Σκοπιμότητες Πούτιν - Ερντογάν

Την ώρα που οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Λιβύη βρίσκονταν υπό πλήρη εξέλιξη, οι διπλωματικοί κύκλοι εκτός χώρας απηύθυναν εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός. Πλέον οι δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ έχουν καταλάβει τη Σύρτη, μια στρατηγικής σημασίας πόλη ανάμεσα στο ανατολικό και το δυτικό τμήμα της Λιβύης. Η πόλη αυτή, πέρα από τη γεωγραφική της σημασία, φέρει έναν ισχυρό συμβολισμό, αφού πρόκειται για τη γενέτειρα του πρώην ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι, η οποία δέχθηκε με ανοικτές αγκάλες τις Αραβικές Λιβυκές Ένοπλες Δυνάμεις (Ελεύθερος Λιβυκός Στρατός) του Χάφταρ. Σε διπλωματικό επίπεδο, πέρα από τις επαφές των δύο ισχυρών αντρών της Λιβύης σε ευρωπαϊκό έδαφος, τα βλέμματα τράβηξε η συνάντηση του Προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην οποία οι δύο άμεσα εμπλεκόμενοι ηγέτες κάλεσαν όλες τις εμπόλεμες πλευρές στη Λιβύη να διακόψουν τις εχθροπραξίες και να κηρύξουν κατάπαυση του πυρός από τα μεσάνυχτα της 12ης Ιανουαρίου. Οι τελευταίες εξελίξεις πάντως δείχνουν ότι οι διπλωματικές προσπάθειες και οι πολεμικές επιχειρήσεις προχωρούν σε έναν παράλληλο δρόμο, χωρίς κανένα σημείο ταύτισης στο παρόν στάδιο.

Η σημασία της κατάληψης της Σύρτης

Η πτώση της πόλης Σύρτη επήλθε σε μια χρονική στιγμή του λιβυκού πολέμου κατά την εμπλοκή των ξένων δυνάμεων που είναι πέρα για πέρα πασιφανής, ενώ την ίδια ώρα παρατηρείται μια κλιμάκωση της μάχης για τον έλεγχο της χώρας. Η κατάληψη της πόλης αυτής από τις δυνάμεις του Χάφταρ αποτελεί δίχως αμφιβολία μια μεγάλη απώλεια για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Σάρατζ, η οποία βρίσκεται υπό στενή πολιορκία από τον περασμένο Απρίλιο. Το 2016 η Σύρτη έγινε στόχος εκατοντάδων αμερικανικών αεροπορικών επιδρομών στο πλαίσιο της μάχης κατά του Ισλαμικού Κράτους, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στις κυβερνητικές δυνάμεις να απωθήσουν τους εξτρεμιστές έξω από την πόλη. Με την απώλεια της Σύρτης η επίσημη κυβέρνηση συρρικνώνεται πλέον σε μια λωρίδα 250 μιλίων, που εκτείνεται από τη μια πλευρά της Τρίπολης στην άλλη. Αν και η μάχη για την κατάληψη ήταν σχετικά εύκολη για τον στρατάρχη, αφού είχε καταφέρει να πείσει τις τοπικές οργανώσεις να αλλάξουν στρατόπεδο, κανείς δεν παραβλέπει ότι η κατάκτηση αυτή υποβοηθήθηκε από τους ξένους συμμάχους που τον υποστηρίζουν. Η πόλη, όντας γεωγραφικά η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε ανατολική και δυτική Λιβύη, έχει εξέχουσα στρατηγική σημασία, αφού με αυτήν την εξέλιξη γίνεται πιο δύσκολο για τις δυνάμεις της κυβέρνησης εθνικής ενότητας να κόψουν τις γραμμές ανεφοδιασμού του Χάφταρ από τα ανατολικά και τα νότια. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η αλλαγή στάσης πολλών παραστρατιωτικών ομάδων, οι οποίες πλέον ποντάρουν σε νίκη του Χάφταρ. Μετά λοιπόν την απώλεια της Σύρτης από τις δυνάμεις του Σάρατζ, η πόλη Μιζουράτα, οι δυνάμεις της οποίας είναι στην πρώτη γραμμή του μετώπου για την υπεράσπιση της Τρίπολης, αποτελεί τον επόμενο στόχο. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι δυνάμεις του στρατάρχη μπορούν πλέον να ανοίξουν νέο μέτωπο εναντίον της πόλης αυτής που βρίσκεται 250 χιλιόμετρα δυτικά της Σύρτης, ασκώντας με αυτόν τον τρόπο μεγάλες πιέσεις στις πολεμικές προσπάθειες της κυβέρνησης εθνικής ενότητας στην Τρίπολη. Το σχέδιο, σύμφωνα με αναλυτές, είναι να στρέψει την προσοχή των κυβερνητικών δυνάμεων μακριά από την Τρίπολη.

Πίσω από τη συνάντηση Πούτιν - Ερντογάν

Πούτιν και Ερντογάν, οι οποίοι υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στη Λιβύη, κατά τη συνάντησή τους εμφανίστηκαν ως οι εγγυητές της λύσης. Αναλυτές βλέπουν πίσω από την έκκληση των δύο ηγετών για κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη την προσπάθειά τους να εκμεταλλευτούν το διπλωματικό κενό που άφησε η δυτική προσπάθεια για τερματισμό των πολεμικών συγκρούσεων στη Λιβύη, με σημείο αναφοράς τη διαδικασία του Βερολίνου και την απουσία απόφασης για κατάπαυση πυρός από τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Πάντως το βάρος της επιρροής τους δεν λύγησε τον στρατάρχη Χάφταρ, ο οποίος όχι μόνο απέρριψε την έκκληση για κατάπαυση του πυρός που έκαναν η Τουρκία και η Ρωσία, αλλά ανακοίνωσε ταυτόχρονα ότι συνεχίζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του εναντίον των δυνάμεων που παραμένουν πιστές στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Έτσι κι αλλιώς οι διεθνείς αναλυτές λίγες ελπίδες έδιναν στην κοινή προσπάθεια Πούτιν και Ερντογάν, αφού η έκκλησή τους δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια προσπάθεια να θέσουν τους όρους των μελλοντικών ειρηνευτικών διαδικασιών, παραγκωνίζοντας τους Ευρωπαίους αντιπάλους τους. Η κίνηση αυτή εντάσσεται στην προσπάθεια για κυριαρχία επί του καθορισμού του διεθνούς πλαισίου συνομιλιών για τερματισμό της σύγκρουσης. Έτσι κι αλλιώς, οι μουδιασμένες αντιδράσεις των Ευρωπαίων ηγετών δείχνουν ότι οι ειρηνευτικές προσπάθειες μαστίζονται από εσωτερικές διενέξεις. Ενώ κάποιες ευρωπαϊκές χώρες υποστηρίζουν την επίσημη κυβέρνηση της Τρίπολης, η Γαλλία παρασκηνιακά στηρίζει τον Χάφταρ. Αυτό δικαιολογεί το μπλόκο του Παρισιού σε κοινή δήλωση των Ευρωπαίων ηγετών, στην οποία ζητούσαν από τον στρατηγό να σταματήσει την επίθεση κατά της λιβυκής πρωτεύουσας, ενώ οι ενδείξεις της παρασκηνιακής δράσης της Γαλλίας ενισχύονται από την ανακάλυψη αμερικανικών πυραύλων Javelin σε βάση του Χάφταρ, οι οποίοι ανήκαν στο Παρίσι.

Νέες αφίξεις Ρώσων μισθοφόρων

Μία ημέρα πριν από τη συνάντηση Πούτιν - Ερντογάν το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu σε δημοσίευμά του ανέφερε ότι η Ρωσία έστειλε μισθοφόρους από τη Συρία στη Λιβύη για να πολεμήσουν στο πλευρό του Χάφταρ, επικαλούμενο πληροφορίες από το Λονδίνο. Μάλιστα γινόταν λόγος για δύο ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη, τα οποία είχαν προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης τις προηγούμενες ημέρες και μετέφεραν μισθοφόρους από τις ρωσικές εταιρείες Moran και Schit. Επίσης, μεταφέρθηκαν Σύριοι που εργάζονται στις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας, ενώ οι κινήσεις αυτές, όπως υποστηρίζει το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων, έγιναν με τις ευλογίες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου. Αν και η Ρωσία έχει διαψεύσει πολλές φορές ότι έχει στείλει μισθοφόρους να στηρίξουν τις δυνάμεις του Χάφταρ, ολοένα και πληθαίνουν οι αναφορές για τον ιδιωτικό στρατό του Πούτιν, που πολλές φορές βρίσκεται στις πρώτες γραμμές του πυρός. Ήδη από τον Σεπτέμβριο η Ρωσία φαίνεται να συμμετέχει ενεργά στις επιχειρήσεις στο λιβυκό πολεμικό μέτωπο, με την άφιξη πάνω από 1.000 μισθοφόρων της εταιρείας Wagner Group. Ειδικοί αναφέρουν ότι πρόκειται για μια πολύ καλά εκπαιδευμένη και άκρως πειθαρχημένη ομάδα ενόπλων, ενώ γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην επικινδυνότητα των ακροβολιστών της. Οι εξελίξεις αυτές μάλιστα λαμβάνουν χώραν επί του πεδίου της μάχης την ώρα που η Τουρκία ανεβάζει τους τόνους στη ρητορική της για την αποστολή στρατευμάτων στη Λιβύη για να αντιμετωπίσουν την επίθεση του Χάφταρ. Ειδικοί πάντως βλέπουν ότι παρόλο που ο Τούρκος Πρόεδρος «προσποιείται ότι αναπτύσσει μια μεγάλη αποστολή γρήγορα, ο στρατάρχης Χάφταρ και οι ξένοι υποστηρικτές του γνωρίζουν ότι η Τουρκία είναι αναγκασμένη λόγω σύνεσης και τεχνικών δυσκολιών να προχωρεί αργά». Λόγω αυτής της κατάστασης, οι Τούρκοι εξετάζουν το ενδεχόμενο αρχικά να υπερασπιστούν μόνο κάποιες περιοχές, όπως το κέντρο της Τρίπολης, όπως έγινε και στη Συρία.

Φωνές για εμπλοκή των ΗΠΑ

Η ξαφνική, για κάποιους, εμπλοκή των Ρώσων στρατιωτών έστρεψε ξανά την προσοχή των ΗΠΑ στην «ξεχασμένη» λιβυκή σύγκρουση, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπήρξε καμιά αξιοπρόσεκτη αλλαγή στη στάση της. Εντούτοις, πληθαίνουν οι φωνές για αλλαγή πολιτικής κυρίως λόγω των ανησυχιών για τον Χάφταρ. Παρόλο που εμφανίζεται ως σταθεροποιητικός παράγοντας στην εμφύλια σύρραξη, μια νίκη του στην Τρίπολη θα μπορούσε να ανοίξει έναν νέο κύκλο βίας. Ο στρατάρχης ποτέ δεν έκρυψε τις προθέσεις του για συντριβή των ισλαμικών «τρομοκρατικών ομάδων» καθώς και τη διάλυση και τον αφοπλισμό των παραστρατιωτικών που ελέγχουν τη λιβυκή πρωτεύουσα. Η ανησυχία, κυρίως σε αμερικανικούς κύκλους, είναι ότι αυτή η εκκαθάριση θα πυροδοτήσει μια νέα εκτεταμένη αντιπαράθεση από παραστρατιωτικές οργανώσεις που θα αντιτίθενται στο όραμά του. Γι’ αυτό και υπάρχουν πιέσεις για ανάληψη, τουλάχιστον, διπλωματικής δράσης από τις ΗΠΑ, όχι μόνο για να σταματήσουν την εκστρατεία του Χάφταρ, αλλά για να διασώσουν την αξιοπιστία των ΗΠΑ στην κατακερματισμένη περιοχή της Λιβύης και ευρύτερα της Μέσης Ανατολής. Για Αμερικανούς αναλυτές θεωρείται μάλιστα κρίσιμης σημασίας η εκκαθάριση του αυξανόμενου αριθμού των διεθνών παικτών στην εμφύλια αυτή σύρραξη και η άσκηση πίεσης για την υιοθέτηση ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας για κατάπαυση πυρός, ώστε να δημιουργηθεί χώρος για διπλωματική επίλυση του λιβυκού ζητήματος.