Αναλύσεις

H Λιβύη άνοιξε την όρεξη της Άγκυρας

Ξένοι αναλυτές θεωρούν παράλληλα πως οι διάφοροι Tούρκοι αξιωματούχοι που έχουν εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία οριοθέτησης Τουρκίας-Λιβύης, συμπεριλαμβανομένου και του Ναυάρχου Γαϊτσί, μπορεί το επόμενο διάστημα να έρθουν αντιμέτωποι και με αμερικανικές κυρώσεις

Για την Τουρκία η υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη στις 27 Νοεμβρίου 2019 θεωρείται η αρχή και όχι το τέλος μιας προσπάθειας ανατροπής των ενεργειακών σχεδιασμών στην περιοχή. Ήδη στον τουρκικό Tύπο κυκλοφορούν δημοσιεύματα, που κάνουν λόγο για «μυστική» συμφωνία οριοθέτησης με το Ισραήλ. Συγκεκριμένα, στην ιστοσελίδα Odatv ο Τούρκος δημοσιογράφος Σαμπαχαντίν Ονκιμπάρ δημοσίευσε τη Δευτέρα, 6 Ιανουαρίου 2019, άρθρο με τίτλο «Κάνει ο Ταγίπ Ερντογάν μυστική ναυτική συμφωνία με το Ισραήλ;».

Στο συγκεκριμένο άρθρο γνώμης γίνεται λόγος περί πιθανής μυστικής συμφωνίας της Άγκυρας-Τελ Αβίβ για τον καθορισμό ζωνών θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Προς ενίσχυση μάλιστα των επιχειρημάτων του, ο Ονκιμπάρ επικαλείται πρόσφατη δήλωση του Επιτελάρχη του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού Τζιχάτ Γαϊτσί, που θεωρείται ο «πατέρας» της Γαλάζιας Πατρίδας και δημιουργός του Μνημονίου Συναντίληψης της Τουρκίας με την Κυβέρνησης Εθνικής Συνεννόησης της Λιβύης, για καθορισμό περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τη Λιβύη. Ο Γαϊτσί φέρεται να δήλωσε σε δημοσιογράφο της τουρκικής «Χουριέτ» ότι θα πρέπει να υπάρξει αντίστοιχη συμφωνία με το Ισραήλ, κάτι που εκλήφθηκε ως ένδειξη κινήσεων στο παρασκήνιο, καθώς μια τέτοια δημόσια δήλωση δεν θα γινόταν τυχαία.

Ο Τούρκος δημοσιογράφος αναγνωρίζει το γεγονός ότι η Τουρκία και το Ισραήλ βρίσκονται στην παρούσα φάση σε αντιμαχόμενα ενεργειακά και γεωπολιτικά στρατόπεδα στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν να προβεί στο άμεσο μέλλον σε ένα άνοιγμα συμφιλίωσης προς το Τελ Αβίβ, έχοντας, όπως εκτιμά, ως μεσολαβητές τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τον εβραϊκής καταγωγής σύζυγο της κόρης του Τζάρεντ Κούσνερ.

Ανοιχτό παράθυρο κυρώσεων

Ξένοι αναλυτές θεωρούν παράλληλα πως οι διάφοροι Τούρκοι αξιωματούχοι που έχουν εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία οριοθέτησης Τουρκίας-Λιβύης, συμπεριλαμβανομένου και του Ναυάρχου Γαϊτσί, μπορεί το επόμενο διάστημα να έρθουν αντιμέτωποι και με αμερικανικές κυρώσεις. Αφορμή είναι το περιβόητο άρθρο 4 του μνημονίου συναντίληψης Τουρκίας-Λιβύης, το οποίο αναφέρει πως «σε περίπτωση που υπάρχουν εθνικοί πόροι που εκτείνονται πέρα από την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της μιας πλευράς στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της άλλης, οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να συνεργαστούν προκειμένου να φθάσουν σε μια συμφωνία για τις λεπτομέρειες της αξιοποίησης τέτοιων πόρων».

Αυτή όμως η πρόνοια είναι αντίθετη με τα προεδρικά διατάγματα των ΗΠΑ της 25ης Φεβρουαρίου 2011 και 19ης Απριλίου 2016, τα οποία προβλέπουν πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ σε κάθε πρόσωπο που ενεργεί με τρόπο που απειλεί την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Λιβύης, εμποδίζει την πολιτική της μετάβαση σε μια διαδοχική κυβέρνηση ή εξαναγκάζει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Λιβύης ή την Εθνική Λιβυκή Εταιρεία Πετρελαίου.

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ο Υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Φατίχ Ντονμέζ ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα ξεκινήσει σύντομα την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή αλλά και «παραγωγικές μελέτες». «Όπως και σε άλλες περιοχές, οι εταιρείες στις οποίες χορηγούμε άδειες θα ξεκινήσουν μελέτες έρευνας και παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου σε θαλάσσιες περιοχές στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας», δήλωσε.

Ωστόσο, το αμερικανικό διάταγμα του 2019 προβλέπει επίσης ότι «η υπεξαίρεση των φυσικών πόρων της Λιβύης [απειλεί] την ειρήνη, την ασφάλεια, τη σταθερότητα, την κυριαρχία, τη δημοκρατική μετάβαση και την εδαφική ακεραιότητα της Λιβύης» και προβλέπεται πάγωμα στα περιουσιακά στοιχεία σε όσους θεωρούνται υπεύθυνοι για ενέργειες που ενδέχεται να εμπίπτουν σε πράξεις που επηρεάζουν την εμπορική εκμετάλλευση αργού πετρελαίου ή άλλων φυσικών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου στη χώρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τις διπλωματικές πρωτοβουλίες για διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη ανέλαβαν ο αναπληρωτής διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Ναυτιλίας-Αεροπορίας-Συνόρων, Πρέσβης Τσαγατάι Ερτζίγιες και ο Πρέσβης της Τουρκίας στη Λιβύη, Σερχάτ Ακσέν. O πρώτος αυτή τη βδομάδα ανήρτησε σχετικό χάρτη, ο οποίος απεικονίζει το Καστελόριζο, σχολιάζοντας ότι «το να πιστεύεις ότι ένα μικρό νησί 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που βρίσκεται δύο χιλιόμετρα μακριά από την Τουρκία και 570 χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα, μπορεί να δημιουργήσει θαλάσσια ζώνη 40.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι γελοίο».

Η στήριξη της Ε.Ε.

Από την πλευρά του ο Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, David McAllister, δήλωσε πως η Ε.Ε. στέκεται ενωμένη πίσω από την Ελλάδα στην κλιμάκωσή της με την Τουρκία. Συγκεκριμένα, μιλώντας στο EURACTIV, είπε: «Η τουρκική επιθετική και προκλητική συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολύ ανησυχητική. Οι πρόσφατες ενέργειες στην περιοχή, όπως οι παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης δυτικά της Κύπρου ή η λεγόμενη συμφωνία θαλάσσιων ορίων με τη Λιβύη, έχουν σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας», είπε.

Η επιστολή Λιβύης στον ΟΗΕ

Μια είδηση που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη ήταν η δημοσίευση της επιστολής που έστειλε ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη, Elmahdi S. Elmajerbi, στις 26 Δεκεμβρίου 2019. Υιοθετώντας ουσιαστικά τα τουρκικά νομικά επιχειρήματα για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις, ο Elmajerbi εξηγεί το παρασκήνιο της υπογραφής του μνημονίου συναντίληψης με την Τουρκία που υπογράφτηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 από την Κυβέρνηση Εθνικής Συνεννόησης και κατηγορεί την Ελλάδα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η επιστολή, «από το 2004, η Λιβύη διεξήγαγε τέσσερεις γύρους διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων και από τις δύο χώρες. Οι διαπραγματεύσεις αυτές δεν επέφεραν κανένα αποτέλεσμα, διότι η Ελλάδα επέμενε να καθορίσει τη θαλάσσια δικαιοδοσία της έναντι της Λιβύης με βάση τα εξαιρετικά μικρά ακατοίκητα νησιά χωρίς νομική σημασία. Η Ελλάδα επέμενε να σχεδιάσει μια διάμεση γραμμή βασιζόμενη σε αυτές τις υπερβολές των νησιών και αρνήθηκε να εφαρμόσει την αρχή της αναλογικότητας που χρησιμοποιείται διεθνώς σε τέτοιες καταστάσεις». Συνεχίζοντας, προσθέτει ότι «το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης απέστειλε σημείωμα στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας διαμαρτυρόμενο για την υπογραφή συμβάσεων παραχώρησης και εξερεύνησης με διεθνείς και τοπικές εταιρείες σε περιοχές όπου η δικαιοδοσία δεν είχε συμφωνηθεί και οριστεί μεταξύ δύο χωρών σύμφωνα με τις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου. Η απάντηση του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών ήταν αρνητική και απολύτως απορριπτική προς τις αξιώσεις και τα δικαιώματα της Λιβύης». Έχει πάντως ενδιαφέρον το γεγονός ότι η συγκεκριμένη είδηση, αν και αποκαλυπτική ως προς το περιεχόμενο, δεν μεταδόθηκε από τα ελλαδικά ΜΜΕ, τα οποία περιορίστηκαν σε κάποιες μεμονωμένες αναφορές επί του θέματος.

Ελληνοτουρκικές επαφές

Την Παρασκευή βρέθηκε στην Άγκυρα ο Γενικός Γραμματέας του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, Θεμιστοκλής Δεμίρης, με σκοπό τη διερεύνηση των προθέσεων της άλλης πλευράς. Εκεί βρέθηκε με την τουρκική αντιπροσωπία, της οποίας θα προΐσταται ο μόνιμος Υφυπουργός Εξωτερικών, Σεντάτ Ενάλ. Το περιεχόμενο της συνάντησης δεν έγινε γνωστό, αλλά τα ελλαδικά ΜΜΕ έκαναν λόγο για ευκαιρία ανίχνευσης των προθέσεων της Άγκυρας, σε μια περίοδο που η Τουρκία συνεχίζει να προκαλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, παρά την αποχώρηση του Yavuz από την Κυπριακή ΑΟΖ. Σύμφωνα και πάλι με ελληνικές πηγές, το μήνυμα που έλαβε η ελληνική αντιπροσωπία από την Ουάσιγκτον είναι πως οι Αμερικανοί θα μεσολαβήσουν, ώστε οι ελληνοτουρκικές σχέσεις να μη φτάσουν στα άκρα.