Αυτά που δεν λέγονται πια για «τη φρίκη στην Αμμόχωστο» το 1974

Παρά τη σοβαρότητα των πρόσφατων πράξεων της Τουρκίας σε σχέση με το «κλειστό» νότιο προάστιο της κατεχόμενης Αμμοχώστου, ορισμένοι πολιτικοί και διπλωμάτες συνεχίζουν να αποφεύγουν την ουσία του θέματος. Η ουσία είναι ότι, λόγω αμέτρητων ατιμώρητων εγκλημάτων, συμπεριλαμβανομένων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκλημάτων πολέμου, η Αμμόχωστος ισοδυναμεί με μια εκτεταμένη σκηνή μαζικής εγκληματικότητας.

Ενισχύοντας την απαράδεκτη κουλτούρα ατιμωρησίας, η αυτονόητη εγκληματικότητα αγνοήθηκε από διάφορες πρόσφατες «δηλώσεις», όπως αυτές του Υπάτου Εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) της 6ης Οκτωβρίου, του Πρόεδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) της 8ης Οκτωβρίου και του Προέδρου του Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) της 9ης Οκτωβρίου 2020.

Μία διευκρίνιση

Τα γράφω αυτά, επειδή, απ’ ό,τι φαίνεται, άσπλαχνες εγκληματικές πράξεις έχουν διαπραχθεί στην Αμμόχωστο και στα ευρύτερα κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ. Για να μην υπάρχει καμία παρεξήγηση, χρησιμοποιώ το ρήμα «φαίνεται», απλώς και μόνον επειδή η επικράτηση της ατιμωρησίας δεν μου επιτρέπει να παραθέτω οποιαδήποτε απόφαση ενός διεθνούς ποινικού δικαστηρίου που εξακριβώνει ποια συγκεκριμένα διεθνή εγκλήματα έχουν διαπραχθεί.

Υπάρχουν, βεβαίως, αρκετά ευρήματα για την Αμμόχωστο τόσο σε εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όσο και σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ωστόσο, αυτές επικεντρώνονται σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αντί σε διεθνή εγκλήματα καθαυτά.

«Τερατώδης θέα»

Η εγκληματικότητα έφτασε στο αποκορύφωμά της το 1974. Αρχικά, ένα κύμα εγκληματικότητας προκλήθηκε από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974. Ακολούθησαν μεγαλύτερα κύματα εγκληματικότητας.

Μεταξύ της έναρξης της πρώτης τουρκικής εισβολής στην ΚΔ στις 20 Ιουλίου 1974 έως την ημέρα της ανακοίνωσης μιας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός στις 22 Ιουλίου 1974, αεροπορικές επιδρομές της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας γκρέμισαν μέρη μεγάλων πολιτικών κτηρίων, όπως το Γενικό Νοσοκομείο στην Αμμόχωστο και το Ξενοδοχείο «Salaminia Tower» στην ίδια πόλη.

Στις 23 Ιουλίου 1974, μια μέρα μετά τον βομβαρδισμό του ξενοδοχείου «Salaminia Tower», λεπτομέρειες κατεγράφησαν σε άρθρο, υπό τον τίτλο «Βλέπω τη φρίκη της Αμμοχώστου», στην εφημερίδα του Λονδίνου «Evening Standard». Ο φωτορεπόρτερ Michael Fresco παρουσίασε μια γλαφυρή φωτογραφία που είχε πάρει ο ίδιος στο ξενοδοχείο «Salaminia Tower». Έγραψε ότι απεικόνιζε «την τερατώδη θέα του σώματος ενός νεαρού αγοριού που κρέμεται στα ερείπια».

Επίσης, ο κ. Fresco καταχώρισε την ακόλουθη μαρτύρια του έμπειρου Βρετανού δικηγόρου, Stephen Terrell QC:

«Υπήρχαν μόνο τρία άτομα στο ξενοδοχείο, εγώ και δύο μικρά αγόρια, όταν επιτέθηκε το πρώτο κύμα αεροπλάνων. Δεν υπήρχαν όπλα ή στρατεύματα στο ξενοδοχείο. Δεν ήταν έννομος στόχος».

Στο αρχείο του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου βρίσκεται κλιπάκι της 22ης Ιουλίου 2020, που μεταδίδει συνέντευξη με τον προαναφερθέντα κ. Terrell QC. Περιγράφει τον βομβαρδισμό του ξενοδοχείου «Salaminia Tower» και τον χαρακτηρίζει ως «wicked», δηλαδή «μοχθηρό» (Δείτε: www.digital-herodotus.eu/archive/video/items/1665/ksenodokheio-salaminia-tower-ammokhostos-katestrammeno/?page).

Ο προφανής εγκληματικός βομβαρδισμός του ξενοδοχείου «Salaminia Tower» αποτέλεσε μέρος του άμεσου τοπικού υπόβαθρου κάτω από τον οποίο χιλιάδες Έλληνες Αμμοχωστιανοί αναγκάστηκαν, υπό τρομακτικές, βίαιες και απάνθρωπες συνθήκες, να το σκάσουν από την πόλη τους, ειδικά μετά την έναρξη της δεύτερης τουρκικής εισβολής στις 14 Αυγούστου 1974.

Μετά την ανακοίνωση μιας νέας κατάπαυσης του πυρός, στις 16 Αυγούστου 1974, οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις απαγόρευαν στους Έλληνες Αμμοχωστιανούς να επιστρέψουν στις κατοικίες και στις επιχειρήσεις τους. Η εξήγηση είναι ενσωματωμένη στα αρπακτικά, διαχωριστικά, διακριτικά και παράνομα κίνητρα της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα ήταν η μαζική εγκληματικότητα μέσω της εθνοκάθαρσης της Αμμοχώστου.

Αγνοημένοι ισχυρισμοί

Απ’ ό,τι φαίνεται, στην αιχμή και στον απόηχο της δεύτερης τουρκικής εισβολής, διεπράχθησαν τα αισχρότερα εγκλήματα. Συγκλονιστικοί ισχυρισμοί για τέτοια εγκλήματα κατεγράφησαν σε επιστολές του Πρέσβη Ζήνωνα Ρωσσίδη, τότε Μονίμου Εκπρόσωπου της ΚΔ στον ΟΗΕ, προς τον τότε Γενικό Γραμματέα του διεθνούς Οργανισμού. Για παράδειγμα, ο Πρέσβης Ρωσσίδης ισχυρίστηκε ότι:

«Στην Αμμόχωστο, στις 15 Αυγούστου 1974, ένας Ελληνοκύπριος έφερε την κόρη του στο στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών, παραπονούμενος ότι αυτή είχε βιαστεί επανειλημμένα από έναν αριθμό Τούρκων. Μετά από ιατρική εξέταση, αποδείχθηκε ότι το κορίτσι πράγματι είχε βιαστεί επανειλημμένα».

«Στις 15-16 Αυγούστου, δεκατρείς Ελληνοκύπριοι, που είχαν τεθεί υπό κράτηση από τουρκικά στρατεύματα, εκτελέστηκαν και τα πτώματά τους βρέθηκαν ξαπλωμένα στην Οδό Αμμοχώστου, στη διασταύρωση του δρόμου Πραστειού-Λευκονοίκου» (Πηγή: Έγγραφο του ΟΗΕ S/11569 της 6ης Δεκεμβρίου 1974, Παράρτημα Ι, σελίδα 2).

«Στην Αμμόχωστο, στις 17 Αυγούστου 1974, η αστυνομία του ΟΗΕ ανακάλυψε έναν νεκρό άνδρα στην Οδό Οδυσσέως και 2 νεκρούς άνδρες και 1 νεκρή γυναίκα στην Οδό Παρθενώνα 5, όλοι τους άμαχοι. Τα σώματά τους βρέθηκαν ξαπλωμένα στους δρόμους και στα πεζοδρόμια και όλα έφεραν σημάδια πυροβολισμών…».

«Στην Αμμόχωστο, μια Ελληνοκύπρια μητέρα ειδοποίησε τον ΟΗΕ ότι τα δύο βράδια των 21-22 Αυγούστου 1974 βιάστηκε από δύο Τούρκους μπροστά στα δύο παιδιά της. Και τα δύο παιδιά ήταν βρέφη κάτω των 4 ετών. Η ιατρική εξέταση του θύματος από τα Ηνωμένα Έθνη διαπίστωσε ότι τα γεννητικά της όργανα ήταν συντριμμένα με άσχημο τρόπο. Υπάρχουν μώλωπες σε πολλά μέρη του σώματός της και έντονοι πόνοι από την κάτω κοιλιακή χώρα και την πλάτη. Δεν ήταν σε θέση να σηκωθεί από το κρεβάτι της και ήταν σε κακή ψυχολογική κατάσταση …» (Πηγή: Έγγραφο του ΟΗΕ S/11492 της 5ης Σεπτεμβρίου 1974, παραγράφους 17 και 22).

«… Έποικοι από την ηπειρωτική Τουρκία εγκαθίστανται στο δυτικό μισό της πόλης [της Αμμοχώστου] …» (Πηγή: Έγγραφο του ΟΗΕ S/11741 της 2ης Ιουλίου 1975).

Παρά τη σφοδρότητα αυτών των ισχυρισμών, ο ΟΗΕ ουσιαστικά αγνόησε το θέμα της εγκληματικότητας. Το αποτέλεσμα ήταν η συστημική ατιμωρησία που επικρατεί μέχρι σήμερα και για την οποία έχω γράψει σε πολλαπλά άρθρα.

Εγκλήματα χωρίς τιμωρία

Πιο πρόσφατα, έχουν προκύψει νέα στοιχεία. Για παράδειγμα, στις 14 Φεβρουαρίου 2020, μια ανακοίνωση της Επιτροπής για τους Αγνοουμένους στην Κύπρο αποκάλυψε ότι είχε «ανακτήσει τα λείψανα ενός ατόμου στην Αμμόχωστο». Πρόκειται για ανθρωποκτονία, παράνομη ταφή, κάλυψη και ούτω καθεξής. Ωστόσο, η ανακοίνωση δεν τα έγραψε αυτά. Ούτε εξακρίβωσε, αν έχουν ενεργοποιηθεί οι σχετικές πρόνοιες της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία Όλων των Ατόμων Ενάντια στην Εξαναγκαστική Εξαφάνιση, του 2006.

Εδώ, σημειώνω κάτι υπαινικτικό. Από τη μια, η ΚΔ έχει υπογράψει αυτήν τη Σύμβαση, αλλά δεν την έχει επικυρώσει. Από την άλλην, η Τουρκία δεν έχει καν υπογράψει.

(Δείτε: www.cmp-cyprus.org/press-releases/cmp-recovers-human-remains-famagusta, www.cmp-cyprus.org/content/terms-reference-and-mandate και https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=IV-16&chapter=4&clang=_en).

Μία συνέπεια είναι η συστημική κάλυψη οποιωνδήποτε εγκλημάτων που οδήγησαν, σύμφωνα με επίσημες στατιστικές της Επιτροπής για τους Αγνοουμένους (στο www.cmp-cyprus.org/), στην ύπαρξη των «1510 αγνοουμένων Ελληνοκυπρίων» και «492 αγνοουμένων Τουρκοκυπρίων».

Μία άλλη συνέπεια είναι η συστημική αδικία μέσω της στασιμότητας των μηχανισμών της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης.

Ερωτήματα

Εκ πρώτης όψεως, υπάρχουν αρκετά νομικά ερείσματα και αποδεικτικά στοιχεία υπέρ της πρότασης ότι στην Αμμόχωστο -όπως και αλλού- η Τουρκία, στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης, μέλη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και αρκετοί άλλοι ευθύνονται για αμέτρητα ατιμώρητα εγκλήματα και για αμέτρητες επακόλουθες συγκαλύψεις σε αντίθεση με, μεταξύ άλλων, τον Χάρτη της Νυρεμβέργης του 1945, την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης του 1949 και μια σχετική νομοθεσία της ΚΔ – τον Περί των Συνθηκών της Γενεύης Κυρωτικό Νόμο του 1966 (στο www.cylaw.org/nomoi/arith/1966_1_040.pdf).

Με όλα αυτά υπόψη, καλώ τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και τα ανώτερα στελέχη της ΚΔ, ειδικά τον Πρόεδρο, την Υπουργό Δικαιοσύνης και τον Γενικό Εισαγγελέα, να απαντήσουν τρία ερωτήματα. Στο παρελθόν, έχω υποβάλει παραλλαγές των πρώτων δύο. Ωστόσο, αντανακλώντας την κουλτούρα ατιμωρησίας που επικρατεί, κανένας αξιωματούχος του ΟΗΕ ή της ΚΔ δεν θέλησε να τις απαντήσει. Ελπίζω ότι, αυτήν τη φορά, θα λάβω απαντήσεις.

Πρώτον, μέχρι στιγμής, γιατί δεν δημιουργήθηκε κανένα ειδικό διεθνές δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου για την ΚΔ, όπως έγινε στο πλαίσιο της Γερμανίας το 1945 και της Πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1993; Γιατί δεν δημιουργήθηκε κανένα ειδικό τοπικό ποινικό δικαστήριο στην ΚΔ; Ποιοι ευθύνονται γι’ αυτές τις αποτυχίες και για τη σχετική ατιμωρησία και αδικία;

Δεύτερον, εν όψει των αμέτρητων ατιμώρητων διεθνών εγκλημάτων, συγκαλύψεων και αδικιών, θα απονεμηθεί επιτέλους η διεθνής ποινική δικαιοσύνη; Εάν ναι, πότε, πώς και πού; Εάν όχι, πώς μπορεί να συμβιβαστεί η συνεχιζόμενη αδικία με το κράτος δικαίου και με τις υπόλοιπες αξίες της ΕΕ;

Τρίτον, μήπως η «διάνοιξη» του «κλειστού» νότιου προαστίου της κατεχόμενης Αμμοχώστου έχει ήδη οδηγήσει -ή θα οδηγήσει - σε νέα εγκλήματα, όπως την αφαίρεση των αποδεικτικών στοιχείων των ανθρωποκτονιών ή την καταστροφή κτηρίων των εκτοπισμένων; Εάν ναι, θα αποδοθεί δικαιοσύνη;

Ανυπομονώ να λάβω απαντήσεις.

Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας του Λονδίνου «Evening Standard» της 23ης Ιουλίου 1974 (Αναγνώριση: Φωτογραφία του «Lobby for Cyprus»).

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.