Τρεις ήττες σε δυο μέρες για τον Τζόνσον

Από την πρώτη κιόλας συνεδρία της Βουλής των Κοινοτήτων διεφάνη ότι θα ήταν μια δύσκολη εβδομάδα για τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον. Το πρώτο «κτύπημα» των βουλευτών του έδειξε ότι ο πόλεμος που είχε ανοίξει με το Κοινοβούλιο χαμένο θα έβρισκε μόνο τον ίδιο. Σε μια κίνηση ασυνήθιστης για τα βρετανικά δεδομένα σύμπνοιας, αντιπολίτευση και «αντάρτες» Συντηρητικοί πήραν τον έλεγχο της κοινοβουλευτικής ατζέντας. Κατά τη δεύτερη πράξη του δράματος, ο «απρόβλεπτος» Τζόνσον είδε να του παίρνουν μέσα από τα χέρια του το πολύτιμο διαπραγματευτικό χαρτί του «no deal», ενώ δέχθηκε το τελειωτικό κτύπημα με την άρνηση της αντιπολίτευσης να δεχθεί πρόωρες εκλογές. Αυτό σηματοδότησε και την τρίτη ήττα του, στις δύο πρώτες ημέρες της εμφάνισής του στη Βουλή με το αξίωμα του πρωθυπουργού.

Όλοι οι λάθος υπολογισμοί του Τζόνσον

Μόλις 43 ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Μπόρις Τζόνσον κατάφερε με τη στρατηγική που ακολούθησε να εγκλωβιστεί σε ένα αδιέξοδο, από το οποίο σε καμιά περίπτωση δεν φαίνεται να υπάρχει εύκολος τρόπος διαφυγής. Οι λανθασμένοι του υπολογισμοί οδήγησαν Κυβέρνηση και κόμμα των Συντηρητικών στα όρια της κατάρρευσης, ενώ κάθε του πολιτική κίνηση μοιάζει να γυρίζει εναντίον του. Η αποχώρηση του βουλευτή Φίλιπ Λι από τους Τόρις και η ένταξή του στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες σηματοδότησε την απώλεια της ισχνής πλειοψηφίας που διατηρούσε η Κυβέρνηση στη Βουλή. Στη συνέχεια, ο Τζόνσον αποφάσισε τη διαγραφή των 21 «ανταρτών» βουλευτών του κόμματός του, μετά τη σύμπραξή τους με την αντιπολίτευση για να περάσουν από τη Βουλή το νομοσχέδιο που εμποδίζει την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ χωρίς συμφωνία. Να σημειωθεί ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις «ανταρσίας» η προκάτοχός του, Τερέζα Μέι, δεν προχωρούσε σε διαγραφές βουλευτών, έχοντας ως προτεραιότητα την επιβίωση και ενότητα του κόμματος. Σε διαπραγματευτικό επίπεδο, οι συζητήσεις με την ΕΕ φαίνεται ότι δεν οδηγούν σε κάποιο αποτέλεσμα, αφού ο ίδιος ο Πρωθυπουργός δεν μπορεί να καθορίσει τι ακριβώς ελπίζει να πετύχει με αυτές τις διαπραγματεύσεις. Θέλει μεν να εξαφανίσει το backstop, αλλά δεν φαίνεται να έχει ή να καταθέτει εναλλακτική πρόνοια για αντικατάστασή του. Όλοι αυτοί οι λάθος χειρισμοί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα φαίνεται ότι αυξάνουν τη μακροπρόθεσμη ζημιά που προκαλεί το Brexit στη Βρετανία σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο. Χωρίς να έχει εκλεγεί άμεσα και χωρίς λαϊκή εντολή, ο Τζόνσον χρησιμοποίησε την εκτελεστική του εξουσία με ακραίο τρόπο, ανοίγοντας πόλεμο με το Κοινοβούλιο, τον οποίο και έχασε τελικά.

Γιατί ζητάει εναγωνίως εκλογές

Η απώλεια της οριακής πλειοψηφίας του και η διαγραφή 21 βουλευτών του κόμματός του ουσιαστικά δεν αφήνουν παρά ελάχιστες επιλογές για τον Πρωθυπουργό της Βρετανίας. Σε αντίθεση με την Τερέζα Μέι, η οποία επανειλημμένα είχε κάνει εξευτελιστικές προσπάθειες για να πετύχει συμβιβασμό στη Βουλή, ο Τζόνσον με την πολεμική του προσέγγιση έχει οδηγήσει την Κυβέρνησή του σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή. Η μόνη του εναλλακτική για να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδια του για το Brexit πλέον είναι η προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Η Ντάουνινγκ Στριτ υπολογίζει ότι μια εκλογική αναμέτρηση θα μπορούσε να επαναφέρει την πλειοψηφία των Τόρις στη Βουλή, επιτρέποντας στον Πρωθυπουργό να οδηγήσει τη χώρα εκτός ΕΕ με όποιους όρους επιθυμεί, χωρίς να αποκλείεται και η έξοδος χωρίς συμφωνία. Πρόκειται όμως για μια υψηλού ρίσκου πολιτική κίνηση, χωρίς εγγυήσεις ότι το εκλογικό αποτέλεσμα θα είναι προς όφελός του, παρά το γεγονός ότι οι δημοσκοπήσεις δίνουν μικρό προβάδισμα στους Συντηρητικούς. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι η επόμενη σύνθεση της Βουλής θα δημιουργήσει μια Κυβέρνηση, η οποία θα έθετε ως προτεραιότητα ένα δεύτερο δημοψήφισμα ή παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. Όποια όμως και να είναι η έκβαση μιας ενδεχόμενης εκλογικής αναμέτρησης, το μόνο σίγουρο είναι ότι κυρίαρχο στοιχείο της προεκλογικής εκστρατείας θα είναι το Brexit. Τα τελευταία τρία χρόνια η «μηχανή» της βρετανικής πολιτικής σκηνής μοιάζει να έχει κολλήσει στο ζήτημα της εξόδου της χώρας από την ΕΕ. Όπως ανέφερε ο ηγέτης του κόμματος του Brexit, Νάιτζελ Φάρατζ, «πλέον χωριζόμαστε σε Leavers και Remainers. Αυτοί είναι οι διαχωρισμοί στη βρετανική πολιτική».

Η «υποκρισία» των Εργατικών και οι δημοσκοπήσεις

Ενδεικτική της πολυπλοκότητας στην οποία έχει περιέλθει η πολιτική ζωή της Βρετανίας είναι η στάση των δύο πρωταγωνιστών του Brexit. Από τη μια ο πρωθυπουργός της χώρας, αν και είχε διαψεύσει ότι ήθελε εκλογές, κατέθεσε τελικά πρόταση για διεξαγωγή τους. Από την άλλη ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Τζέρεμι Κόρμπιν, ξόδεψε τα τελευταία δύο χρόνια ζητώντας εκλογές αλλά όταν τέθηκε προς ψήφιση ανάλογη πρόταση, αυτός αρνήθηκε. Η άρνηση του ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης οφείλεται, όπως υποστηρίζει, στο γεγονός ότι θέλει να εξασφαλίσει πρωτίστως ότι δεν υπάρχει πιθανότητα για ένα no deal Brexit. Η ομάδα του Κόρμπιν υποστηρίζει ότι επιθυμεί εκλογές μόλις εξαλειφθεί ο κίνδυνος του no deal, παραπέμποντας στην πορεία για υιοθέτηση της σχετικής νομοθεσίας. Εντούτοις, η άρνηση των Εργατικών να κατέβουν στην αρένα των εκλογών τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία δείχνει ότι η ανησυχία για μια έξοδο χωρίς συμφωνία δεν είναι ο μόνος λόγος. Μερίδα των Εργατικών ασκεί πιέσεις για μετακίνηση των εκλογών μετά την έγκριση της τρίμηνης αναβολής του Brexit. Διαβάζοντας τα προεκλογικά ποσοστά έχουν κάθε λόγο να πιέζουν για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καθυστέρηση της διεξαγωγής πρόωρων εκλογών. Γι’ αυτό και ο Τζόνσον πιέζει για πρόωρες εκλογές, ποντάροντας από τη μια στο γεγονός ότι το μικρό προβάδισμα που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις υπέρ των Συντηρητικών θα μεταφραστεί λόγω και του εκλογικού συστήματος σε πλειοψηφία στη Βουλή, ενώ από την άλλη θεωρεί ότι μπορεί να συντρίψει εύκολα τον πολιτικό του αντίπαλο, του οποίου η μια προεκλογική καμπάνια θα είναι βασισμένη σε άλλες πολιτικές προτεραιότητες και όχι αποκλειστικά στο Brexit.

Η «νεκρανάσταση» της Μέι

Κατά τη διαδικασία ψήφισης των τροπολογιών επί του νομοσχεδίου της αντιπολίτευσης δεν έλειψαν τα «απρόοπτα». Συγκεκριμένα, επικράτησε σύγχυση όταν εγκρίθηκε μία τροπολογία, σύμφωνα με την οποία στην περίπτωση κατά την οποία η κυβέρνηση ζητήσει νέα αναβολή στο Brexit, αυτή η αναβολή θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να γίνει απόπειρα να εγκριθεί η τελική εκδοχή της συμφωνίας της Τερέζα Μέι με τις Βρυξέλλες, την οποία η τέως πρωθυπουργός δεν πρόλαβε να παρουσιάσει στη Βουλή. Η συγκεκριμένη τροπολογία είχε κατατεθεί από τον Εργατικό βουλευτή Στίβεν Κίνοκ, με το σκεπτικό ότι πολλοί βουλευτές έχουν μετανιώσει που δεν στήριξαν τη Συμφωνία Αποχώρησης στις τρεις ευκαιρίες που τους είχαν δοθεί. Αρχικά είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η τροπολογία είχε εγκριθεί λόγω διαδικαστικού λάθους, καθώς δεν τοποθετήθηκαν από την Κυβέρνηση ψηφολέκτες για να καταμετρηθούν οι αρνητικές ψήφοι. Εντούτοις, διεφάνη ότι το «λάθος» έγινε στο πλαίσιο της στρατηγικής του Τζόνσον, ο οποίος επέτρεψε να περάσει η τροπολογία, έχοντας ως στόχο να περιορίσει τη δυνατότητα αξιοποίησης ενδεχόμενης νέας αναβολής στο Brexit για να προκηρυχθεί νέο δημοψήφισμα. Πάντως η εν λόγω τροπολογία θα μπορούσε να δημιουργήσει μια κατάσταση, στην οποία η πρώην πρωθυπουργός, Τερέζα Μέι, θα αναγκαζόταν να καταψηφίσει τη συμφωνία που η ίδια συνομολόγησε με τις Βρυξέλλες για να μη διαφοροποιηθεί από την κομματική γραμμή.

Ποια σενάρια παραμένουν στο τραπέζι

Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών ενώ διαμόρφωσαν εκ νέου τα δεδομένα γύρω από το Brexit, επί της ουσίας δεν απέκλεισαν κανένα σενάριο για το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου. Ακόμα και εάν έφυγε από το τραπέζι το Brexit χωρίς συμφωνία, η μπάλα για μια ενδεχόμενη αναβολή του βρίσκεται στα χέρια των ηγετών της ΕΕ. Οι Βρυξέλλες όχι μόνο θα αποφασίσουν εάν θα δεχθούν μια ενδεχόμενη αναβολή αλλά θα κρίνουν και τη διάρκειά της. Αν και θεωρείται απομακρυσμένο το ενδεχόμενο οι 27 να λάβουν απόφαση για ένα άτακτο Brexit, είναι βέβαιο ότι θα θέσουν πιο αυστηρά χρονοδιαγράμματα και προϋποθέσεις στους Βρετανούς με σκοπό την άσκηση πίεσης για λήψη τελεσίδικης απόφασης. Επίσης, στο τραπέζι παραμένει το σενάριο των πρόωρων εκλογών. Παρά την πρώτη άρνηση της αντιπολίτευσης, τη Δευτέρα αναμένεται νέα πρόταση για εκλογές από τον Μπόρις Τζόνσον. Η ψηφοφορία των εκλογών αναμένεται να οριστεί στις 15 Οκτωβρίου, δηλαδή πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 17ης και 18ης Οκτωβρίου, το οποίο θα κρίνει την τύχη του Brexit, με ή χωρίς συμφωνία. Αναλόγως του αποτελέσματος, θα κριθεί και η διαπραγματευτική τακτική της Βρετανίας. Σε περίπτωση όμως κατά την οποία δεν προηγηθούν εκλογές και παραμείνει ο Τζόνσον στην πρωθυπουργία, αν και αποδυναμωμένος από την απουσία του διαπραγματευτικού χαρτιού του no deal, αναμένεται ότι θα προσπαθήσει να πετύχει συμφωνία που να μην περιλαμβάνει την πρόνοια του backstop. Για να γίνει αυτό, το Λονδίνο θα πρέπει να παρουσιάσει νέες προτάσεις για την αντικατάσταση της ασφαλιστικής δικλίδας, αλλά μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει δει κάτι που να μοιάζει με προτάσεις. Παράλληλα, η ΕΕ διά στόματος Μισέλ απέκλεισε το ενδεχόμενο επαναδιαπραγμάτευσης του backstop.