Στο επίκεντρο η πρόληψη για κάπνισμα και τυχερά παιχνίδια

Με δύο νέα σχέδια δράσης για την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια και για το κάπνισμα συμπληρώθηκε η Εθνική Στρατηγική για την Αντιμετώπιση της Εξάρτησης από Παράνομες Ουσίες και την Επιβλαβή Χρήση Αλκοόλ για την περίοδο 2013-2020. Η Εθνική Στρατηγική συνιστά το βασικό κείμενο πολιτικής για τις εξαρτήσεις και κατευθύνει τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες της κυπριακής Πολιτείας μέχρι το 2020. Σύμφωνα με την ετήσια ανασκόπηση για το 2018, πρόκειται για μία συνεκτική, σφαιρική και ισόρροπη πολιτική, η οποία θέτει τις κατευθύνσεις πολιτικής και συντονίζει την υλοποίηση σε τοπικό επίπεδο, τις προσπάθειες και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της χρήσης και εξάρτησης από παράνομες ουσίες όπως το αλκοόλ και το κάπνισμα, τη διαχείριση της επιβλαβούς χρήσης του αλκοόλ και την αντιμετώπιση της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια.

Σχέδιο Δράσης για παθολογική

ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια

Σύμφωνα με την Ετήσια Ανασκόπηση για το 2018, η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ) αντιμετωπίζει την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια με έναν ισορροπημένο και σφαιρικό τρόπο, που περιλαμβάνει τόσο την πρόληψη του φαινομένου, τη θεραπεία, την έρευνα και παρακολούθησή του, καθώς και τις διεθνείς σχέσεις. Το πρώτο Σχέδιο Δράσης για την «Αντιμετώπιση της Παθολογικής Ενασχόλησης με τα Τυχερά Παιχνίδια (2019 - 2020)» διαμορφώθηκε έχοντας ως βάση την παρούσα κατάσταση και τις ανάγκες που προκύπτουν από τις έρευνες, τις διεθνείς καλές πρακτικές, καθώς επίσης και τις δυνατότητες σε επίπεδο οικονομικών και ανθρωπίνων πόρων.

Οι βασικοί τομείς παρέμβασης και οι προτεραιότητες του Σχεδίου Δράσης περιλαμβάνουν Πυλώνες Πρόληψης, Θεραπείας, Έρευνας και Παρακολούθησης του Φαινομένου και Διεθνούς Συνεργασίας. Όσον αφορά την πρόληψη, αυτή επικεντρώνεται στη διαμόρφωση της γνώσης και των στάσεων της κοινωνίας απέναντι στην παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, στη στήριξη των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (ανήλικων / νεαρών προσώπων, άνεργων και ηλικιωμένων) για αποφυγή της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια, στη δημιουργία προστατευτικού περιβάλλοντος για ανήλικα / νεαρά άτομα και την εφαρμογή μηχανισμών έγκαιρης παρέμβασης για άτομα που παρουσιάζουν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Η θεραπεία επικεντρώνεται στη διασφάλιση της προσβασιμότητας όλων των ομάδων (ανήλικων, ενήλικων, ευάλωτων ατόμων) στη θεραπεία της προβληματικής ή παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια και στην παροχή εξειδικευμένης θεραπείας με βάση τις καλές πρακτικές στα άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν προβληματική ή παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια. Στον τομέα έρευνας και καταγραφής, έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί καταγραφής και αξιολόγησης καθώς και τεκμηρίωσης και παρακολούθησης του φαινομένου και ανάπτυξης επιδημιολογικών δεικτών, ενώ γίνεται ανταλλαγή καλών πρακτικών στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας.

Αντιμετώπιση του καπνίσματος

Κατ’ αντίστοιχο τρόπο υλοποιούνται οι ίδιες πρακτικές πρόληψης, θεραπείας, έρευνας και παρακολούθησης και διεθνούς συνεργασίας όσον αφορά και την αντιμετώπιση του καπνίσματος, ενώ συμπληρωματικά συμβάλλει και ένας πέμπτος πυλώνας μείωσης προσφοράς, που αφορά στη μείωση της προσφοράς και διαθεσιμότητας καπνικών προϊόντων και επιτήρησης και επιβράβευσης των καλών πρακτικών ελέγχου του καπνίσματος.

Το πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2018 - 2020 για την αντιμετώπιση του καπνίσματος εκπονήθηκε από την ΑΑΕΚ με τη συμβολή της Εθνικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για το Κάπνισμα (ΕΣΕΚ), η οποία συστάθηκε από την ΑΑΕΚ κατά το έτος 2018. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης στηρίζεται στις διεθνείς δεσμεύσεις του ΠΟΥ (WHO Framework Convention on Tobacco Control- FCTC), τις οποίες υπέγραψε και η Κύπρος το 2004. Επίσης, βασίζεται και στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τον έλεγχο του καπνού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2002), καθώς και στη Σύσταση του Συμβουλίου της Ε.Ε. της 30ης Νοεμβρίου 2009 για περιβάλλον χωρίς καπνό (2009/C 296/02).

Η κυπριακή πραγματικότητα

Σύμφωνα με την Αρχή Εξαρτήσεων, στην Κύπρο το 12%-13% των θανάτων ετησίως στις ηλικίες 35 ετών και άνω οφείλονται στο κάπνισμα. Εξακόσιοι-επτακόσιοι Κύπριοι καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας ασθενειών που οφείλονται στο κάπνισμα. Ο αριθμός αυτός θεωρείται πολύ μεγάλος συγκρινόμενος με τον αντίστοιχο αριθμό των θανάτων από τα τροχαία δυστυχήματα που δεν υπερβαίνει τα 120 άτομα. Επίσης το άμεσο (υγεία) και το έμμεσο (μείωση παραγωγικότητας) κόστος στην κοινωνία είναι πολύ υψηλό: μελέτη του 2006 ανέδειξε ότι στην Κύπρο ήδη το 2003 δαπανήθηκαν 28 εκατομμύρια λίρες για την αντιμετώπιση ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι τεράστιες, αφού χάνονται συνολικά 224,4 εκατομμύρια ευρώ περίπου ετησίως (Μελέτη Ινστιτούτου Κύπρου/Χάρβαρντ για το Περιβάλλον και τη Δημόσια Υγεία), και δη τα 175 εκατομμύρια ευρώ περίπου χάνονται ετησίως εξαιτίας των θανάτων με αφορμή το κάπνισμα, εάν υπολογιστούν οι συνέπειες επί της παραγωγικότητας, ενώ τα 47,6 εκατομμύρια ευρώ περίπου υπολογίζονται για έξοδα ιατρικής περίθαλψης εξαιτίας του καπνίσματος. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην Κύπρο παρέχουν δωρεάν προγράμματα διακοπής του καπνίσματος ολόχρονα (τηλέφωνο 1431 παγκύπρια).

Όλες οι έρευνες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα καταδεικνύουν ότι στην Κύπρο τα ποσοστά των καπνιστών ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες είναι αρκετά υψηλά. Στις γυναίκες έχει παρατηρηθεί ανοδική τάση την τελευταία δεκαετία. Και στους έφηβους το ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα είναι υψηλό. H τελευταία έρευνα ESPAD (2015) σημειώνει ότι ενώ γενικά στην Ευρώπη το ποσοστό των εφήβων που άρχισαν να καπνίζουν ημερησίως σε πρόωρη ηλικία (πριν από τα 13 έτη) έχει μειωθεί τα τελευταία 20 έτη, σε κάποιες χώρες το ημερήσιο κάπνισμα παραμένει σταθερό (Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία και Ρουμανία).

Η Εθνική Στρατηγική

Η Εθνική Στρατηγική (Ε.Σ.) για την Αντιμετώπιση της Εξάρτησης από Παράνομες Ουσίες και την Επιβλαβή Χρήση Αλκοόλ 2013- 2020, με τη συμπλήρωση των δύο Σχεδίων Δράσης για την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια και για το κάπνισμα που εκπονήθηκαν το 2018, συνιστά το βασικό κείμενο πολιτικής για τις εξαρτήσεις και κατευθύνει τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες της Κυπριακής Πολιτείας μέχρι το 2020.

Πρόκειται για μια συνεκτική, σφαιρική και ισόρροπη πολιτική, η οποία θέτει τις κατευθύνσεις πολιτικής και συντονίζει την υλοποίηση σε τοπικό επίπεδο, τις προσπάθειες και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της χρήσης και εξάρτησης από παράνομες ουσίες αλλά και από νόμιμες ουσίες όπως το αλκοόλ και το κάπνισμα, τη διαχείριση της επιβλαβούς χρήσης του αλκοόλ και την αντιμετώπιση της παθολογικής ενασχόλησης με τυχερά παιχνίδια.

Η Εθνική Στρατηγική υλοποιείται μέσα από δύο δυναμικά Σχέδια Δράσης, τα οποία καλύπτουν τις χρονικές περιόδους 2013 - 2016 και 2017 - 2020. Τα δύο Σχέδια είναι τετραετή, έτσι ώστε να επιτρέπουν την κατάλληλη ευελιξία για αναπροσαρμογή πολιτικών και μέτρων. Τα Σχέδια Δράσης μετά από διαβούλευση αναθέτουν σε φορείς την ευθύνη για εφαρμογή ή/και συντονισμό σε σχέση με συγκεκριμένες δράσεις του κάθε πυλώνα, ενώ τον συνολικό συντονισμό για παρακολούθηση της όλης υλοποίησης έχει η ΑΑΕΚ.

Σχέδιο Δράσης 2017-2020

Το έτος 2017 διαμορφώθηκε το νέο Σχέδιο Δράσης για την περίοδο 2017- 2020, το οποίο βασίστηκε στα απορρέοντα της αξιολόγησης του προηγούμενου Σχεδίου.

Για το Σχέδιο Δράσης 2017-2020, το περιεχόμενο και τη διαδικασία διαμόρφωσής του, έχει γίνει εκτενής αναφορά στην ετήσια ανασκόπηση του 2017. Παράλληλα, κατά το 2018 ετοιμάστηκαν για πρώτη φορά από την Κυπριακή Δημοκρατία ακόμα δύο νέα σχέδια δράσης, τα οποία αφορούν τις διευρυμένες αρμοδιότητες της Αρχής, δηλαδή της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια, καθώς και το κάπνισμα.

Προέχει η πρόληψη

Στο πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής, σημαντικές προσπάθειες έχουν γίνει στον τομέα της πρόληψης στο πλαίσιο συνεργασίας με διάφορους φορείς, όπως μεταξύ άλλων η τοπική αυτοδιοίκηση, ο Κυπριακός Οργανισμός Αθλητισμού, το Υπουργείο Άμυνας, η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου αλλά και απευθείας με τη μαθητική κοινότητα.

Σημαντικά παραδείγματα στον τομέα πρόληψης αποτελούν μεταξύ άλλων το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Υπουργείου Άμυνας και Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, το οποίο υπογράφτηκε το 2012 με σκοπό την ποιοτική του αναβάθμιση κάθε χρόνο με στόχο την αποτροπή της χρήσης παράνομων και επιβλαβών ουσιών, την ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων στο πλαίσιο της Εθνικής Φρουράς και την παροχή δημιουργικής απασχόλησης στους εθνοφρουρούς. Αντίστοιχο μνημόνιο συνεργασίας έχει υπογραφεί με τον ΚΟΑ με στόχο τον σχεδιασμό από μέρους του Οργανισμού για αντιμετώπιση της εξάρτησης από νόμιμες και παράνομες ουσίες, ενώ μέσα από το μνημόνιο προωθείται η υλοποίηση των δράσεων της Εθνικής Στρατηγικής που αφορούν την ενίσχυση της υγιούς απασχόλησης σε παιδιά και νέους που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.