Όταν το παιδί δεν είναι έτοιμο για σχολείο

Ένας όρος-ομπρέλα, ο οποίος περιλαμβάνει διαφορετικές δυσκολίες μαθησιακής μορφής. Είναι ένας όρος πολύ γνωστός στο ευρύ κοινό και πολλές φορές αρκετοί γονείς έχουν σκεφτεί μήπως και το παιδί τους παρουσιάζει τέτοιας μορφής δυσκολίες. Σήμερα οι Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να είναι γενικής μορφής ή να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους τομείς, οπόταν έχουμε παιδιά με δυσγραφία, δυσαριθμισία, δυσορθογραφία κ.ο.κ. Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες είναι παιδιά των οποίων το νοητικό δυναμικό παρουσιάζει απόκλιση. Στο άκουσμα της διάγνωσης, η απογοήτευση είναι εμφανής στο πρόσωπο των γονιών και πολλοί δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν για να αντιμετωπίσουν τις όποιες μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζει το παιδί τους. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει στη μάθηση ένα παιδί καθορίζονται από πολλούς παράγοντες, ωστόσο με την έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση μπορούν πλέον να ξεπεραστούν όλα τα εμπόδια, ώστε το παιδί να δημιουργήσει μια πολύ καλή μαθησιακή εικόνα, η οποία δεν θα στερήσει στο άτομο ακόμα και πολύ καλές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Η Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ειδικών Παιδαγωγών, Δρ Αναστασία Χατζηγιαννακού, μίλησε στη «Σ» για τον ρόλο που διαδραματίζει η ετοιμότητα του παιδιού στην εισαγωγή του στο δημοτικό αλλά και για την αποτελεσματικότητα της πρώιμης παρέμβασης στα παιδιά που «φαίνεται» ότι πιθανόν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες μάθησης.

«Αν προσπαθήσει πιο πολύ»

Ένα σύνηθες λάθος, που φαίνεται να κάνουν οι γονείς, είναι να μην εκφράζουν έγκαιρα τις όποιες ανησυχίες που μπορεί να έχουν για το παιδί τους. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το παιδί τους «δεν προσπαθεί αρκετά». Τα παιδιά ναι, έχουν τις δυνατότητες για να πετύχουν πολλά. Μπορεί όμως να κάθονται και να κοιτούν ένα βιβλίο χωρίς να ξέρουν τι να κάνουν, όχι γιατί δεν άκουσαν τη δασκάλα στην τάξη, αλλά ίσως επειδή δεν κατέχουν ακόμη τις απαραίτητες δεξιότητες για τη φάση στην οποία βρίσκονται. Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες δεν μπορεί να προσπαθήσει περισσότερο, δεν μπορεί να δώσει περισσότερη προσοχή και δεν μπορεί να κινητοποιηθεί από μόνο του. Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν σχέση με τη νοημοσύνη ενός παιδιού και προέρχονται από μια διαφορετικότητα στον εγκέφαλο, που επηρεάζει τη λήψη, την επεξεργασία και την επικοινωνία μιας πληροφορίας. Τα παιδιά αυτά βλέπουν, ακούν και καταλαβαίνουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Η Δρ Χατζηγιαννακού τόνισε τη σημασία της ομαλής μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο για την πρόληψη και στη συνέχεια τη διαχείριση των μαθησιακών δυσκολιών. «Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι τέτοιο, που δεν περιλαμβάνει αυτό που λέμε ομαλή μετάβαση από το ένα σχολικό πλαίσιο στο άλλο. Θα έπρεπε από το παιγνιώδες πλαίσιο στο οποίο βρίσκονται τα παιδιά στο νηπιαγωγείο, να υπάρχει μια μεταβατική φάση μαθησιακού πλαισίου για να μεταφερθούν ομαλά στο καθαρά μαθησιακό πλαίσιο του δημοτικού σχολείου. Γίνονται ωστόσο κάποιες αλλαγές καθώς αλλάζει και το χρονικό όριο στο οποίο το παιδί θα πηγαίνει στην πρώτη τάξη και αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό. Σκεφτείτε ότι από το περιβάλλον του νηπιαγωγείου μεταφέρονται τα παιδιά σε ένα άλλο περιβάλλον, στο οποίο καλούνται να κάθονται σε ένα θρανίο από τις 7:45 το πρωί μέχρι τις 9:05 που θα κτυπήσει το πρώτο κουδούνι για διάλειμμα. Δεν είναι εύκολο για τα παιδιά, πόσω μάλλον για τα παιδιά τα οποία δεν έχουν εμπεδώσει έναν βασικό αριθμό δεξιοτήτων, να μπορούν να κάθονται, να παρακολουθούν, να εμπεδώσουν, να μάθουν. Αν δεν υπάρχουν αυτές οι δεξιότητες, τότε ξεκινούν οι δυσκολίες».

Πότε μιλούμε για

μαθησιακές δυσκολίες

Οι ενδείξεις για μαθησιακές δυσκολίες διακρίνονται από πολύ νωρίς, σύμφωνα με την ειδικό παιδαγωγό. «Στην ηλικία των έξι αποφεύγεται η διάγνωση για μαθησιακές δυσκολίες. Θα πρέπει να εμπεδωθεί ο μηχανισμός ανάγνωσης και γραφής, άρα στο τέλος της Α’ και καλύτερα στα μέσα της Β’ τάξης μπορούμε να πούμε αν κάποιος ανήκει σε αυτήν τη γενική κατηγορία δυσκολιών. Πιο νωρίς απλώς έχουμε ενδείξεις τις οποίες ευτυχώς, πλέον, πολλά νηπιαγωγεία τις εντοπίζουν και πάρα πολλές φορές κάνουμε πρόγνωση. Οι προγνώσεις βοηθούν στην έγκαιρη διαχείριση και παρέμβαση, ώστε πολλά από αυτά τα παιδιά να μην αντιμετωπίσουν δυσκολίες μετά». Η απουσία των απαραίτητων δεξιοτήτων των παιδιών για την ομαλή ένταξή τους στο δημοτικό μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στη μετέπειτα μαθησιακή πορεία του παιδιού. Τα «εμπόδια» αυτά φαίνονται σε διάφορους τομείς όπως είναι η επικοινωνία, η λεπτή κίνηση και ο συντονισμός, η φωνολογική ενημερότητα κ.λπ. «Ένα παιδί το οποίο μπορεί να δυσκολεύεται να αναπτύξει τον λόγο του όσο θα έπρεπε, δηλαδή δεν μπορεί να επικοινωνήσει τις ανάγκες του, να διηγηθεί ένα παραμύθι, το λεξιλόγιό του είναι περιορισμένο, η σύνταξή του έχει δυσκολίες, η φωνολογία του παρουσιάζει ζητήματα, ενδέχεται να είναι ένα παιδί που μπορεί να παρουσιάσει μαθησιακής μορφής δυσκολίες. Επίσης όταν ένα παιδί δεν έχει ανεπτυγμένη λεπτή κίνηση, όπως και συντονισμό των κινήσεών του, αυτό είναι μια ένδειξη για μαθησιακές δυσκολίες. Ακόμη όταν ένα παιδί παρουσιάζει μειωμένο χρόνο συγκέντρωσης, όταν έχει δυσκολία στην εκτέλεση σύνθετων εντολών, φαίνεται ότι θα πρέπει να γίνουν έγκαιρες παρεμβάσεις ώστε να αποφασιστούν ποιες ενέργειες θα πρέπει να γίνουν, ώστε να διερευνηθούν τα ζητήματα από τη μια και από την άλλη να οργανωθούν οι κατάλληλες παρεμβάσεις.

Όταν είναι έτοιμοι

να πηγαίνουν δημοτικό

Η αλλαγή του χρονικού πλαισίου εισαγωγής στο δημοτικό, ως μέρος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που υλοποιεί το Υπουργείο Παιδείας, μπορεί να γίνεται για το καλό των παιδιών βασισμένη σε πολλές έρευνες που θέλουν το παιδί να είναι σε πλήρη ετοιμότητα όταν εισέρχεται στο σχολείο, ωστόσο οι αντιδράσεις των γονιών διακρίνονταν από ποικιλία εφόσον πολλοί θεωρούν ότι το παιδί τους θα χάσει χρόνο! Οι επαγγελματίες όμως επιμένουν ότι τα παιδιά θα πρέπει να είναι καθ’όλα έτοιμα, με όλα τα εφόδια, ώστε να μπορούν ν’ αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σχολείου. Η Δρ Χατζηγιαννακού ξεκαθάρισε ότι αν τα παιδιά δεν είναι έτοιμα, καλύτερα να καθυστερούν την εισαγωγή τους στο δημοτικό. «Οι περισσότεροι γονείς, όταν τους εξηγηθεί από τον επαγγελματία ποιο είναι το όφελος τού να παραμείνει το παιδί ακόμη μια χρονιά στην Προδημοτική και ύστερα να πάει δημοτικό, δέχονται. Για να παρθεί η απόφαση της επανάληψης μιας σχολικής χρονιάς όπως είναι η Προδημοτική, δεν είναι ευθύνη μόνο των γονιών αλλά μιας ομάδας ειδικών. Κατ’ αρχάς η νηπιαγωγός οφείλει από την έναρξη της χρονιάς να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αν περιέλθουν στην προσοχή της κάποια σημάδια που παρουσιάζει ένα παιδί. Θα ενημερώσει από την αρχή τους γονείς, ώστε να είναι παρατηρητικοί και οι ίδιοι μαζί του. Το ερώτημα των γονιών είναι τι θα κάνουν. Η δική μου απάντηση στις πλείστες των περιπτώσεων είναι να επαναλάβει την τάξη το παιδί. Ξέρετε γιατί; Γιατί δεν κοστίζει τίποτα στο παιδί να επαναλάβει την τάξη. Αντίθετα εδραιώνονται οι δεξιότητες στο παιδί και είναι ακόμη πιο έτοιμο για το δημοτικό. Από την εμπειρία μας και βάσει ερευνών, όταν το παιδί πάει έτοιμο στο δημοτικό, τότε για εκείνο είναι πολύ πιο απλά τα πράγματα. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Φανταστείτε ένα παιδί το οποίο έχει δυσκολία να ξεχωρίσει τα φωνήματα. Τα φωνήματα μέχρι τα Χριστούγεννα θα έχουν καλυφθεί, εφόσον κάθε δεύτερη ημέρα μαθαίνουν το επόμενο φώνημα. Αν το παιδί δεν μπορεί να αφομοιώσει αυτής της ταχύτητας τις γνώσεις, τότε πού θα καταλήξει; Τα κενά θα γίνουν δυσκολίες μάθησης και μετά μαθησιακές δυσκολίες και αυτό είναι πραγματικά πλέον δύσκολο, τόσο για το παιδί, όσο και για την οικογένειά του».

Τι να προσέξουν οι γονείς

Οι γονείς θα πρέπει να δώσουν τη δέουσα σημασία στο παιδί τους και να μη διστάσουν να απευθυνθούν σε επαγγελματία, όταν είτε μετά από εισηγήσεις της νηπιαγωγού, είτε μετά από δικές τους παρατηρήσεις, αναπτύξουν ένα αίσθημα ανησυχίας ή ανασφάλειας σχετικά με την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού τους. Μερικές από τις δυσκολίες του παιδιού που θα βοηθήσουν στην απόφαση για διερεύνηση αν έχουμε ένα παιδί που προβληματιζόμαστε για το αν θα φοιτήσει στην Α’ τάξη ή στην Προδημοτική είναι οι ακόλουθες:

• Δυσκολία σε λεπτές κινητικές ικανότητες (π.χ. κόψιμο με ψαλίδι, σωστή χρήση μολυβιού)
• Δυσκολία σε γενικές κινητικές ικανότητες (π.χ. τρέξιμο, ισορροπία)
• Δυσκολία στο συντονισμό του ματιού – χεριού (π.χ. κράτημα μολυβιού, κούμπωμα ρούχου)
• Δυσκολία στη μνήμη
• Δυσκολία στη διαδοχή ημερών, μηνών, αριθμών
• Δυσκολία στην οργάνωση
• Δυσκολία στην εκμάθηση και κατανόηση των αριθμών
• Δυσκολία στην αφήγηση ιστορίας
• Δυσκολία στην έκφραση του λόγου
• Δυσκολία στην κατανόηση προφορικών εντολών ή οδηγιών
• Δυσκολία στην αναγνώριση διαφορών σε σχήματα και γράμματα
• Δυσκολία στο άκουσμα μικρών διαφορών σε ήχους
• Δυσκολία στην ανάκληση λέξεων
• Δυσκολία στην κατάτμηση των λέξεων σε συλλαβές και επίσης σε φωνήματα.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες, όπως και οι δυσκολίες μάθησης, είναι δυσκολίες, οι οποίες αν εντοπιστούν νωρίς, δεν θα εμποδίσουν το άτομο να μπορέσει να τις διαχειριστεί. Γι’ αυτό μην τις φοβάστε, αλλά αντικρίστε της κατάματα για να μπορέσετε να τις διαχειριστείτε με τη βοήθεια των επαγγελματιών.