Η δικτατορία μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες!

Ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, αποφάσισε να «παίξει» διαφορετικά το παιχνίδι του αυτήν τη φορά. Αντί να αποκαλύψει ανοιχτά το ενδεχόμενο σχέδιό του για επέκταση της κυριαρχίας του, όπως έπραξε και το 2011, αποφάσισε να το ντύσει με τον μανδύα της συνταγματικής αναθεώρησης και του εκδημοκρατισμού, δίνοντας περισσότερες εξουσίες στο ρωσικό κοινοβούλιο. Αντί να ανακοινώσει την κίνηση αυτή ως τετελεσμένο γεγονός, έδωσε στον λαό το δικαίωμα να αποφασίσει. Στη συνέχεια, σχεδόν ακαριαία, άλλαξε το πρόσωπο της ρωσικής ηγεσίας, τοποθετώντας έναν μετριοπαθή πολιτικό στην κορυφή της ρωσικής κυβέρνησης. Ενώ όλα αυτά θα μπορούσαν να ιδωθούν ως βήματα προς τη φιλελευθεροποίηση της Ρωσίας, αμερικανικά ΜΜΕ ερμηνεύουν την προσπάθεια του Πούτιν να αφαιρέσει αρμοδιότητες από τον Πρόεδρο και να δώσει συνταγματική υπόσταση στο Κρατικό Συμβούλιο, το οποίο είναι το υψηλόβαθμο συμβουλευτικό όργανο για τη ρωσική προεδρία από το 2000, αλλά και μεγαλύτερη δύναμη στο κοινοβούλιο, ως μια απόπειρα για διατήρηση της επιρροής του στην πολιτική ζωή της χώρας μετά τη λήξη της προεδρικής θητείας του.

Πώς θα μπορούσε να μείνει στην εξουσία
Η πρώτη σκέψη των αναλυτών μετά την ομιλία του Πούτιν, στην οποία έκανε λόγο για συνταγματική μεταρρύθμιση, ήταν ότι προετοίμαζε το έδαφος για παραμονή στον προεδρικό θώκο μετά τη λήξη της θητείας του το 2024. Στη συνέχεια υπήρξαν αναλυτές που εκτίμησαν ότι η πρόνοια που εξήγγειλε για ένα ενισχυμένο Κοινοβούλιο θα του επιτρέψει να γίνει ξανά ένας πρωθυπουργός αλλά με ισχυρότερη επιρροή. Εναλλακτικά, οι νέες ενισχυμένες αρμοδιότητες που θα δώσει στο Κρατικό Συμβούλιο θα μπορούσαν να δώσουν στον Πούτιν έναν διαφορετικό ρόλο, ο οποίος θα μπορούσε να είναι από επικεφαλής του Κρατικού Συμβουλίου μέχρι και «πατέρας» του έθνους. Πάντως, ειδικοί αναφέρουν ότι οι προτεινόμενες αλλαγές του Συντάγματος του 1993, που κατέθεσε ο 67χρονος πρόεδρος, θα του ανοίξουν τον δρόμο για παραμονή στην εξουσία, ακόμα και εάν δεν είναι ο ίδιος στην προεδρική θέση. Συγκεκριμένα, κεντρική θέση στην εξίσωση καταλαμβάνει το Κρατικό Συμβούλιο, του οποίου τις αρμοδιότητες θέλει να ενισχύσει. Με τα μέτρα αυτά από τη μια αποδυναμώνεται ο ρόλος του προέδρου -περιορίζεται ο αριθμός των θητειών του- ενώ ενισχύεται σε βάρος του ο ρόλος του Κοινοβουλίου, το οποίο πλέον θα εγκρίνει τους υπουργούς της Κυβέρνησης. Με αυτόν τον τρόπο το Κρατικό Συμβούλιο θα αναλάβει τον ρόλο μιας «συλλογικής προεδρίας», με τον Πούτιν να έχει τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου ή κάποιου άλλου ισχυρού αξιώματος, όπου θα κυβερνά χωρίς να είναι πρόεδρος της χώρας. Η στρατηγική του κίνηση αυτή μπορεί με αυτόν τον τρόπο να του εξασφαλίσει μια θέση ανάμεσα στους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εγκατάλειψαν την εξουσία μόνο μετά τον θάνατό τους. Φυσικά, θα μπορούσε να αντιγράψει το μοντέλο της Κίνας, όπου ο 66χρονος Σι Τζινπίνγκ «απέκτησε» το δικαίωμα να παραμείνει πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας μέχρι τον θάνατό του, αφού κατάφερε να απαλείψει τα όρια της προεδρικής θητείας το 2018.

Γιατί μπορεί να είναι εις βάρος του
Η συζήτηση για τις συνταγματικές αλλαγές που προωθεί ο Πρόεδρος της Ρωσία οδηγεί, εντούτοις, σε ένα εύλογο ερώτημα. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τον Πούτιν και όχι θετικά; Αναλύοντας τις πρόνοιες που εισηγείται για τον ρόλο του Προέδρου μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι εάν εφαρμοστούν άμεσα θα βρεθεί ο ίδιος αποδυναμωμένος κατά τη διάρκεια της προεδρικής του θητείας. Αν και υποστήριξε ότι «η χώρα χρειάζεται μια ισχυρή προεδρική εξουσία», με βάση τους σχεδιασμούς του ο Πρόεδρος χάνει μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων του, ενώ δεν θα έχει την ισχύ να διορίζει τον πρωθυπουργό. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, γνωρίζει και ο ίδιος ότι η παραμονή στο προεδρικό ή πρωθυπουργικό αξίωμα αρχίζει να αποκτά αρνητικό πρόσημο. Μάλιστα παραδέχθηκε ότι «η κοινωνία ζητά αλλαγή», ενώ κατά τη διάρκεια της ομιλίας του «παρέλειψε» τις γεωπολιτικές του επιτυχίες, προτάσσοντας την οικονομική κυρίως ανάπτυξη που έχει ανάγκη ο ρωσικός λαός Εάν γνωρίζει όμως ότι το κύμα κοινωνικής δυσαρέσκειας στο εσωτερικό θα μεγαλώνει -με τη δημοτικότητά του να είναι σε καθοδική πορεία- τότε ποια επιλογή απομένει; Ο μόνος τρόπος είναι να καταφέρει να ασκήσει ουσιαστική εξουσία, χωρίς όμως να κατέχει ανάλογο τυπικό αξίωμα. Αντλώντας παραδείγματα από την Κίνα, ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ, ο πιο ισχυρός άνθρωπος στην Κίνα, συνέχιζε να καθορίζει την πολιτική κατάσταση της χώρας ακόμα και μετά την αποχώρησή του τη δεκαετία του ’90, κατέχοντας μόνο το τυπικό αξίωμα του επίτιμου προέδρου της Εθνικής Ένωσης Μπριτζ της Κίνας. Με παρόμοιο τρόπο ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να απολέσει την τυπική κεντρική του θέση, αναλαμβάνοντας ρόλο ρυθμιστή όλων των κέντρων εξουσίας, ώστε να είναι βέβαιος ότι λειτουργούν «σωστά» και σύμφωνα με τις δικές του επιταγές. Αναλυτές εκτιμούν ότι ο στόχος είναι να συντονίζει όλους τους τομείς της κυβέρνησης, χωρίς όμως να χρειάζεται να ασχολείται με τις καθημερινές υποθέσεις. Ουσιαστικά ο Πούτιν θα θέλει να έχει κάποιο πλεονέκτημα, κάποιον μηχανισμό να ελέγχει και να αναμειγνύεται σε περίπτωση που ο διάδοχός του κάνει λάθη ή έχει κάποιες διαφωνίες μαζί του. Εντούτοις, όπως σωστά εντοπίζουν πολλοί ειδικοί, η Ρωσία δεν είναι η Κίνα και το ερώτημα παραμένει εάν η συνεχιζόμενη παρουσία του Πούτιν στην πολιτική σκηνή της χώρας με οποιοδήποτε ρόλο σημαίνει αυτόματα ότι είναι καλό για τη Ρωσία.

Ελπίδες για τον νέο Πρωθυπουργό
Κάποιοι αναλυτές εναποθέτουν τις ελπίδες τους στον νέο Πρωθυπουργό της Ρωσίας, Μιχαήλ Μισούστιν, ο οποίος υποσχέθηκε τόνωση της επιβραδυμένης ρωσικής οικονομίας. Πρόκειται για τον μέχρι πρότινος επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Φορολογικής Υπηρεσίας, ο οποίος αποτέλεσε απροσδόκητη επιλογή του Πούτιν για τη θέση του πρωθυπουργού μετά την παραίτηση του Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Ο «άγνωστος» αυτός τεχνοκράτης, ο οποίος από το 2010 ηγείται της Ομοσπονδιακής Φορολογικής Υπηρεσίας, από την αρχή της καριέρας του έχει εργαστεί στην κυβέρνηση με αντικείμενο την είσπραξη των φόρων. Ο 53χρονος Μισούστιν έχει αποσπάσει επαίνους για τη βελτίωση της φοροεισπρακτικής διαδικασίας και περισσότερο για τον διπλασιασμό των εσόδων από τους φόρους την τελευταία δεκαετία, με σχεδόν 298 δισ. ευρώ να έχουν εισπραχθεί κατά τους πρώτους 11 μήνες του περασμένου χρόνου. Εντούτοις, παρά τις επιτυχίες αυτές, το όνομά του δεν είχε εμφανιστεί σε κάποιο κατάλογο με πιθανούς υποψηφίους για την πρωθυπουργία. Οι ειδικοί επί του θέματος αναφέρουν ότι ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο εάν ο Μισούστιν απέκτησε μια «προσωρινή» θέση ή προορίζεται για διάδοχος του Πούτιν. Ο «άγνωστος» μέχρι σήμερα Μισούστιν δεν έχει καμία πολιτική εμπειρία, ούτε είναι δημοφιλής στο εκλογικό σώμα και δεν ανήκει στον στενό κύκλο του Πούτιν. Κύκλοι κοντά στο Κρεμλίνο, πάντως, θεωρούν από την άλλη ότι δεν είναι πιθανόν να θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές που αναμένεται να διεξαχθούν όταν λήξει η θητεία του Πούτιν το 2024, ενώ τους θυμίζει τους τεχνοκράτες πρωθυπουργούς του παρελθόντος, όταν ο Πούτιν προσπαθούσε να εδραιώσει την εξουσία του μετά το 2000. Ενώ η επιλογή του Πούτιν ενός σχετικά άγνωστου, που δεν έχει καμία πολιτική βάση κοντά στη δική του, έπιασε πολλούς αναλυτές στον ύπνο, η επιθυμία του να αναδείξει κάποιον που δεν θα αποτελέσει «απειλή» για την κυριαρχία του συμπληρώνει το παζλ των κινήσεών του για να εξαλείψει κάθε εμπόδιο για την πορεία του μέχρι το 2024.