Μπαίνουν οι βάσεις για τον τουρισμό

Αρχές του 2020 αναμένεται να ανακοινωθεί από τον Υφυπουργό Τουρισμού η Εθνική Στρατηγική Τουρισμού για τη χώρα μέχρι το 2030. Πρόκειται, ίσως, για τη σημαντικότερη ενέργεια στην οποία έχει προβεί η Κυβέρνηση μετά και τη σύσταση του Υφυπουργείου Τουρισμού με στόχο την εκπόνηση ενιαίας στρατηγικής για τον τουρισμό σε βάθος δεκαετίας.

Ο τουρισμός αποτελεί από τη δεκαετία του ’80 έναν από τους κυριότερους στυλοβάτες της κυπριακής οικονομίας με μεγάλη συνεισφορά στο ΑΕΠ και την απασχόληση σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Έχει, επίσης, αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες στήριξης της πορείας ανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας μετά την κρίση του 2013.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα κύρια πορίσματα της μελέτης που εκπονήθηκε για την Εθνική Στρατηγική Τουρισμού από τη Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ανάπτυξης, ο τομέας του τουρισμού υποφέρει από ορισμένα διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία υποβαθμίζουν την ανταγωνιστικότητα του και περιορίζουν τη συμβολή του στην οικονομία, τόσο ανά επισκέπτη όσο και συνολικά, σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητές του. Σύμφωνα με τη μελέτη, η σημαντική ανάπτυξη του τομέα που τροφοδοτήθηκε από την ταχεία αύξηση των αφίξεων του τουρισμού κατά τη δεκαετία του 1980 και του 1990, με ρεκόρ αφίξεων 2,7 εκατ. το 2001, ακολουθήθηκε από μια μάλλον στατική πορεία τα αμέσως επόμενα χρόνια, ενώ το 2013 οι αφίξεις έφτασαν τα 2,4 εκατ., παρουσιάζοντας πτώση της τάξης του 11% σε σχέση με το 2001. Την ίδια περίοδο 2001-2013, η διεθνής ζήτηση αυξήθηκε κατά 60%, ενώ η ζήτηση για κράτη της Νότιας και Ανατολικής Μεσογείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκε κατά 50% και 30% αντίστοιχα.

Σύμφωνα με την παγκόσμια τράπεζα, η Κύπρος ήταν ο ασθενέστερος προορισμός συγκρινόμενη με τους ανταγωνιστές της και τις γειτονικές χώρες της ΕΕ. Αυτό οδήγησε σε σημαντική υποβάθμιση της συμβολής του τουρισμού στην ανάπτυξη και τη συμβολή του στο ΑΕΠ της χώρας.

Το 2015 και 2016 παρατηρήθηκε ανοδική πορεία στις αφίξεις τουριστών, που οφείλεται τόσο στις επισταμένες προσπάθειες που έχουν γίνει εκ μέρους των φορέων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, όσο και σε εξωγενείς συγκυρίες και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επεκράτησαν σε ανταγωνιστικούς προορισμούς.

Κατά τη φετινή χρονιά και συγκεκριμένα κατά τους πρώτους έντεκα μήνες του 2019, σημειώθηκε μικρή αύξηση στις αφίξεις ξένων τουριστών κατά 0,9% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2018. Συγκεκριμένα, για την περίοδο Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2019 οι αφίξεις τουριστών ανήλθαν σε 3.866.447 σε σχέση με 3.832.062 την αντίστοιχη περίοδο του 2018, σημειώνοντας αύξηση 0,9% αλλά και ξεπερνώντας τις αφίξεις που καταγράφηκαν ποτέ στην Κύπρο κατά τους έντεκα μήνες του έτους.

Στόχοι της μελέτης

Η Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τη δυναμικότητα και προοπτικές του τομέα, αλλά και αντιλαμβανόμενη τις εντεινόμενες μακροπρόθεσμα πιέσεις από τον ανταγωνισμό στην συνεχώς εξελισσόμενη διεθνώς τουριστική βιομηχανία, προχώρησε στην εκπόνηση μελέτης για την ετοιμασία της νέας Εθνικής Στρατηγικής για τον Τουρισμό με βασικό στόχο την αναβάθμιση του τομέα και της αειφόρου συμβολής του στην οικονομία. Επιμέρους στόχοι είναι ο εμπλουτισμός και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, πέραν από τον ήλιο και θάλασσα, η αντιμετώπιση της εποχικότητας και η αύξηση της απασχόλησης και των εσόδων τόσο ανά επισκέπτη όσο και συνολικά.

Τα βασικά στοιχεία της Στρατηγικής

Η Εθνική Στρατηγική Τουρισμού στόχο έχει να θέσει τις κατευθυντήριες βάσεις για να μετατρέψει την Κύπρο ως ανταγωνιστικό τουριστικό προορισμό μέχρι το 2030, λαμβάνοντας υπόψη και τις νέες τάσεις στον τουρισμό. Συγκεκριμένα, όραμά της είναι να καταστεί η Κύπρος, πριν το 2030, ένας αειφόρος ολόχρονος προορισμός που θα προσελκύει 4.8 εκ. επισκέπτες από το εξωτερικό ετήσια, 40% των οποίων κατά την περίοδο Νοεμβρίου-Απριλίου, ενώ αποστολή της είναι η προσφορά αξέχαστων τουριστικών εμπειριών στους τουρίστες και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των Κυπρίων.

Όπως αναφέρεται, η επιτυχία της Στρατηγικής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της να δημιουργήσει αξία για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, τους πολίτες, τους τουρίστες, τους επενδυτές, και τις επιχειρήσεις. Για το λόγο αυτό, η βελτίωση της ποιότητας ζωής των Κυπρίων, η προσφορά αξέχαστων εμπειριών στους τουρίστες, η παροχή επενδυτικών ευκαιριών ψηλής αξίας για τους επενδυτές και ελκυστικών ευκαιριών για τις επιχειρήσεις που παρέχουν προστιθέμενη αξία στον τομέα αποτελούν βασικά στοιχεία της στρατηγικής.

Παράλληλα, το όραμα και η αποστολή για τον τομέα του Τουρισμού στηρίζεται σε πέντε κατευθυντήριες αρχές που αφορούν όλες τις μελλοντικές αποφάσεις σχετικά με τα προϊόντα, τις αγορές, την ανάπτυξη, την επικοινωνία και την εμπορία (marketing) και γενικά τη διαχείριση του τομέα, όπως είναι η μετατροπή της Κύπρου σε έναν “premium” ολόχρονο τουριστικό προορισμό, στοχεύοντας στην προσέλκυση μεγαλύτερου ποσοστού τουριστών με ψηλή κατά κεφαλή δαπάνη παρά στη μεγιστοποίηση του ρυθμού αύξησης των τουριστών, η απόδοση μεγάλης έμφασης στην τοπική κληρονομιά, την πολιτιστική διάσταση και το φυσικό περιβάλλον, η ανάπτυξη ενός εξαιρετικού πακέτου προϊόντων ειδικού ενδιαφέροντος, η υποστήριξη των επενδύσεων που στοχεύουν στη μείωση της εποχικότητας και η μεγιστοποίηση των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεων του τουρισμού στην τοπική οικονομία.

Αδυναμίες και κύρια δυνατά σημεία

Η μελέτη για την Εθνική Στρατηγική Τουρισμού καταγράφει τόσο τα προβλήματα και τις αδυναμίες, όσο και της νέες τάσεις αλλά και τα δυνατά σημεία της Κύπρου. Στα προβλήματα και αδυναμίες καταγράφονται μεταξύ άλλων η μέτρια προς χαμηλή ανταγωνιστικότητα της Κύπρου ως τουριστικός προορισμός, η ανυπαρξία στρατηγικών χαρακτηριστικών που να τη διαφοροποιούν από τους ανταγωνιστές με εξαίρεση το κλίμα, η ανεπαρκής συνδεσιμότητα στις αερομεταφορές, η οπτική ρύπανση στις τουριστικές περιοχές, ο τρόπος λειτουργίας των “all inclusive” ξενοδοχειακών μονάδων, η γραφειοκρατία, και η ανυπαρξία προϋποθέσεων ώστε να λειτουργεί η χώρα και σε μεσαία και χαμηλή περίοδο.

Τα κύρια δυνατά σημεία της Κύπρου, όπως καταγράφονται στη μελέτη είναι οι εξαιρετικές καιρικές συνθήκες ολόχρονα που τη διαφοροποιούν από άλλους προορισμούς, τα υψηλά επίπεδα ασφάλειας, άνεσης και ευκολίας, η μεγάλη εμπειρία σε διαχείριση του τουριστικού τομέα, ο μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών και επαγγελματιών, το γεγονός ότι αποτελεί ελκυστικό και αξιόπιστο μέρος για επιχειρήσεις και προσέλκυση επενδύσεων, καθώς και η ποικιλομορφία σε τουριστικά αξιοθέατα.

Νέες τάσεις στον τομέα του τουρισμού

Αξιοπρόσεκτο είναι και το γεγονός ότι στη μελέτη υπογραμμίζονται και οι νέες τάσεις στον τουρισμό, όπως είναι η αύξηση της ζήτησης για τουρισμό που επηρεάζει περισσότερο ή λιγότερο όλες τις γεωγραφικές αγορές, μορφές και τμήματα τουρισμού, οι καινούργιες κατηγορίες πελατών καθώς και η ταχεία αύξηση των νέων, γνωστών ως “millennials”, των ηλικιωμένων, των ελεύθερων ανεξάρτητων ταξιδιωτών, και εύπορων ταξιδιωτών, παράλληλα με την ταχύτατη ανάπτυξη σε ταξίδια ειδικών ενδιαφερόντων, εξειδικευμένων συνεδρίων κλπ., η συνεχώς εξελισσόμενη τάση παγκοσμίως με αυξημένη ζήτηση για νέες εμπειρίες, οι νέες αναδυόμενες τουριστικές ανάγκες, όπως η εξατομίκευση, η επαφή με την τοπική κουλτούρα αλλά και οι πιο υγιείς δραστηριότητες και το κυριότερο, η εμφάνιση του ψηφιακού κόσμου, αφού ένας τουριστικός προορισμός χωρίς ανταγωνιστική ψηφιακή στρατηγική, μέσω της οποίας να παρέχει υπηρεσίες στους τουρίστες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το ταξίδι, δημιουργώντας δεσμούς με τους πελάτες του, θα μείνει εκτός αγοράς τα επόμενα 8-10 χρόνια, όπως αναφέρει η μελέτη.

Πρώτο προϊόν ο «Ήλιος-Θάλασσα»

Βάσει των πορισμάτων της μελέτης η Κύπρος προτείνεται να προωθήσει ως πρώτη προτεραιότητα τα προϊόντα Ήλιος και Θάλασσα, Διαδρομές και Πολιτισμός, Συνέδρια/Συναντήσεις, Αθλητισμός και Ποδηλασία. Οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι αυτά θα συντελέσουν σε 2,8εκ. αφίξεις (για τα συγκεκριμένα προϊόντα) το 2020, 3,5εκ. αφίξεις το 2025 και 4,6εκ. αφίξεις μέχρι το 2030.

Επίσης, ως δεύτερη προτεραιότητα προτείνεται η Κύπρος να προωθήσει τις σύντομες αποδράσεις (short breaks), τα θέρετρα 4ης γενιάς (4th generation resorts), την ευεξία, την ιστιοπλοΐα και yachting, τις επαύλεις πολυτελείας, φύση, γκολφ και γάμους.

Οι πηγές τουριστών

Όπως αναφέρει η μελέτη, ο καθορισμός των χωρών-πηγών των τουριστών στις οποίες πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της Κύπρου, έγινε αφού λήφθηκε υπόψη αφενός η ελκυστικότητα των αγορών και αφετέρου η ανταγωνιστικότητα της Κύπρου. Τα κριτήρια αξιολόγησης της ελκυστικότητας των αγορών περιλαμβάνουν το σύνολο αναχωρήσεων από τις αγορές προς προορισμούς της Ευρώπης και την προβλεπόμενη ανάπτυξη, δημιουργία οικονομικής αξίας, συνεισφορά στη μείωση της εποχικότητας.

Με βάση τα κριτήρια αξιολόγησης, 7 αγορές έχουν χαρακτηριστεί ως ψηλής προτεραιότητας, 8 αγορές ως μέσης προτεραιότητας ενώ άλλες 12 αγορές έχουν χαρακτηριστεί ως χαμηλής/ χαμηλότερης προτεραιότητας.

Η πρώτη κατηγορία προτεραιότητας περιλαμβάνει το ΗΒ, τη Ρωσία τις Σκανδιναβικές χώρες, τη Γερμανία, το Ισραήλ, την Ελβετία, τη Γαλλία και την Ουκρανία. Το ποσοστό του Η.Β. και της Ρωσίας στο σύνολο των αφίξεων με βάση τη στρατηγική, παρά την στόχευση συνεχιζόμενης αύξησης στον αριθμό των τουριστών από τις χώρες αυτές, θα μειωθεί από 61% το 2015 στο 45% το 2030, ενώ παράλληλα το μερίδιο των υπόλοιπων χωρών πρώτης προτεραιότητας θα αυξηθεί από 21% το 2015 στο 30% το 2030.

Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει το Λίβανο, την Πολωνία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, την Αυστρία, τα Η.Α.Ε., το Κατάρ και την Ιρλανδία. Το μερίδιο των χωρών αυτών στις αφίξεις θα αυξηθεί από 6% σε 11%. Η επόμενη κατηγορία χαμηλής προτεραιότητας περιλαμβάνει 12 χώρες το μερίδιο των οποίων στις αφίξεις αυξάνεται από 9% στο 11%.

Η μελέτη

Η μελέτη ανατέθηκε μετά από διεθνή διαγωνισμό στην ισπανική εταιρεία THR Innovative Tourism Advisors (THR Asesores en Turismo Hoteleria y Recreacion S.A). Οι εμπειρογνώμονες για την ετοιμασία της μελέτης έχουν λάβει υπόψη και τις απόψεις που πήραν από τους εξειδικευμένους φορείς του τομέα, με τη διενέργεια επί τόπου επιθεωρήσεων περιοχών, 17 τομεακών και περιφερειακών εργαστηρίων, 33 συνεντεύξεων στην Κύπρο, εις βάθος έρευνας αγοράς συμπεριλαμβανομένων και πέραν των 1700 συνεντεύξεων σε 5 γεωγραφικές αγορές, 40 συνεντεύξεων με ταξιδιωτικούς πράκτορες και αεροπορικές εταιρείες στο εξωτερικό, συλλογής των απόψεων των αξιωματούχων του ΚΟΤ στο εξωτερικό μέσω ερωτηματολογίου, συναντήσεις με τους αρμόδιους φορείς της Κύπρου και την Ομάδα Διαχείρισης Έργου, και ανάλυση 17 γεωγραφικών αγορών.