East Med, Αρκτική και κλιματική αλλαγή

Οι υπογραφές για κατασκευή του αγωγού East Μed μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας στην Αθήνα αυτή τη βδομάδα αποτελούν την αρχή και όχι το τέλος μιας μακράς διαδικασίας μέχρι την τελική υλοποίηση αυτού του φιλόδοξου ενεργειακού έργου. Στόχος είναι η μερική απεξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό αέριο. Αναγκαστικά ο Εast Med δεν πρέπει να υπερσκελίσει μόνο την τουρκική επιθετικότητα και την εγχώρια υπόσκαψη, αλλά παράλληλα θα πρέπει να κερδίσει το στοίχημα του χρόνου με άλλα ανταγωνιστικά ενεργειακά έργα (Nord Stream 2, Τurkish Stream), αλλά και άλλες περιοχές. Μια από τις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου που ενδέχεται να αναδειχτεί μακροπρόθεσμα και διαθέτει τεράστιο υποθαλάσσιο πλούτο είναι και η... Αρκτική.

Παρά τις πρόσφατα ανακοινωθείσες κυρώσεις των ΗΠΑ εναντίον του σχεδίου Nord Stream 2, η Ρωσία αναφέρει ότι θα κατασκευάσει και θα ξεκινήσει τον επόμενο χρόνο τον αγωγό φυσικού αερίου που έχει χωρίσει την Ευρώπη για μισή δεκαετία. Πριν από τον αγωγό Nord Stream 2, η Ρωσία θα έχει ξεκινήσει τον TurkStream, που αμφότεροι θα συναγωνίζονται, σε ένα επίπεδο, την ενδεχόμενη κατασκευή του EastMed. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πρόκειται να εγκαινιάσουν επίσημα τον αγωγό φυσικού αερίου TurkStream στις 8 Ιανουαρίου.

Αμερικανικές γεωλογικές έρευνες

Το Oil Price αναφέρει πως οι συμβατικές ανακαλύψεις πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν πέσει το 2019 στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 70 χρόνων, με αποτέλεσμα οι πετρελαϊκές εταιρείες να συνεχίζουν να επικεντρώνονται σε μικρές ανακαλύψεις και να εστιάζουν σε γεωτρήσεις που βρίσκονται δίπλα σε υπάρχουσες υποδομές ή δίνουν προτεραιότητα σε βραχυπρόθεσμα κοιτάσματα σχιστόλιθου μικρής αποθεματικότητας, τα οποία δεν απαιτούν μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Έρευνες μάλιστα καταδεικνύουν πως η Αρκτική περιέχει περίπου το 1/6 των παγκόσμιων ανεξερεύνητων πετρελαϊκών αποθεμάτων.

Η κλιματική αλλαγή φαίνεται να επιφέρει μια μόνιμη συρρίκνωση των πάγων της Αρκτικής και μπορεί επίσης να καταστήσει τις συνθήκες ανέμου πιο μετριοπαθείς, ανοίγοντας έτσι το παράθυρο ευκαιρίας για όσους καραδοκούν την περιοχή για έρευνες και γεωτρήσεις. Συγκεκριμένα, η υποχώρηση του θαλάσσιου πάγου διευκολύνει την πρόσβαση σε υπεράκτιους πόρους, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και αλιεία. Μια έκθεση του U.S. Geological Survey από το 2008 εκτιμά ότι η Αρκτική θα μπορούσε να έχει 90 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, 669 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου και 44 δισεκατομμύρια βαρέλια υγρών φυσικού αερίου, υποδηλώνοντας ότι η συνολική αξία του πλούτου των πόρων της περιοχής θα μπορούσε να ανέλθει σε τρισεκατομμύρια δολάρια.

«Οι διαθέσιμοι πόροι περιλαμβάνουν το 13% του παγκόσμιου πετρελαίου, το 30% του αδιάλυτου φυσικού αερίου και αφθονία ουρανίου, ορυκτών σπάνιων γαιών, χρυσού και διαμαντιών, ψαρέματος», δήλωσε πριν από λίγο καιρό ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο.

Οι μνηστήρες της Αρκτικής

Οι αριθμοί αυτοί τράβηξαν την προσοχή των εθνικών κυβερνήσεων στον Αρκτικό Κύκλο. Η πρόσβαση σε αυτά τα ορυκτά καύσιμα θα βοηθούσε στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και στη βελτίωση της εθνικής ασφάλειας, μειώνοντας την εξάρτηση από τις εισαγωγές από πιθανά παγκόσμια προβλήματα. Οκτώ χώρες διεκδικούν τη γη που βρίσκεται μέσα στον Αρκτικό Κύκλο: o Καναδάς, η Δανία (μέσω της Γροιλανδίας), η Φινλανδία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ρωσία, η Σουηδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει μια καθολική συμφωνία μεταξύ αυτών των κρατών σχετικά με τις διεκδικήσεις αναφορικά με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο κάτω από την παγοθάλασσα του Αρκτικού Ωκεανού. Ωστόσο, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας παρέχει σε κάθε χώρα αποκλειστική οικονομική ζώνη που εκτείνεται 200 μίλια από την ακτογραμμή της και μέχρι 350 μίλια υπό ορισμένες γεωλογικές συνθήκες.

Παιχνίδια επιρροής

Όπως και οι γεωλογικές συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο, οι πολιτικές διαφορές έχουν οδηγήσει σε επικαλυπτόμενες εδαφικές διαμάχες για τον τρόπο με τον οποίο κάθε κράτος ορίζει και χαρτογραφεί τις διεκδικήσεις του, με βάση την ακτογραμμή της ηπειρωτικής χώρας. Για παράδειγμα, η Ρωσία ισχυρίζεται ότι η ακτογραμμή της ακολουθεί την κορυφογραμμή Lomonosov μέχρι τον Βόρειο Πόλο. Από την άλλη, τόσο οι ΗΠΑ όσο και ο Καναδάς διεκδικούν αμφότερες ένα τμήμα της θάλασσας του Μποφόρ, που θεωρείται ότι περιέχει σημαντικούς πόρους πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι ενδεχόμενη υποχώρηση των δυτικών οικονομικών συμφερόντων στην Αρκτική μπορεί να αφήσει περιθώριο σε Ρωσία και Κίνα, χώρες με λιγότερο αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς, να διευρύνουν τις διεκδικήσεις τους. Ήδη η Ρωσία ξεκίνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο για την ανασυγκρότηση της Αρκτικής. Συγκεκριμένα, η Ρωσία αναζητά στοιχεία για να αποδείξει τις εδαφικές διεκδικήσεις της σε ζώνες της Αρκτικής, ώστε να μπορέσει να μετακινήσει το όριο της Αρκτικής -το οποίο σήμερα μετρά πάνω από 14.000 μίλια- προς τον βορρά.

Αρκτικός «θόλος S-400»

Την ώρα που στις ΗΠΑ γίνεται μια μεγάλη συζήτηση κατά πόσο το εθνικό καταφύγιο άγριας ζωής της Αλάσκας πρέπει να γίνει προσβάσιμο για γεωτρήσεις, άλλες χώρες που διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, που εκτείνονται στην Αρκτική, φαίνεται να κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, ο Καναδάς έχει εφαρμόσει μορατόριουμ γεώτρησης μέχρι το 2021 και πιθανότατα θα το παρατείνει για άλλα 5 χρόνια. Η Ισλανδία έχει παραιτηθεί από κάποιες αρχικές προκαταβολές, ενώ οι εξωτερικές συνθήκες αναγκάζουν τη Νορβηγία και τη Ρωσία να στρέψουν την προσοχή τους προς το παρόν αλλού. Στο ίδιο πλαίσιο, πριν από λίγες βδομάδες η Goldman Sachs ανακοίνωσε πως δεν θα χρηματοδοτήσει πλέον έργα άνθρακα ή έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αρκτική. Η δήλωση αυτή έρχεται να προστεθεί σε δηλώσεις προθέσεων άλλων ιδρυμάτων και εκτός ΗΠΑ (πρόσφατα ανάλογη απόφαση έλαβε και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων) να γυρίσουν την πλάτη στα ορυκτά καύσιμα. Τα πιο πάνω, ωστόσο, ίσως έχουν παροδικό χαρακτήρα και τα επόμενα χρόνια η ανάγκη για εξεύρεση πόρων, που θα καλύψουν τις αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη, να παρακάμψει τις όποιες περιβαλλοντικές ανησυχίες και φραγμούς. Καθόλου τυχαίες δεν είναι μάλιστα οι δηλώσεις Ρώσων αξιωματικών ότι η Μόσχα σχεδιάζει να εγκαθιδρύσει έναν «θόλο» αεροπορικής άμυνας πάνω από την αρκτική περιοχή της εξοπλίζοντας όλες τις μεραρχίες του Στόλου της, της Βόρειας Αρκτικής, με συστοιχίες πυραύλων S-400.

O ιαπωνικός δάκτυλος

Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας και ο κρατικός όμιλος πετρελαίου της αναδείχτηκαν ως κορυφαίοι υποψήφιοι για συμμετοχή στο έργο της Αρκτικής, ύψους 157 δισεκατομμυρίων δολαρίων, της ρωσικής Rosneft. Το Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας της Ιαπωνίας και η Japan Oil, Gas και Metals National Corp θεωρούνται ως τα κύρια μέρη που εξετάζονται για επενδύσεις στην ανάπτυξη πετρελαίου Vostok, σύμφωνα με τα όσα αποκάλυψε στους Financial Times πρόσωπο εξοικειωμένο με τις διαπραγματεύσεις. Σύμφωνα με την FT, η κίνηση υποδηλώνει ότι το δίδυμο είναι τώρα σύμφωνο για ένα μερίδιο που συζητήθηκε προηγουμένως με άλλες ιαπωνικές, ινδικές και κινεζικές εταιρείες, καθώς και η BP κατέχει σχεδόν το 20% της Rosneft. Αναλυτές εκτιμούν πως η συμμετοχή στο σχέδιο θα βοηθήσει την Ιαπωνία να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό της εφοδιασμό από τη Μέση Ανατολή, από όπου εισάγει σήμερα το 90% του πετρελαίου της.