Το δικαίωμα εκφράσεως και οι τυχόν περιορισμοί του

Τελευταίως αυτό το θέμα ανεφύη στην Κύπρο εξ αφορμής ζωγραφιών και παραστάσεων ενός καθηγητή. Επίσης το θέμα της ελευθερίας εκφράσεως πολύ συχνά εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου σχετικά κυρίως με δημοσιογράφους και τα δικαιώματά τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δικαίωμα ελευθερίας του λόγου και καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκφράσεως κατοχυρώνεται από εθνικά Συντάγματα και Διεθνείς Συμβάσεις. Δεν σημαίνει, όμως, αυτό ότι δεν υπάρχουν όρια και περιορισμοί σχετικοί με τον περιορισμό αυτών των δικαιωμάτων.

Το άρθρο 19 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας κατοχυρώνει το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκφράσεως. Το άρθρο όμως 19(3) του Συντάγματος μάς αναφέρει ότι η ενάσκηση των άνω δικαιωμάτων «δύναται να υποβληθεί εις διατυπώσεις, όρους, περιορισμούς ή ποινάς προδιαγεγραμμένους υπό του νόμου και αναγκαίους μόνον προς το συμφέρον της ασφαλείας της Δημοκρατίας, ή της Συνταγματικής Τάξεως ή της δημόσιας ασφαλείας ή της δημόσιας τάξεως ή της δημόσιας υγείας ή των δημοσίων ηθών ή προς προστασίαν της υπολήψεως ή των δικαιωμάτων άλλων ή προς παρεμπόδισην της αποκαλύψεως πληροφοριών ληφθεισών εμπιστευτικώς ή προς διατήρηση του κύρους και της αμεροληψίας της Δικαστικής εξουσίας».

Το άρθρο επίσης 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατοχυρώνει την ελευθερίαν εκφράσεως με τους περιορισμούς που αναφέρονται γενικά και που αναφέρονται ανωτέρω επίσης στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Επομένως, όπως σ’ όλες τις περιπτώσεις, σε μια ευνομούμενη πολιτεία πρέπει κάποιος να βλέπει κάθε περίπτωση σύμφωνα με τα γεγονότα που την περιβάλλουν και με τη χώρα ή το περιβάλλον στο οποίο τα γεγονότα λαμβάνουν χώραν.

Τελευταίως υπήρξε ένα θέμα στην Αλγερία, το οποίον αναστάτωσε τον γαλλόφωνο κόσμο και έφερε στην επιφάνεια πάλι το θέμα της ελευθερίας της εκφράσεως, αυτήν τη φορά των δημοσιογράφων. Το καθεστώς της Αλγερίας συνέλαβε και τα δικαστήρια καταδίκασαν έναν γνωστό Αλγερινό δημοσιογράφο, τον Khaled Drareni, σε δυο χρόνια φυλάκιση για λόγους που δεν φαίνεται να δικαιολογούνταν σε ένα αμερόληπτο δικαστήριο. Πολλοί καταδίκασαν αυτήν την πράξη των αλγερινών Αρχών και η υπόθεση βγήκε από τα στενά όρια της Αλγερίας (βλ. Madjid Zerrouky, “Lejournaliste algérien Khaled Drarenicon damné à deuxans de prison”, Le Monde, 17 septembre, 2020, σελ. 4).

Σ’ αυτήν την περίπτωση φαίνεται καθαρά, εάν τα γεγονότα είναι όπως τα περιγράφουν οι δημοσιογραφικές πληροφορίες που έχουμε ενώπιόν μας, ότι όχι μόνο κατεπατήθη η ελευθερία της έκφρασης για έναν δημοσιογράφο αλλά αυτός πλήρωσε την επαγγελματική του εντιμότητα με την αποστέρηση της ελευθερίας του. Ο Drareni δήλωσε ότι «θέλουν να σιγάσουν όλες τις αντίθετες φωνές και να φιμώσουν τον ανεξάρτητο Τύπο» (ενθ.).

Αυτή είναι η περίπτωση αυτού του δημοσιογράφου. Από την άλλη μεριά όμως βλέπουμε και στην καθημερινή μας ζωή συμπεριφορές οι οποίες είναι στην αντίθετη μεριά. Δεν μπορείς π.χ. όταν παίρνεις συνέντευξη από ένα δημόσιο πρόσωπο να το στριμώχνεις με ερωτήσεις τις οποίες εάν απαντήσει θα είναι εναντίον του δημοσίου συμφέροντος, της ασφάλειας της χώρας και άλλα παρόμοια. Γι’ αυτό έχουμε καθήκον όχι μόνο να βλέπουμε τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται από τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά επίσης να έχουμεν υπόψη μας και να ακολουθούμε τους περιορισμούς που υπάρχουν σ’ αυτά τα δικαιώματα για το δημόσιο συμφέρον ή άλλα σχετικά συμφέροντα.

Στο τέλος-τέλος ένας άνθρωπος καλής θελήσεως προτού πράξει κάτι πρέπει να ρωτά τη συνείδησή του.

*Δικηγόρος, πολιτικός επιστήμονας, διεθνολόγος