Επιστρέφουν και φέτος οι καρέτα-καρέτα

Μια κρυφή άγραφη μαγεία συντελείται κάθε χρόνο στις ακτές της Κύπρου, την οποία όμως οι περισσότεροι από εμάς αγνοούμε. Οι χελώνες καρέτα-καρέτα, ακολουθώντας "μοιραία" το πεπρωμένο τους στο πέρασμα των δεκαετιών, επιστρέφουν εκεί όπου είδαν για πρώτη φορά το φως της ζωής για να κάνουν ακριβώς το ίδιο, να γεννήσουν τα δικά τους αβγά και να διαιωνίσουν το μοναδικό και σπάνιο πλέον είδος τους.

Είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και στο DNA τους, το οποίο, όμως, χρόνο με τον χρόνο απειλείται ολοένα και περισσότερο. Το πρώτο ταξίδι μιας καρέτα-καρέτα από την αμμουδιά, όπου σκάει το αβγό της, μέχρι την ακροθαλασσιά, είναι και το σημαντικότερο της ζωής της. Αυτά τα λίγα μέτρα, που αν τελικά καταφέρει να κάνει, ίσως θα είναι και τα πιο σημαντικά για τη διατήρηση και συνέχεια του σπάνιου αυτού είδους, το οποίο βρίσκεται στο σύμπαν από την εποχή των δεινοσαύρων. Το παρθενικό ταξίδι της μικρής χελώνας στηρίζεται στο ένστικτο και το DNA της για να βρει τον προσανατολισμό της. Μόνο αν τα καταφέρει την πρώτη φορά θα ξαναγυρίσει μετά από μερικές δεκαετίες, στην ίδια παραλία, για να γεννήσει τα μικρά της και να δώσει συνέχεια στη σπουδαία κληρονομιά της.

Το πρώτο αυτό ταξίδι ξεκινάει με το σκάσιμο των αβγών και με τα μικρά χελωνάκια να αναρριχώνται ομαδικά στην επιφάνεια της άμμου και να κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Η έξοδός τους από τη φωλιά συνήθως γίνεται αργά το απόγευμα ή νωρίς το χάραμα. Τα μικρά προσανατολίζονται από τον φωτεινότερο ορίζοντα που συναντούν. Η πορεία τους στη ζωή ξεκινά με πολλούς εχθρούς όπως καβούρια, γλάρους, ψάρια, τρωκτικά αλλά και κινδύνους όπως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις παραλίες και στη θάλασσα. Στατιστικές της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης αναφέρουν ότι μόνο 1 στα 1000 χελωνάκια θα επιβιώσει για να ενηλικιωθεί!

Το «σπίτι» τους στην Κύπρο

Η χελώνα καρέτα-καρέτα είναι ίσως ένα από τα πιο εμβληματικά είδη της Μεσογείου και των κυπριακών θαλασσών και ένα από τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον πλανήτη. Οι χελώνες ζουν περίπου 100 χρόνια και ενηλικιώνονται μετά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής τους. Για την αναπαραγωγή τους γυρίζουν στην παραλία όπου γεννήθηκαν για να γεννήσουν τα αβγά τους. Η επιστροφή τους στην ίδια παραλία, επιβεβαιώνει τη σημασία της διατήρησης, διαχείρισης και προστασίας των οικοσυστημάτων και των παραλιών ωοτοκίας.

Στην Κύπρο οι χελώνες καρέτα-καρέτα εμφανίζονται σε μεγαλύτερους πληθυσμούς στον Ακάμα και κυρίως στην παραλία της Λάρας-Τοξεύτρας, η οποία έχει γίνει ταυτόσημη στο νησί μας με το «σπίτι των χελωνών». Η περίοδος ωοτοκίας κάθε χρόνο ξεκινά τον Μάιο και τελειώνει τον Οκτώβριο, με την έξοδο των μικρών προς τη θάλασσα. Η κάθε χελώνα επιστρέφει στην περιοχή που έχει επιλέξει για να γεννήσει τα αβγά της κάθε δύο με τρία χρόνια και σε κάθε περίοδο ωοτοκίας η θαλάσσια χελώνα θα γεννήσει δύο ως τρεις φορές. Η χελώνα σκάβει τη φωλιά με τα πίσω της πτερύγια της σε αμμώδεις παραλίες, σε βάθος περίπου 60 εκατοστών. Σε κάθε φωλιά φιλοξενούνται μέχρι και 120 αυγά, τα οποία εκκολάπτονται για 55 περίπου ημέρες. Το φύλο των νεοσσών καθορίζεται από τη θερμοκρασία μέσα στη φωλιά. Γι' αυτό και η φυσική ποιότητα της άμμου είναι εξαιρετικά σημαντική, ώστε να μην επηρεάζονται οι πληθυσμοί και η κατανομή τους.

Πολλές οι απειλές

Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει στη Μεσόγειο είναι η οικολογική υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που τη φιλοξενούν, όπως: η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παραλιών ωοτοκίας, ο τεχνητός φωτισμός που αποπροσανατολίζει τα μικρά, η διάβρωση των παραλιών και η κλιματική αλλαγή που απειλεί τα παραθαλάσσια οικοσυστήματα και τις παραλίες ωοτοκίας. Επίσης η παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία, οι τραυματισμοί από ταχύπλοα αλλά και η ηθελημένη θανάτωση από ορισμένους ψαράδες αποτελούν κάποιους επιπλέον ανθρωπογενείς κινδύνους.

Το κυνήγι των αβγών από αλεπούδες, σκυλιά, αρουραίους κ.λπ, καταγράφεται από τους διεθνείς περιβαλλοντικούς οργανισμούς παρακολούθησης του είδους ως μια από τις σημαντικότερες απειλές που έχουν παρατηρηθεί σε παραλίες ωοτοκίας, επηρεάζοντας τις φωλιές των χελωνών, εξ ου και η τοποθέτηση των χαρακτηριστικών μεταλλικών κατασκευών εκεί και όπου έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί φωλιές Caretta caretta.

Δυστυχώς όμως τα προβλήματα για το ταξίδι στο μέλλον για τα μικρά χελωνάκια δεν σταματάνε εδώ. Ο κυριότερος θηρευτής των μικρών είναι οι γλάροι, ενώ στη θάλασσα τα καβούρια, τα μεγάλα ψάρια κ.λπ. Ιδιαίτερα σημαντική απειλή αποτελεί και ο άνθρωπος, αφού αφήνει σκουπίδια στη θάλασσα και στις ακτές με αποτέλεσμα και αυτά να αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για τις χελώνες. Ένα σημαντικό εμπόδιο είναι και τα σκουπίδια στη θάλασσα. Ειδικότερα οι πλαστικές σακούλες, που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο οικοσύστημα, μοιάζουν με τσούχτρες και μπορούν να ξεγελάσουν τις χελώνες, οι οποίες και τις τρώνε με συνέπεια τον θάνατό τους.

Προστατευόμενη η περιοχή τους

Να σημειωθεί ότι η περιοχή Λάρας-Τοξεύτρας συμπεριλαμβάνεται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA 2000 (Χερσόνησος Ακάμας), το οποίο εγκαθιδρύθηκε με βάση την Ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/EEC) για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας με μεγάλο οικολογικό ενδιαφέρον και αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα για προστασία και διατήρηση για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.).

Η περιοχή αυτή έχει περιληφθεί το 2013 στον Κατάλογο των Ειδικά Προστατευόμενων Περιοχών Μεσογειακής Σημασίας (SPAMI), κατόπιν έγκρισης από όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη της Σύμβασης της Βαρκελώνης και την Ε.Ε., στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και Βιοποικιλότητας της Μεσογείου. Η προστατευόμενη αυτή περιοχή, όπως καταγράφεται στα αρχεία του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς αναπαραγωγικούς βιότοπους τόσο της της χελώνας καρέτα (Caretta caretta) όσο και της πράσινης χελώνας (Chelonia mydas).