεύθερη διακίνηση στο νησί. Η εκδήλωσή τους, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε την αντίδραση της Άγκυρας και της «κυβέρνησης» του ψευδοκράτους, που είχαν φροντίσει να φέρουν στο νησί μια ομάδα ενόπλων τρομοκρατών της οργάνωσης «Γκρίζοι Λύκοι». Την επόμενη μέρα, η κυπριακή Κυβέρνηση ματαιώνει την προγραμματισμένη πορεία των μοτοσικλετιστών, για να αποφύγει επικίνδυνες εμπλοκές. Η απόφαση αυτή δεν αποτρέπει τη δημιουργία επεισοδίων στη «νεκρή ζώνη» της Δερύνειας, κατά τη διάρκεια των οποίων βρίσκει τραγικό θάνατο ο 24χρονος, τότε, Ελληνοκύπριος πατριώτης Τάσος Ισαάκ και τραυματίζονται πολλοί άλλοι. Ο άτυχος Ισαάκ κατά τη διάρκεια των επεισοδίων περικυκλώθηκε από ομάδα «Γκρίζων Λύκων», μπροστά στις κάμερες, και εκτελέστηκε έπειτα από ανελέητο ξυλοδαρμό. Η αποτρόπαια εικόνα της δολοφονίας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, όμως αφήνει ασυγκίνητους τους ισχυρούς και διά στόματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδικάζεται, μεν, η τουρκική θηριωδία, αλλά αποδίδονται, δυστυχώς, ευθύνες και στις δύο πλευρές.

Η ολοκλήρωση του εγκλήματος…

Το τουρκικό έγκλημα θα ολοκληρωθεί λίγες μέρες μετά, την Τετάρτη, 14 Αυγούστου, στην ίδια περιοχή. Την ημέρα εκείνη, κατά τη διάρκεια της κηδείας του Τάσου Ισαάκ, δημιουργούνται νέα επεισόδια και ένας άλλος νέος, ο 26χρονος Σολωμός Σολωμού, οδηγείται στην υπέρτατη θυσία. Αναλαμβάνει να πράξει αυτό που απαγορεύει μεν η κοινή λογική και το ένστικτο αυτοσυντήρησης, αλλά υπαγορεύει η συνείδηση, να κατεβάσει, δηλαδή, την τουρκική σημαία από τον ιστό της. Με αυτοθυσία περνάει τους πάντες στο διάβα του, περνάει το συρματόπλεγμα, φτάνει στον ιστό και σκαρφαλώνει σαν αίλουρος για να κατεβάσει το κατοχικό σύμβολο. Στο στόμα του καίει ένα τσιγάρο, που, ίσως, την ώρα που το άναψε, δεν είχε αποφασίσει το μοιραίο του διάβημα. Όμως, ο Σολωμός δεν θα φθάσει στη σημαία. Στα λίγα μέτρα της αναρρίχησής του, θα δεχθεί πυρά από Τούρκους του ψευδοκράτους και θα πέσει θανάσιμα πληγωμένος. Λίγες ώρες μετά, θα ξεψυχήσει. Οι δολοφονίες του Ισαάκ και του Σολωμού θα συγκλονίσουν τον Ελληνισμό και τελικά θα φέρουν το Κυπριακό και πάλι στο προσκήνιο του διεθνούς ενδιαφέροντος.

Η αεροπορική τραγωδία τής «Ήλιος»

Το δράμα της Κύπρου θα συνεχιστεί εννέα χρόνια αργότερα, όταν το μεσημέρι της 14ης Αυγούστου 2005, παραμονή της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο Γραμματικό Αττικής, συντρίβεται το Boeing 737 της Helios, συμπαρασύροντας στον θάνατο 121 ψυχές. Στρέφοντας τη μνήμη μας πίσω, θυμόμαστε πως το μοιραίο αεροσκάφος ξεκίνησε από τη Λάρνακα με προορισμό την Πράγα, με προγραμματισμένη ενδιάμεση στάση στο Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Αθήνα. Η αναχώρηση έγινε στις 09:07 από τη Λάρνακα. Στις 10:37 το αεροπλάνο εισήλθε στο FIR Αθηνών, αλλά δεν μπόρεσε να έρθει σε επαφή με τον Πύργο Ελέγχου. Αφού διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει επαφή με το αεροπλάνο, ενεργοποιήθηκε η διαδικασία σύμφωνα με το σχέδιο για ανάλογες περιπτώσεις και διατάχτηκε από τον Α-ΓΕΕΘΑ να απογειωθούν αεροσκάφη για να εντοπίσουν το αεροπλάνο. Έτσι, στις 11:05 απογειώθηκαν από τη Νέα Αγχίαλο δύο μαχητικά F-16, τα οποία ήρθαν σε οπτική επαφή με το αεροπλάνο στις 11:18 και διαπίστωσαν ότι ο συγκυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν αναίσθητος, ο κυβερνήτης δεν ήταν στη θέση του και είχε ενεργοποιηθεί το σύστημα παροχής οξυγόνου με μάσκες. Το αεροπλάνο μέχρις εκείνη τη στιγμή πετούσε με τον αυτόματο πιλότο. Κατευθυνόμενο προς Εύβοια σε κάποια στιγμή έστριψε νότια και στις 11:41 οι πιλότοι των μαχητικών είδαν τον αεροσυνοδό Ανδρέα Προδρόμου, που είχε πτυχίο πιλότου, να προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο του αεροπλάνου. Έπειτα από λίγο τα καύσιμα του αεροπλάνου τελείωσαν, σταμάτησε ο αριστερός (11:50) και ο δεξιός κινητήρας (12:00) και στις 12:05 συνετρίβη στην ορεινή περιοχή του Γραμματικού, στη βόρεια Αττική. Του μοιραίου αεροπλάνου επέβαιναν 115 επιβάτες και 6μελές πλήρωμα. Από τους επιβάτες, 67 θα αποβιβάζονταν στην Αθήνα και οι υπόλοιποι θα συνέχιζαν για την Πράγα. Οι επιβάτες ήταν 93 ενήλικες και 22 πρόσωπα κάτω των 18. Οι 103 ήταν Κύπριοι και οι 12 Έλληνες υπήκοοι. Από το σημείο συντριβής ανασύρθηκαν 118 πτώματα, στο μεγαλύτερο μέρος τους απανθρακωμένα από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά τη συντριβή. Η αναγνώριση των πτωμάτων έγινε, κυρίως, μέσω σύγκρισης του DNA τους με δείγματα από συγγενείς πρώτου βαθμού.

Δυστύχημα στο Σαρμ ελ Σέιχ

Τέσσερις μέρες μετά την τραγωδία στο Γραμματικό, 19 Αυγούστου 2005, και πριν καλά-καλά στεγνώσουν τα δάκρυα στην Κύπρο, η Κύπρος δέχεται ακόμη ένα χτύπημα. Έξι Κύπριοι σκοτώνονται σε οδικό δυστύχημα, ενώ βρίσκονται σε διακοπές στο Σαρμ ελ Σέιχ στην Αίγυπτο. Το μικρό λεωφορείο με συνολικά 13 Κύπριους επιβάτες κινείται στην ορεινή περιοχή στην Αίγυπτο, μεταξύ της μονής Αγίας Αικατερίνης του όρους Σινά και του θερέτρου Σαρμ ελ Σέιχ. Σε κάποια στιγμή, το λάστιχο του λεωφορείου σκάει και αρχίζει η «τρελή» πορεία, αναποδογυρίζεται αρκετές φορές, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν θανάσιμα επτά άτομα. Μεταξύ τους και ο οδηγός, ο οποίος, σύμφωνα με μαρτυρίες, οδηγούσε επικίνδυνα και αλόγιστα, συνδράμοντας να γραφτεί ο τραγικός επίλογος. Τα κακά μαντάτα φθάνουν στην Κύπρο. Και πάλι οικογένειες ντύνονται στα μαύρα και παιδιά μένουν ορφανά.

Άσβεστη η μνήμη

H μνήμη και οι θύμησες των προαναφερθεισών τραγωδιών παραμένουν άσβεστες, ενώ δεκάδες «γιατί» συνεχίζουν να αντηχούν στο μυαλό όλων μας. Τούτες τις μέρες η Κύπρος ξαναθυμάται και τιμά τους νεκρούς από τις μαύρες εκείνες μέρες των θλιβερών Αυγούστων. Θυμάται και προσδοκά πως μια μέρα θα έλθει η δικαίωση για όλα και ειδικότερα για το πολύπαθο νησί μας, το οποίο για 43 χρόνια παραμένει μοιρασμένο, αναμένοντας την ώρα και τη στιγμή της απελευθέρωσης, που όλα δείχνουν θα αργήσει πολύ...