Όταν το σώμα γίνεται προϊόν εμπορικής συναλλαγής

Τη λένε Ελένα… τουλάχιστον αυτό ήταν ένα από τα ονόματα που χρησιμοποιούσε στη «δουλειά». Η ιστορία της χιλιοειπωμένη. Όχι απαραίτητα με την ίδια πρωταγωνίστρια αλλά με πολλές άλλες σαν κι αυτήν. Και πάει κάπως έτσι… ήρθε από τη χώρα της -δεν έχει σημασία αν ήταν Ρωσία, Λευκορωσία, Ουκρανία, Μολδαβία κ.λπ- στην Κύπρο για ένα καλύτερο μέλλον. Ζούσε σε συνθήκες φτώχιας και η οικογένειά της δεν μπορούσε να τη συντηρεί πλέον. Πώς κατέληξε εδώ; Όπως και όλες οι άλλες. Αγγελίες σε εφημερίδες, ψίθυροι για το νησί που εξασφαλίζει εργασία και μια ωραία ζωή και καλοθελητές. Από αυτούς βρήκε πολλούς. Όπως και να ‘χει, άρπαξε την ευκαιρία που της δόθηκε για μια καλύτερη ζωή. Αποχαιρέτησε οικείους και γνωστούς, πήρε το αεροπλάνο και προσγειώθηκε εδώ. Δεν ήξερε τότε αν έπρεπε να χαρεί ή να λυπηθεί για τις αλλαγές στη ζωή της. Ένιωθε όμως μια τρομερή ανυπομονησία. Ήθελε αμέσως να πιάσει δουλειά να μαζέψει λίγα λεφτά και, ποιος ξέρει, ίσως να κατάφερνε να σπουδάσει ψυχολογία που τόσο ήθελε.

Όπως της εξήγησαν όλα θα ήταν έτοιμα, σπίτι, εργασία, κάποιος να την περιμένει στο αεροδρόμιο… δεν είχε να φοβηθεί τίποτα. Μα τίποτα όμως; Δεν άκουσε πουθενά για εμπορία προσώπων; Δεν ήξερε τους κινδύνους; Πού πας κορίτσι μου μόνη σου στο στόμα του λύκου; Ναι, γιατί το νησί μας, εκτός από παραδεισένιο, για κάποιους ήταν -και είναι- κόλαση. Μη σε ξεγελά ο ήλιος που λούζει το νησί, οι μυρωδιές του γιασεμιού και του τριαντάφυλλου και τα ηλιοβασιλέματα στην παραλία, που είναι χάρμα οφθαλμών. Τη νύχτα τα πράγματα είναι αλλιώς για κάποιους σε κάποια συγκεκριμένα μέρη. Αυτήν τη σκοτεινή πλευρά γνώρισε η Ελένα την ίδια κιόλας μέρα που πάτησε το πόδι της εδώ.

Μπήκε σε ένα διαμέρισμα μαζί με άλλα εφτά κορίτσια. Κάθε μια κουβαλούσε μια άλλη ιστορία πλάνης από διαφορετική χώρα. Οι πιο παλιές τής εξήγησαν τι θα έκανε και πού θα δούλευε. Έβαλε τα κλάματα, αλλά δεν είχε επιλογή. Χαρτιά, διαβατήρια, ταυτότητες, πορτοφόλι τα κρατούσε το αφεντικό. Έμεινε κλειδωμένη στο διαμέρισμα μέχρι το βράδυ. Τότε θα μεταφερόταν όχι στην κουζίνα που της είπαν ότι θα δούλευε, αλλά στο μπαράκι στο οποίο θα χόρευε… και όχι μόνο. Οι αρμοδιότητές της δεν περιορίζονταν μόνο στις ώρες παρουσίας της στο νυχτερινό μαγαζί αλλά επεκτείνονταν ανάλογα με τις ορέξεις του κάθε πελάτη.

Οι λεπτομέρειες δεν χρειάζονται για να φανταστεί κανείς πώς η Ελένα μετατράπηκε σε μια άβουλη μηχανή, σε ένα αντικείμενο αγοραπωλησίας και σε ένα κακομεταχειρισμένο παιχνίδι του σεξ, και αν τολμούσε να πει κάποτε ότι δεν μπορούσε ή ήταν άρρωστη, έτρωγε το ξύλο της ζωής της.

Πώς γλίτωσε; Για καλή της τύχη ένας «πελάτης» ήταν αστυνομικός. Δεν της αποκαλύφθηκε αμέσως, αλλά οι ερωτήσεις του την έκαναν να ανοίξει το στόμα της και να πει όλα όσα φοβόταν να ξεστομίσει αλλού, τρέμοντας τις απειλές του αφεντικού. Η ίδια βρέθηκε σε κυβερνητικό καταφύγιο κι από εκεί στην οργάνωση Cyprus Stop Trafficking, που την στήριξε να σταθεί στα πόδια της. Το συγκεκριμένο μαγαζί έκλεισε και από τις υπόλοιπες κοπέλες, μερικές πήγαν πίσω στην πατρίδα τους, κάποιες βρήκαν αλλού δουλειά και κάποιες συνέχισαν το βράδυ…

Ένα έγκλημα που δύσκολα ελέγχεται

Στις 30 Ιουλίου είχαμε την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Εμπορίας Ανθρώπων. «Η εμπορία ανθρώπων είναι ένα αισχρό έγκλημα, που τροφοδοτεί τις ανισότητες, την αστάθεια και τις συγκρούσεις. Οι διακινητές ανθρώπων επωφελούνται από τις ελπίδες και την απελπισία. Εκμεταλλεύονται τους ευάλωτους και τους στερούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους… Η εμπορία ανθρώπων έχει πολλές μορφές και δεν γνωρίζει σύνορα. Οι διακινητές ανθρώπων δρουν πολύ συχνά ατιμώρητοι, ενώ τα εγκλήματά τους δεν λαμβάνουν αρκετή προσοχή και αυτό πρέπει να αλλάξει», ήταν το μήνυμα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Εμπορίας Ανθρώπων. Τα Ηνωμένα Έθνη είναι αποφασισμένα να προωθήσουν τη δράση και να οδηγήσουν τους διακινητές στη Δικαιοσύνη. Το θέμα είναι η ίδια η κοινωνία πώς αντιδρά απέναντι σε αυτό το ειδεχθές έγκλημα; Η επίτιμη πρόεδρος του Cyprus Stop Trafficking, Αντρούλλα Χριστοφίδου, σε συνέντευξή της αναφέρθηκε στο γεγονός ότι αυτό το φαινόμενο ευδοκιμεί στην Κύπρο. «Ο λόγος είναι η ύπαρξη της πελατείας, η οποία ανθεί στο νησί μας. Όπως κάθε εμπόριο για να ανθίσει χρειάζεται την πελατεία του, έτσι και το συγκεκριμένο». Τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι «η κοινωνία δεν πρέπει να είναι συνένοχη σε αυτό το έγκλημα». Σε μια άλλη ευχάριστη εξέλιξη, στο νησί μας πρόσφατα ψηφίστηκε ο νόμος που ποινικοποιεί την αγορά υπηρεσιών από θύματα εμπορίας προσώπων. Σύμφωνα με αυτόν, αυξάνονται οι ποινές που αφορούν αδικήματα εμπορίας. Ποινικοποιείται η συμπεριφορά όσων ζητούν και/ή εισπράττουν και/ή χρησιμοποιούν υπηρεσίες θυμάτων με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευσή τους και καθορίζεται η ερμηνεία και ο εύρος της έννοιας «της ζήτησης», η οποία μπορεί να εκδηλωθεί από τον διακινητή των θυμάτων, από τον εργοδότη, από οποιοδήποτε ιδιοκτήτη κέντρου ή άλλου χώρου όπου εκτίθενται τα θύματα προς εκμετάλλευση, καθώς και από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εμπλέκεται με οποιοδήποτε τρόπο στην αλυσίδα αυτή, λαμβάνοντας χρηματικά οφέλη και κέρδη. Αυξάνονται επίσης οι ποινές για την εμπορία ενήλικων προσώπων, την εμπορία και την εκμετάλλευση ανθρώπινων οργάνων, την εκμετάλλευση προσώπων στην εργασία, τη σεξουαλική εκμετάλλευση ενήλικων προσώπων, την εμπορία παιδιών και τη σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών.

Αναβαθμίσεις με καθυστερήσεις

Έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατατάσσει την Κύπρο στην πρώτη κατηγορία στο ζήτημα αντιμετώπισης της εμπορίας προσώπων. Ωστόσο αυτό που επισημαίνεται είναι οι καθυστερήσεις στις δικαστικές διαδικασίες και η απουσία καταδίκης διακινητών. Στην έκθεση αναφέρεται ότι «η κυβέρνηση επέδειξε σοβαρές και βιώσιμες προσπάθειες και πληροί τα ελάχιστα πρότυπα για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων. Ωστόσο δεν καταδίκασε σε φυλάκιση κανέναν διακινητή για εμπορία με σκοπό το σεξ ή για καταναγκαστική εργασία και οι δικαστικές διαδικασίες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρές καθυστερήσεις. Διοικητικά ζητήματα κυρίως εντός της Υπηρεσίας Κοινωνικής Πρόνοιας, παρεμπόδισαν τα μέτρα βοήθειας προς τα θύματα – όπως η καθυστέρηση σε παραπεμπτικά για πιθανά θύματα εμπορίας ανθρώπων και καθυστέρηση στη χρηματοοικονομική βοήθεια». Η έκθεση προχώρησε σε συστάσεις που αφορούν στη σθεναρή διερεύνηση, δίωξη και καταδίκη των διακινητών και στην επιβολή σημαντικών ποινών φυλάκισης στους καταδικασθέντες διακινητές. Στη μείωση, ακόμη, των καθυστερήσεων στην πρόσβαση σε βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων και οικονομικών ενισχύσεων στα ενοίκια και οικονομικής βοήθειας.

Επιπλέον:

• Ν’ ανταποκρίνονται εγκαίρως οι παραπομπές σε πιθανά θύματα εμπορίας ανθρώπων και ν’ αυξάνεται η πρόσβαση στην υποστήριξη των θυμάτων που εντοπίζονται εκτός των ωρών λειτουργίας των υπηρεσιών υποστήριξης.
• Να εντοπίζονται προορατικά τα θύματα μεταξύ των ευάλωτων πληθυσμών, συμπεριλαμβανομένων μεταναστών, αιτούντων ασύλου και γεωργικών εργατών.
• Να παρέχονται νομικά εργαλεία ώστε να συλλέγονται επαρκή αποδεικτικά στοιχεία.
• Να μειωθούν οι καθυστερήσεις στις δικαστικές διαδικασίες.
• Να ενισχυθεί η ικανότητα της Επιθεώρησης Εργασίας να εντοπίζει και να αναφέρει θύματα καταναγκαστικής εργασίας.
• Να βελτιωθούν οι έρευνες για θύματα και οι διώξεις.
• Να εφαρμοστούν μέτρα προστασίας μαρτύρων, όταν είναι απαραίτητο.
• Να υιοθετηθεί ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης.
• Να αναπτυχθεί ένα ισχυρό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για τις πολιτικές και τις προσπάθειες καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.

Και εσύ μπορείς να βοηθήσεις

Το Γραφείο Καταπολέμησης Εμπορίας προσώπων λειτουργεί στο Αρχηγείο Αστυνομίας και είναι υπεύθυνο για την πρόληψη, καταπολέμηση του φαινομένου αλλά και την προστασία των θυμάτων της εμπορίας. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει στο έργο τους δίνοντας πληροφορίες αν παρατηρήσει κάτι περίεργο ή κάποιο θύμα. Τα θύματα μπορεί να εργάζονται σε εστιατόρια, σε καμπαρέ, μπυραρίες, ως φροντιστές, ως οικιακοί εργαζόμενοι, σε εργοστάσια, σε φάρμες, στον αγροτικό τομέα, σε εργοτάξια, στους δρόμους να πωλούν αντικείμενα στα φώτα τροχαίας. Η μη κυβερνητική οργάνωση Cyprus Stop Trafficking έχει στηρίξει πάρα πολλές φορές θύματα. Προσφέρει βοήθεια και συμπαράσταση σε θύματα σωματεμπορίας καθώς συνεργάζεται και με άλλες ΜΚΟ, με την Αστυνομία και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες.

Πώς αναγνωρίζεις το θύμα

• Το θύμα παρουσιάζεται ανίκανο να επικοινωνήσει στην τοπική γλώσσα, ούτε στα Αγγλικά.
• Δεν έχει λεφτά ή πρόσβαση σε λεφτά.
• Παρουσιάζει μώλωπες στο σώμα του ή άλλα σημάδια βίας.
• Δεν έχει ελευθερία κινήσεων και δεν είναι ελεύθερο να εγκαταλείψει τον χώρο εργασίας του.
• Δείχνει σημάδια ελέγχου, εκφοβισμού και αφύσικου ψυχολογικού φόβου.
• Δεν γνωρίζει πού βρίσκονται τα ταξιδιωτικά του έγγραφα.
• Δεν διακινείται σχεδόν ποτέ μόνο του αλλά με τη συνοδεία άλλων ατόμων, που πιθανόν να είναι διακινητές.

Πώς αντιδρά το θύμα

• Δεν αντιλαμβάνεται ότι είναι θύμα εμπορίας προσώπων.
• Πιθανόν να μην παρουσιάζεται ως άτομο που χρειάζεται βοήθεια των κυβερνητικών υπηρεσιών και ειδικότερα των Υπηρεσιών Ευημερίας λόγω του ότι έχει χώρο διαμονής, φαγητό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και δουλειά.
• Αντιδρά με φόβο, καχυποψία, σκεπτικισμό, δυσπιστία, δισταγμό και εχθρότητα (ειδικά με τις Αρχές).
• Είναι απληροφόρητο για τα δικαιώματά του.