Μια άλλη, απαραίτητη νοημοσύνη

Η Πολιτισμική Νοημοσύνη, γνωστή ως CQ, είναι μια παγκόσμια αναγνωρισμένη μέθοδος αξιολόγησης και βελτίωσης της αποτελεσματικότητάς μας, και του τρόπου με τον οποίο άτομα από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο συναναστρέφονται και συνεργάζονται. Το Κέντρο Πολιτισμικής Νοημοσύνης στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής πρωτοπορεί στην ακαδημαϊκή έρευνα που διεξάγεται εδώ και 2 δεκαετίες σε περισσότερες από 100 χώρες. Μια μορφή νοημοσύνης, που έχει δοκιμαστεί από ακαδημαϊκούς ερευνητές και μετρά την ικανότητά μας να συσχετιζόμαστε και να εργαζόμαστε αποτελεσματικά σε πολιτισμικά διαφορετικές καταστάσεις. Η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Arts Embrace και ιδρύτρια της ψηφιακής πλατφόρμας Curious Qat, που ασχολείται ακριβώς με την ανάπτυξη της πολιτισμικής νοημοσύνης, Δρ Άντρη Χατζηανδρέου, μίλησε στη «Σ» για όλη τη φιλοσοφία του προγράμματος και για την αναγκαιότητα καλλιέργειας του CQ στον τόπο μας.

Απαραίτητες οι πολιτισμικές δεξιότητες

Η Δρ Χατζηανδρέου ανέφερε ότι «η γενική φιλοσοφία του προγράμματος στηρίζεται στην ανάπτυξη βασικών πολιτισμικών δεξιοτήτων που σχετίζονται με το κίνητρο ή την περιέργεια που έχουμε ως άνθρωποι να μαθαίνουμε για άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες, με τη διάθεσή μας να διερευνούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές με τους ανθρώπους γύρω μας, με τους τρόπους που γεφυρώνουμε τις σχέσεις μας με άτομα από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, και με τα εργαλεία που επιλέγουμε για να δράσουμε προς την κατεύθυνση αυτή». Τις δεξιότητες αυτές, σύμφωνα με την ίδια, ο καθένας μας μπορεί να τις αποκτήσει με τη διδασκαλία, καλλιεργώντας τις και βελτιώνοντας στον βαθμό που ο ίδιος το επιθυμεί ή κρίνει αναγκαίο.

Η Πολιτισμική Νοημοσύνη κρίνεται αναγκαία στις μέρες μας, καθώς όπως εξηγεί η Δρ Χατζηανδρέου σε όλα τα επίπεδα, προσωπικά, κοινωνικά, εργασιακά, κ.ά. καλούμαστε να συναναστραφούμε και να συνεργαστούμε σε πολιτισμικά διαφορετικές καταστάσεις και συνθήκες. «Μας βοηθά να εξερευνήσουμε πόσο ανοιχτόμυαλοι είμαστε, πόσο δίκαια λειτουργούμε, με ποιους τρόπους κατανοούμε ποικίλα μοτίβα συμπεριφορών, και σε ποιο βαθμό υιοθετούμε νοοτροπίες από άλλες κουλτούρες, ώστε να βελτιώσουμε τις συναναστροφές και τις συνεργασίες μας με άτομα από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στην αποτελεσματικότητά μας, αλλά και στην ευαισθητοποίηση και καλλιέργεια της ενσυναίσθησής μας, ώστε να αποφεύγουμε άδικες κρίσεις και ενέργειές μας προς άλλους.

Μπαίνοντας στα παπούτσια του άλλου

Η ανάπτυξη της πολιτισμικής νοημοσύνης, σύμφωνα με τη Δρα Χατζηανδρέου, βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο μας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. «Μας βοηθά να βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση τού συνανθρώπου μας και να βλέπουμε δικές του αλήθειες μέσα από τα δικά του μάτια, βιώματα, και ευαισθησίες, αποκαλύπτοντας τις ασυνείδητες προκαταλήψεις μας, και γκρεμίζοντας τη θωράκιση και τα τείχη που έχουμε κτίσει τόσο σε σχέση με άλλους ανθρώπους, όσο και με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Δεν είναι τυχαίο που εκπαιδευτικά ιδρύματα χρησιμοποιούν την πολιτισμική νοημοσύνη για να εντάξουν τους νέους φοιτητές στην πανεπιστημιακή κοινότητα, αλλά και για να τους βοηθήσουν να αναπτύξουν σημαντικές δεξιότητες ώστε να μπορούν μετέπειτα να διεκδικήσουν θέσεις εργασίας σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές αγορές. Δεν είναι τυχαίο που πολυεθνικές εταιρείες χρησιμοποιούν την πολιτισμική νοημοσύνη για να εκπαιδεύσουν τους εργαζομένους τους. Δεν είναι επίσης τυχαίο που το Κέντρο Πολιτισμικής Νοημοσύνης προσφέρει λύσεις και προγράμματα ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού ακόμα και στον τομέα της υγείας, όπως στην United Health Group, αλλά και σε παγκόσμιους οργανισμούς, όπως τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι επιβάλλεται να ενταχθεί και η Κύπρος στην προσπάθεια αυτή, όντας πολυπολιτισμικό αλλά και υπό κατοχή νησί, σταυροδρόμι πολιτισμών, σύμπλεγμα πολιτικών συμπεριφορών και οικονομικών συμφερόντων».

Ηλεκτρονική πλατφόρμα στην υπηρεσία του CQ

Αναγνωρίζοντας την αξία της πολιτισμικής νοημοσύνης, η Δρ Χατζηανδρέου προχώρησε στο επόμενο βήμα, δημιουργώντας μια ηλεκτρονική πλατφόρμα, που στόχο έχει τη γνωριμία μας με αυτό που ονομάζεται πολιτισμική νοημοσύνη αλλά και την καλλιέργεια μας σε αυτή. «Η Curious Qat είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα με έδρα την Κύπρο, η οποία προσφέρει εξατομικευμένα συμβουλευτικά προγράμματα, λύσεις και υπηρεσίες, που αναπτύσσουν την Πολιτισμική μας Νοημοσύνη (www.curiousqat.eu). Αποστολή μας είναι να οικοδομήσουμε πολιτισμικά ευφυείς κοινότητες (επαγγελματικές, κοινωνικές, προσωπικές και άλλες), που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη και συμβάλλουν στις αξίες της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης μέσα σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη τοπική-παγκόσμια σχέση. Είτε τα άτομα εργάζονται και σχετίζονται μεταξύ διεθνών κουλτουρών (Global CQ) είτε στη χώρα τους (Domestic CQ), για έναν οργανισμό (επιχείρηση, εκπαίδευση, κυβέρνηση) ή ως άτομο, η Curious Qat παρέχει μια ποικιλία από εργαλεία και υπηρεσίες αξιολόγησης που προβλέπουν και βελτιώνουν τόσο τη δική τους αποτελεσματικότητα όσο και την αποτελεσματικότητα των ομάδων τους σε διαπολιτισμικές καταστάσεις».

Αποτελέσματα που βελτιώνουν τη ζωή

Η πρώτη Κύπρια που ενεργεί ως Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Πολιτιστικής Νοημοσύνης και Ασυνείδητης Προκατάληψης, Δρ. Χατζηανδρέου, εξήγησε πώς τα αποτελέσματα από την καλλιέργειά μας σε αυτές τις βασικές πολιτισμικές δεξιότητες, μπορούν ν’ αξιοποιηθούν ποικιλοτρόπως. «Μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα μιας ομάδας εργαζομένων σε έναν οργανισμό, ή την ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων των ηγετικών στελεχών μιας πολυεθνικής εταιρείας. Μπορούν να ενισχύσουν την ουσιαστική ενσωμάτωση των προσφύγων και των μεταναστών σε μια κοινότητα, ή την ίση μεταχείριση και εκπροσώπηση των φύλων στους κρατικούς μηχανισμούς, μακριά από σεξιστικές συμπεριφορές και διακρίσεις. Μπορούν ακόμη να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας διαδικασίας πρόσληψης προσωπικού που να στοχεύει σε άτομα με ανεπτυγμένο CQ, μια αυξανόμενη τάση τα τελευταία χρόνια. Διασφαλίζεται έτσι η αντικειμενικότητα στις προσλήψεις, ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, εθνικότητας ή σεξουαλικού προσανατολισμού».

Σχεδιασμός για την ανάπτυξή της

Ο Πολιτισμός, η Εκπαίδευση και η Παιδεία είναι οι μόνες δίοδοι για ένα δίκαιο και ανθρωποκεντρικό κοινωνικό οικοδόμημα, αναφέρει η Δρ Χατζηανδρέου. «Γι’ αυτό, από πολύ νεαρή ηλικία θα πρέπει να καλλιεργούμε το αίσθημα της περιέργειας και της κριτικής σκέψης και τα χαρακτηριστικά που περιγράφουν τους πολιτισμικά καλλιεργημένους ανθρώπους. Χαρακτηριστικά που θέτουν τις βάσεις για μια πιο αποτελεσματική, παραγωγική, και καινοτόμο κοινωνία, μα κυρίως, μια κοινωνία καλύτερη, σταθερότερη, δυνατότερη, και πιο ανθρωποκεντρικά δομημένη. Σε μια εποχή όπου η επικοινωνία και η ενσυναίσθηση είναι πιο σημαντικές από ποτέ, η ανάπτυξη της πολιτισμικής νοημοσύνης μάς βοηθά να χαράξουμε διόδους επικοινωνίας που να γεφυρώνουν το μεταξύ μας χάσμα και να απευθύνονται στην οικουμενική ανθρωπότητα. Για τον λόγο αυτό, η ανάπτυξη της πολιτισμικής μας νοημοσύνης πρέπει να ενταχθεί στον σχεδιασμό μιας εθνικής στρατηγικής που να καλλιεργείται από νεαρή ηλικία αλλά ταυτόχρονα να εφαρμόζεται σε όλα τα κυβερνητικά, διοικητικά και ηγετικά στρώματα της κοινωνίας».

Η καλλιέργειά της από νωρίς αποτελεί σημαντικό εφόδιο για την εξέλιξη του ατόμου. «Ακόμα πιο αναγκαία κρίνεται για τα παιδιά και στην καλλιέργεια ανεξάρτητα σκεπτόμενων ανθρώπων. Γιατί προϋποθέτει συναναστροφή με άτομα και όχι με κουλτούρες, γιατί σημαίνει σεβασμό και ανθρωπιά, γιατί φέρνει στο προσκήνιο αξίες ουσιώδεις και μη διαπραγματεύσιμες. Μέσα από τον σχεδιασμό ειδικά διαμορφωμένων εργαστηρίων, δράσεων, εκπαιδευτικών κατασκηνώσεων, τα παιδιά μαθαίνουν πώς να βρίσκουν τρόπους διαχείρισης μιας κρίσης για να είναι αποτελεσματικοί και συνάμα ανθρώπινοι και δίκαιοι με τους γύρω τους, μακριά από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Επιδιώκουν να κατανοήσουν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό τις σκέψεις, τις συμπεριφορές, τις ανάγκες, τις υποχρεώσεις, και τα δικαιώματα των άλλων. Επιλέγουν με ποιον τρόπο θα βάλουν τον εαυτό τους στη θέση του διπλανού τους, και αποφασίζουν σε ποιο βαθμό θα είναι ευέλικτοι και προσαρμοστικοί, χωρίς κατ’ ανάγκην να αλλοιώνουν ή να θυσιάζουν τη δική τους προσωπική ταυτότητα.

Η χρυσή τομή βρίσκεται εκεί όπου οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να παραμένουν άνθρωποι. Η δύναμή μας δεν εξαντλείται όταν προσπαθούμε να μπούμε στη θέση κάποιου άλλου και να τον κατανοήσουμε. Αντίθετα, η αποδοχή της ενέργειας, του είναι, και των γνώσεων του διαφορετικού, μας βοηθούν να γινόμαστε πιο δυνατοί ως άνθρωποι. Γινόμαστε οικουμενικοί άνθρωποι».