Αναλύσεις

Άπαντες πλην Ελλήνων στο Βερολίνο

Γιατί οι γερμανο-ρωσικές ενεργειακές σχέσεις επηρεάζουν και είναι άμεσα συνδεδεμένες με Λιβύη και Αν. Μεσόγειο

Στο Βερολίνο είναι στραμμένα σήμερα τα βλέμματα, όπου πραγματοποιείται η διεθνής διάσκεψη για τη σύγκρουση στη Λιβύη με συμμετοχή όλων των κύριων πρωταγωνιστών, πλην των Ελλήνων. Στη Σύσκεψη λαμβάνουν μέρος απεσταλμένοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Κίνα, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών. Προσκλήσεις έλαβαν και η Τουρκία, η Αφρικανική Ένωση, ο Αραβικός Σύνδεσμος, η Δημοκρατία του Κονγκό, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αλγερία. Η Ελλάδα, της οποίας τα εθνικά συμφέροντα θίγονται άμεσα με το «μνημόνιο συναντίληψης» που έχουν υπογράψει η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συνεννόησης της Λιβύη (GNA) «έφαγε πόρτα» από τους Γερμανούς, των οποίων οι επίσημες απαντήσεις για την στάση αυτή δεν ικανοποίησαν την ελληνική πλευρά. Η λιβυκή εξίσωση είναι ένα πολυσύνθετο ζήτημα, καθώς πέραν από την πολιτική διάσταση και το ζήτημα της μετανάστευσης, υπάρχει ασφαλώς και η ενεργειακή συνιστώσα, η οποία αφορά τους βασικούς πρωταγωνιστές. Αυτό είναι το σημείο κλειδί το οποίο μπορεί να ερμηνεύσει σε κάποιο βαθμό την στάση της Γερμανίας στη Λιβύη, αλλά και τις ευρύτερες ενεργειακές εξελίξεις, όπως ο αγωγός Nord Stream 2, o East Med και ο Turkish Stream.

Κρύοι για East Med

Απ’ όλες τις ισχυρές χώρες της Ε.Ε. την πιο χλιαρή στάση απέναντι στις συνεχιζόμενες παραβιάσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και την Ανατολική Μεσόγειο κράτησε το Βερολίνο. Τα γερμανικά ΜΜΕ ουδέποτε παρουσίασαν με θετικό φακό την πρωτοβουλία κατασκευής του αγωγού East Med, καθώς πιθανή ολοκλήρωση του έργου αυτού συγκρούεται, σε κάποιο βαθμό, ενεργειακά με σχέδια και συμφέροντα της Γερμανίας με την Ρωσία και συγκεκριμένα τον Νord Stream 2. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, το πρόσφατο δημοσίευμα της Deutche Welle στις 2 Ιανουαρίου 2020 με τίτλο «Ο αγωγός Εast Med που ρέει γεμάτος ανησυχητικές ερωτήσεις» και υπότιτλο «Αξίζει τα χρήματά του;». Το άρθρο αναδεικνύει, επίσης, το γεγονός ότι Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος ομόλογός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζουν τον αγωγό Τurkish Stream και, πλέον, αναφέρει, απομένει να φανεί, αν ο EastMed και ο Turkish Stream θα συμπληρώσουν ο ένας τον άλλο ή θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

Στάση Ε.Ε. σε Nord Stream 2

Ο αγωγός Nord Stream 2 μήκους 1.225 χλμ. είναι ένα μεγαλεπήβολο έργο αξίας περίπου 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων και ανήκει στην Gazprom. Οι ΗΠΑ το βλέπουν ως ένα πρότζεκτ στρατηγικής σημασίας, καθώς η υλοποίησή του θα σημαίνει πως η Ρωσία θα έχει μεγαλύτερο έλεγχο στην Ευρώπη, την οποία θα μπορέσει να καταστήσει ενεργειακό της όμηρο. Σε αυτό το πλαίσιο ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε πριν από λίγους μήνες τον Εθνικό Νόμο περί Αμυντικής Άδειας (NDAA), ο οποίος ενεργοποιεί κυρώσεις κατά του Nord Stream 2. Το κοινοβούλιο της Γερμανίας ενέκρινε στις 13 Νοεμβρίου 2019 αλλαγές στον νόμο που διέπει τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2, προκειμένου να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απομακρύνοντας ένα εμπόδιο για την ολοκλήρωση του έργου. Οι νομικές τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν από την Bundestag αφορούν τους κανόνες της ΕΕ που υπεγράφησαν τον περασμένο Φεβρουάριο, σύμφωνα με τους οποίους οι αγωγοί εισαγωγής δεν πρέπει να ανήκουν σε προμηθευτές φυσικού αερίου και οι τρίτοι θα πρέπει επίσης να μπορούν να τις χρησιμοποιούν. Ωστόσο, η Ε.Ε. διεμήνυσε πριν από λίγες μέρες ότι ο Nord Stream 2 δεν θα τύχει ξεχωριστής μεταχείρισης. Η Εσθονή Επίτροπος Κάρι Σίμον που κατέχει το ενεργειακό χαρτοφυλάκιο ξεκαθάρισε ότι το έργο πρέπει να συμμορφώνεται με όλους τους κανόνες της Ένωσης. Η Σίμον, φωτογραφίζοντας το ρωσικό αέριο, δήλωσε επίσης ότι η ΕΕ έχει επενδύσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια για να διασφαλίσει ότι η Ένωση δεν εξαρτάται από έναν μόνο προμηθευτή, ούτε από κάποια ενιαία διαδρομή ή διάδρομο διέλευσης.

Αποχώρηση εταιρειών

Πάντως, αν και μεγάλες ενεργειακές εταιρείες, όπως η AllSeas, εγκατέλειψαν το έργο, φοβούμενες κυρώσεις των ΗΠΑ, η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι η Γερμανία θα αντιδράσει εναντίον των Αμερικανών. Μάλιστα, ο Υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας προειδοποίησε την Ουάσιγκτον να σταματήσει να παρεμβαίνει στις αποφάσεις που ελήφθησαν στην Ευρώπη. Άνθρωπος κλειδί σε αυτή την ενεργειακή σχέση και ένθερμος υποστηρικτής του Nord Stream είναι ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαντ Σρέντερ, που, σύμφωνα με τον ιστότοπο Nord-Stream.com, βρίσκεται στην επιτροπή των μετόχων του. Υπενθυμίζεται ότι o Σρέντερ επανεξελέγη τον Ιούλιο του 2018 πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ρωσικής πετρελαϊκής εταιρείας Rosneft. Η Rosneft είναι η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία της Ρωσίας και η δεύτερη μεγαλύτερη κρατική εταιρεία μετά την Gazprom στη χώρα από πλευράς εσόδων.

Οι γερμανο-ρωσικές ενεργειακές σχέσεις είναι τέτοιες που η οποιαδήποτε προσπάθεια των ΗΠΑ για ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από την Μόσχα μέσω των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου φαίνεται να αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Με δεδομένη τη στάση της Γερμανίας για την Διάσκεψη της Λιβύης και την μη πρόσκληση της Ελλάδας, φαίνεται πως τo Βερολίνο ουδέποτε ήθελε οποιαδήποτε διασύνδεση του ζητήματος της Λιβύης με τα ενεργειακά της περιοχής, αν και οι Τούρκοι τόνισαν επανειλημμένως ότι το μνημόνιο συναντίληψης με την κυβέρνηση Εθνικής Συνεννόησης αποσκοπούσε στην απαγόρευση κατασκευής του αγωγού East Med.

Siemens στη Λιβύη

Αν και η Ιταλία είναι η χώρα που έχει τα μεγαλύτερα ενεργειακά συμφέροντα στην Λιβύη, λόγω της εμπλοκής της ΕΝΙ και της TOTAL, θα πρέπει να σημειωθεί πως ούτε και η Γερμανία είναι παντελώς αδιάφορη σε αυτό το επίπεδο. Ήδη από το 2017 η γερμανική εταιρεία Siemens ανακοίνωσε ότι έχει υπογράψει συμβάσεις αξίας περίπου 700 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή δύο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στη Μισράτα και την Τρίπολη της Λιβύης. Τον περασμένο Μάρτιο είχε γραφτεί πως γερμανικές εταιρείες εξέφρασαν την επιθυμία τους να επιστρέψουν και να επενδύσουν στη Λιβύη, και συγκεκριμένα στον κλάδο πετρελαίου και φυσικού αερίου, ανέφερε τότε η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC). Η γερμανική εκδήλωση ενδιαφέροντος έγινε κατά τη διάρκεια του Λιβυκο-Γερμανικού Οικονομικού Φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαρτίου στην Τυνησία.

Όσον αφορά τις σχέσεις Γαλλίας - Λιβύης, αρκεί να σημειωθεί ότι από τις 6 έως τις 7 Φεβρουαρίου θα πραγματοποιηθεί στο Παρίσι το Φόρουμ Ενέργειας Γαλλίας - Λιβύης 2020, υπό την αιγίδα της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης, της Γενικής Ένωσης Εμπορικών Επιμελητηρίων, Βιομηχανίας και Γεωργίας της Λιβύης, του γαλλικού ομίλου MEDEF, του Γαλλο-Λιβυκού Εμπορικού Επιμελητηρίου, με τη συμμετοχή άλλων εταιρειών πετρελαίου, φυσικού αερίου και ενέργειας και εμπειρογνωμόνων, αναφέρουν οι διοργανωτές.

Τουρκικά σχολεία στη Γερμανία

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, το προτεινόμενο άνοιγμα τριών τουρκικών σχολείων στη Γερμανία έχει αναζωπυρώσει τις συζητήσεις και τους προβληματισμούς στη χώρα τόσο σε κοινωνικό, όσο και πολιτικό επίπεδο. «Δεν θέλουμε σχολεία του Ερντογάν στη Γερμανία», δήλωσε ο Μάρκο Μπλούμε, γενικός γραμματέας της CSU της Βαυαρίας, το αδελφό κόμμα της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης της Άγκελα Μέρκελ, σε συνέντευξή του στο RND το περασμένο Σάββατο. Η γερμανική κυβέρνηση βρίσκεται τώρα σε διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους ομολόγους της για να ανοίξει τρία ιδιωτικά τουρκικά σχολεία στη Φρανκφούρτη, την Κολωνία και το Βερολίνο, αναφέρει ο γερμανικός Τύπος. Ενώ οι επικριτές φοβούνται ότι τα σχολεία θα επεκτείνουν την επιρροή του Ερντογάν στην τουρκική διασπορά, η Άγκυρα θεωρεί την πρόταση ως μια απλή αμοιβαία κίνηση. «Υπάρχουν γερμανικά σχολεία στην Τουρκία και η Τουρκία ζητά να αντιμετωπίζονται ομοίως οι Τούρκοι στη Γερμανία», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας στους τηλεοπτικούς σταθμούς RTL και NTV. Οι κινήσεις αυτές έρχονται σε μια εποχή διπλωματικών εντάσεων μεταξύ της Άγκυρας και του Βερολίνου, κυρίως όσον αφορά τη σύλληψη πολλών Γερμανών πολιτών στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια.

Συγκεκριμένα, ένας ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας Die Welt φυλακίστηκε για ένα χρόνο, αλλά ποτέ δεν κατηγορήθηκε για έγκλημα και ισχυρίζεται ότι έχει υποστεί βασανιστήρια..

Αν και η κυβέρνηση της Μέρκελ εξαρτάται από την Τουρκία για να αποτρέψει τη ροή των αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή, παράλληλα επικρίνει τον Ερντογάν για την αυταρχική του πολιτική. Άλλοι επικριτές υποστηρίζουν ότι τα σχολεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διάδοση της πολιτικής ατζέντας του Ερντογάν, με τη Σεβίμ Νταγκντελέν του κόμματος της Αριστεράς να προειδοποιεί για πιθανή "κατήχηση". Κορυφαία κυβερνητικά στελέχη, ωστόσο, επιμένουν ότι τα τουρκικά σχολεία θα έπρεπε να λειτουργούν σύμφωνα με τους γερμανικούς νόμους. Το αίτημα για τα σχολεία έρχεται μόλις λίγες ημέρες μετά που η μεγαλύτερη ισλαμική οργάνωση της Γερμανίας, Ditib, ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει για πρώτη φορά την εκπαίδευση ιμάμηδων στη Γερμανία. Η ανακοίνωση έγινε την περασμένη βδομάδα μετά από χρόνια επικρίσεων της Τουρκικής Ένωσης, η οποία διοικεί 850 τεμένη και ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει 800.000 μουσουλμάνους στη Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε μείζον ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας η τουρκική επιρροή στα γερμανικά τζαμιά, αφού ιμάμηδες λειτουργούσαν επίσης ως πράκτορες του Ερντογάν. Πιστεύεται ότι οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες έχουν χιλιάδες πληροφοριοδότες μόνο στη Γερμανία, η οποία έχει σχεδόν 1,5 εκατομμύρια διπλούς Γερμανο-τούρκους πολίτες. Οι προσπάθειες της Άγκυρας να επηρεάσει τους εθνοτικούς Τούρκους στη Γερμανία, καθώς και στις Κάτω Χώρες έχει θέσει αυτές τις κυβερνήσεις σε συναγερμό. Σε Κύπρο και Ελλάδα οι κυβερνήσεις ακόμη οραματίζονται εξευρωπαϊσμό και «γέφυρες επικοινωνίας» με την Τουρκία.