Η ζημιά από την κατάργηση του ΚΕΠ

Παρελθόν θα αποτελεί από την 1η Νοεμβρίου 2020 το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ), όπως αποφάσισε το Υπουργικό Συμβούλιο μετά τις τελευταίες αποκαλύψεις του πολυσυζητημένου ντοκιμαντέρ του Al Jazeera. Η κατάργηση του προγράμματος, που τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάιο του 2013, αφήνει ένα μεγάλο κενό στην κυπριακή οικονομία, για την οποία το πρόγραμμα όλα αυτά χρόνια αποτέλεσε έναν από τους κύριους αιμοδότες.

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη που διενήργησε το Υπουργείο Οικονομικών για την επίδραση του ΚΕΠ στην οικονομία, με τυχόν διακοπή του προγράμματος μέσα στην επόμενη τριετία η Κύπρος θα απολέσει σωρευτικά 1,3% του ΑΕΠ της.

Από τα συμπεράσματα της εν λόγω μελέτης διαφαίνεται μάλιστα και ποιοι τομείς θα δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα από την κατάργηση του προγράμματος. Συγκεκριμένα, η μελέτη καταδεικνύει ότι από την απαρχή του προγράμματος μέχρι και το τέλος του 2019 εισέρρευσαν στο νησί περίπου €9,7 δις σε μορφή επενδύσεων. Οι πλείστες επενδύσεις, βεβαίως, έγιναν στον τομέα των ακινήτων, ο οποίος αναμένεται να δεχθεί και το μεγαλύτερο «χαστούκι» από την κατάργηση του προγράμματος, ενώ σε μικρότερο βαθμό αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά και ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών.

Οι αναμενόμενες αρνητικές επιπτώσεις από την κατάργηση του προγράμματος σε συνδυασμό με την κρίση που επέφερε η έξαρση της πανδημίας του Covid-19, ενισχύουν τις ανησυχίες ότι η οικονομία θα παρουσιάσει σοβαρά προβλήματα και το 2021. Τις εν λόγω ανησυχίες φαίνεται να αφουγκράζεται και η Κυβέρνηση, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες δηλώσεις της Υπουργού Ενέργειας, Νατάσας Πηλείδου, η οποία είπε ότι «σίγουρα επηρεάζεται η κυπριακή οικονομία από την κατάργηση του ΚΕΠ», γι’ αυτό και τα αρμόδια Υπουργεία ετοιμάζουν σωρεία σχεδίων με σκοπό να περισώσουν την κατάσταση. Όσον αφορά, όμως, την ενδεχόμενη δημιουργία ενός νέου επενδυτικού προγράμματος, σύμφωνα με τον Υπουργό Οικονομικών, Κωνσταντίνο Πετρίδη, «είναι πολύ νωρίς ακόμα» για να τεθεί κάτι τέτοιο στα πλάνα της Κυβέρνησης.

Η πραγματική επίδραση του ΚΕΠ στην οικονομία

Η μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, που δημοσιεύθηκε πριν από περίπου ένα μήνα, αναφέρει πως από την 1η Ιουνίου 2013 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2019 εγκρίθηκε η πολιτογράφηση 2.855 επενδυτών. Συνοπτικά, στο πλαίσιο του Σχεδίου (από την 1.6.2013 μέχρι 31.12.2019) έγιναν συναλλαγές συνολικού ύψους περίπου €9,7 δις, εκ των οποίων τα

τα €6,4 δις αφορούν τον τομέα των ακινήτων. Πιο συγκεκριμένα, από τα €9,679.2 εκ. που εισέρρευσαν στην οικονομία μέσω του ΚΕΠ την υπό αναφορά περίοδο, τα €143.6 εκ. αφορούσαν επενδύσεις με συνδυασμό κριτηρίων, τα €7.9 εκ. μετοχές, τα €579.9 εκ. ομόλογα (κρατικά και εταιρειών), €1,224.3 εκ. επενδύσεις σε επιχειρήσεις, €519.1 εκ. απομείωση καταθέσεων, €713.3 εκ. καταθέσεις, τα €6,431.6 εκ. επενδύσεις σε ακίνητα και αγορά μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας, ενώ για τα υπόλοιπα €59.4 εκ. δεν ξεκαθαρίζεται το είδος της επένδυσης και γίνεται αναφορά σε «άλλα».

Όσον αφορά τις εθνικότητες των ατόμων των οποίων έχει εγκριθεί η πολιτογράφηση, πρώτη με διαφορά είναι η Ρωσική, ακολουθεί η Κινέζικη και με μικρότερο αριθμό επενδυτών η Ουκρανική, η Λιβανική και της Σαουδικής Αραβίας. Οι επενδύσεις σε ακίνητα κατά την υπό αναφορά περίοδο διενεργούνταν κυρίως από Ρώσους και Κινέζους υπηκόους.

Καθόλου αμελητέα η συνεισφορά στον τομέα των ακινήτων

Όπως δήλωσε ερωτηθείς σχετικά μιλώντας στο «Σίγμα» ο Πρόεδρος του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων (CIPA), Μιχάλης Μιχαήλ, η κυπριακή επιχειρηματικότητα δεν θα σταματήσει επειδή θα πάψει να εφαρμόζεται το πρόγραμμα, ωστόσο, όπως σημείωσε, θα πρέπει να δούμε πώς η κατάργησή του θα επηρεάσει συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, όπως για παράδειγμα τον τομέα των ακινήτων. Όπως εξήγησε υπάρχουν πολλά ακίνητα υπό κατασκευή για τους σκοπούς του προγράμματος, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλοί που εργοδοτούνται για τις ανάγκες του προγράμματος στον τομέα των κατασκευών.

Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται και από τη σχετική μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, η οποία εστιάζεται στις επιδράσεις του ΚΕΠ στον τομέα των ακινήτων και της απασχόλησής του, δεδομένου ότι οι επενδύσεις στα ακίνητα μέσω του ΚΕΠ αποτελούν περισσότερο από 60% των συνολικών επενδύσεων μέσω του προγράμματος, ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες αποτελούν μικρότερα ποσοστά η καθεμιά ξεχωριστά. Όπως αναφέρεται, από την εφαρμογή του ΚΕΠ, το μερίδιο των επενδυτών του ΚΕΠ στο σύνολο στον τομέα των ακινήτων έχει διπλασιαστεί από το 2015 (που ήταν κάτω από 1/5) στο 2019 (κοντά στο 1/3), δείχνοντας τη σημαντική συνεισφορά τους. Με βάση τα πορίσματα της μελέτης αυτής, η επίδραση του ΚΕΠ είναι θετική αλλά μικρή χωρίς να είναι αμελητέα στην προστιθέμενη αξία και στην απασχόληση στον τομέα των κατασκευών. Η βελτίωση στον τομέα των κατασκευών διαφαίνεται από όλα τα στατιστικά στοιχεία όπως στις άδειες οικοδομής, στα έσοδα από ΦΠΑ, στις πωλήσεις ακινήτων στο Τμήμα Κτηματολογίου, στις τιμές των ακινήτων και στην απασχόληση. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως η απασχόληση στον τομέα των κατασκευών παρουσιάζει κάποιαν ανάκαμψη από το 2015 και μετά και μέρος της αύξησης αυτής οφείλεται στο ΚΕΠ. Σωρευτικά την περίοδο 2016-2019, το πρόγραμμα οδήγησε σε αύξηση στην απασχόληση γύρω στα 3 χιλιάδες άτομα αντίστοιχα. Το όφελός του στις κατασκευές ήταν γύρω στο 1,7% τα έτη 2016-2019 από 18,4% που αυξήθηκε το ΑΕΠ την περίοδο αυτή. Όσον αφορά τις τιμές των ακινήτων, διαφαίνεται μια πιο έντονη επίδραση στις τιμές των διαμερισμάτων στην επαρχία Λεμεσού. Λόγω του προγράμματος, ο δείκτης αυξάνεται με σημαντικά υψηλότερους ρυθμούς, σε σύγκριση με άλλες επαρχίες, έχει περάσει τον μέσο όρο και παρουσιάζει τάση περαιτέρω αύξησης.

Αρνητική επίδραση και στις επαγγελματικές υπηρεσίες

Στο μεταξύ, αξίζει να αναφερθεί ότι αρνητική επίδραση από τη διακοπή του προγράμματος θα δεχθεί και ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών, αλλά σε μικρότερο βεβαίως βαθμό απ’ ό,τι στον τομέα των κατασκευών. Θα επηρεαστούν, ως αναμένεται, δικηγόροι, λογιστές και άλλοι επαγγελματίες, των οποίων μεγάλος όγκος των εργασιών τους αφορούσε το πρόγραμμα. Αυτή η εξέλιξη θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της εισροής χρημάτων από τον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας, αφού η συνεισφορά του στο ΑΕΠ υπερβαίνει το 80%.

Σημειώνεται πως το τέλος του προγράμματος εκτιμάται ότι θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις και στον τουριστικό τομέα, αφού αρκετοί από τους επενδυτές επιλέγουν να διαμένουν σε ξενοδοχεία.

Χάνουμε 1,3% του ΑΕΠ από τη διακοπή του ΚΕΠ

Στη μελέτη εξετάζεται και η επίπτωση από τυχόν οριστική διακοπή του ΚΕΠ, αναφέροντας ότι σε τέτοια περίπτωση στην επόμενη τριετία θα χάναμε περίπου το 1,3% του ΑΕΠ. Αξίζει να αναφέρουμε πως, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, την περίοδο 2016-2019 η αύξηση στο ΑΕΠ ήταν στο 18,4% και το 1,7% της αύξησης αποτελούσε τη συνεισφορά του προγράμματος, ενώ σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα, την περίοδο 2015-2019 η αύξηση του ΑΕΠ ανήλθε στο 21,8%, με τη συνεισφορά του προγράμματος αυτήν την περίοδο να ανέρχεται στο 2%.

Είναι νωρίς ακόμα για ένα νέο πρόγραμμα

Τη θέση ότι η κατάργηση του ΚΕΠ σίγουρα επηρεάζει την κυπριακή οικονομία εν μέσω και των προκλήσεων που δημιουργεί η πανδημία του κορωνοϊού, εξέφρασε την εβδομάδα που μας πέρασε και η Υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Νατάσα Πηλείδου, προσθέτοντας ότι τόσο το Υπουργείο της όσο και τα υπόλοιπα Υπουργεία βρίσκονται σε διαδικασία αξιολόγησης και εξαγγελίας πολλών σχεδίων, τα οποία πιστεύουν ότι θα οδηγήσουν στην ανάκαμψη της οικονομίας. Σε ερώτηση αν θα υπάρξει συνδυασμός κινήτρων που μελετάται από την Κυβέρνηση για να υποκαταστήσει το πρόγραμμα που έχει καταργηθεί, η κ. Πηλείδου απάντησε «ναι, σίγουρα», προσθέτοντας ότι τα σχέδια του Υπουργείου της -που αφορούν κυρίως στην ψηφιακή οικονομία, την κυκλική οικονομία και την πράσινη ανάπτυξη- θα τεθούν σε εφαρμογή σταδιακά, αρχίζοντας από τον Ιανουάριο του 2021.

Παρ’ όλα αυτά, όμως, είδαμε ότι η δημιουργία ενός νέου υγιούς επενδυτικού προγράμματος αποτελεί αίτημα πολλών φορέων. Για παράδειγμα, ΚΕΒΕ, ΟΕΒ και Σύνδεσμος Μεγάλων Αναπτύξεων από την πρώτη στιγμή σημείωσαν σε ανακοινώσεις τους πως η απόφαση για κατάργηση του ΚΕΠ θα έχει συνέπειες για την κυπριακή οικονομία, τονίζοντας ταυτόχρονα πως η Κυβέρνηση θα πρέπει άμεσα να προχωρήσει σε ένα νέο επενδυτικό πρόγραμμα.

Υπενθυμίζεται πως κατά την ανακοίνωση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για κατάργηση του υφιστάμενου προγράμματος, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κυριάκος Κούσιος, ερωτηθείς αν θα υπάρξει στο μέλλον νέο επενδυτικό πρόγραμμα, είπε ότι «θα εξεταστεί συνολικά από την Κυβέρνηση η κατάσταση για ενθάρρυνση επενδυτών, αλλά δεν έχει ληφθεί καμιά απόφαση επί του παρόντος», προσθέτοντας ότι η μόνη απόφαση που έχει ληφθεί είναι για την κατάργηση του υφιστάμενου προγράμματος.

Από πλευράς του ο Υπουργός Οικονομικών, Κωσταντίνος Πετρίδης, ερωτηθείς από τη «Σημερινή» εάν γίνονται σχεδιασμοί από την Κυβέρνηση με σκοπό να υπάρξει ένα νέο επενδυτικό πρόγραμμα μετά την κατάργηση του υφιστάμενου, εμφανίστηκε φειδωλός απαντώντας πως «είναι πολύ νωρίς», ενώ ερωτηθείς εάν είναι στα πλάνα της Κυβέρνησης να γίνει κάτι τέτοιο σε μεταγενέστερο στάδιο, αρκέστηκε να απαντήσει πως «είναι πολύ νωρίς ακόμα και γι’ αυτό».