Κυπριακό ώρα μηδέν: Tο αγκάθι του περιουσιακού και η «σολομωνική» Γκουτέρες

Ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει καταστήσει σαφές ότι, μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα, προτίθεται να συγκαλέσει ξανά την πενταμερή και να επανεκκινήσει τον διάλογο με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. Η πλευρά μας, εξάλλου, έχει επανειλημμένα εκφράσει την ετοιμότητά της να συνεχίσει τις συνομιλίες «από το σημείο στο οποίο έμειναν στο Kραν Μοντανά». Αυτό σημαίνει ότι το «πλαίσιο» το οποίο υπέβαλε ο ΓΓ στη διάρκεια της διάσκεψης και το οποίο, λεκτικά τουλάχιστον, έχουν αποδεχθεί οι δύο πλευρές, θα είναι το πιο βασικό κείμενο αναφοράς σε έναν νέο γύρο συνομιλιών.

Είμαστε έτοιμοι για τον νέο γύρο ή μήπως θα επαναληφθεί το φαινόμενο που παρατηρήθηκε σε κάποιες περιπτώσεις στο παρελθόν, να κατεβαίνει η ομάδα μας στο γήπεδο απροετοίμαστη, ξυπόλητη στ’ αγκάθια και χωρίς βασικούς παίκτες; Έχουμε καθορίσει τις κόκκινες γραμμές μας; Έχουμε ετοιμάσει λεπτομερείς προτάσεις στη βάση του πλαισίου του ΓΓ, το οποίο, από ένα κείμενο μερικών γραμμών, θα πρέπει να εξελιχθεί σε μια πολυσέλιδη και λεπτομερή συμφωνία;

Υπενθυμίζω ότι το πλαίσιο ασχολείται με τέσσερα από τα έξι κεφάλαια των συνομιλιών, τη διακυβέρνηση, το περιουσιακό, το εδαφικό και την ασφάλεια/ εγγυήσεις. Θα ασχοληθώ με ένα από τα τέσσερα κεφάλαια, αυτό του περιουσιακού, το οποίο, αν δεν είναι το πιο δύσκολο, είναι σίγουρα το πιο περίπλοκο.

Με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες, οι ιδιοκτήτες θα έχουν προτεραιότητα στις περιοχές εδαφικών αναπροσαρμογών, όχι όμως 100%, ενώ οι χρήστες θα έχουν προτεραιότητα στις περιοχές εκτός των εδαφικών προσαρμογών, όχι όμως 100%.

Η «σολομωνική» του ΓΓ δεν επιλύει, βέβαια, σε τρεις γραμμές ένα τόσο περίπλοκο ζήτημα. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να απαντήσουν σωρεία ερωτημάτων, τα οποία προκύπτουν. Τα πιο κάτω είναι μερικά από αυτά που αφορούν ειδικά το θέμα των χρηστών:

- Ποιοι θεωρούνται χρήστες;

- Είναι όλα τα πρόσωπα στα οποία «κατανεμήθηκαν» περιουσίες, όπως και οι «κληρονόμοι» τους ή «διάδοχοί» τους στον τίτλο, όπως διατείνεται η τ/κ πλευρά; Με τον ορισμό αυτό καλύπτεται η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα, αφού, σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν παλαιότερα, το 82,2% των περιουσιών αυτών έχουν «κατανεμηθεί» σε διάφορα πρόσωπα στα οποία περιλαμβάνονται και μη εκτοπισμένοι Τουρκοκύπριοι, Τούρκοι στρατιωτικοί, έποικοι, «αγωνιστές», «μάρτυρες» και ξένοι σπεκουλαδόροι, οι οποίοι «αγόρασαν» τις περιουσίες έναντι πινακίου φακής.

- Είναι μόνο οι εκτοπισμένοι στους οποίους έχει κατανεμηθεί περιουσία;

- Είναι όλα τα πρόσωπα στα οποία έχει κατανεμηθεί περιουσία και τα οποία όντως την χρησιμοποιούν για τη στέγαση της οικογένειάς τους ή για την απόκτηση τών προς το ζην;

- Είναι μόνο οι εκτοπισμένοι στους οποίους έχει κατανεμηθεί περιουσία και οι οποίοι όντως την χρησιμοποιούν για τη στέγαση της οικογένειάς τους ή για την απόκτηση τών προς το ζην;

• Τι σημαίνει προτεραιότητα του χρήστη;

- Είναι το δικαίωμά του να κρατήσει την περιουσία;

- Είναι το δικαίωμά του να επιλέξει οποιαδήποτε κατάλληλη θεραπεία, όπως π.χ. να την κρατήσει καταβάλλοντας την αξία της, να κρατήσει μέρος καταβάλλοντας την αξία του, να την ανταλλάξει με δική του περιουσία ίσης αξίας στην άλλη Συνιστώσα Πολιτεία, να την κρατήσει σαν ενοικιαστής/ μισθωτής, να κρατήσει μέρος με μορφή αντιπαροχής, να την εγκαταλείψει και να επιστρέψει σε δική του περιουσία στην άλλη Συνιστώσα Πολιτεία κ.λπ.;

• Τι σημαίνει «όχι 100%»;

- Οι εξαιρέσεις στον κανόνα θα αφορούν τον κάθε χρήστη ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο χρήσης, τις οικογενειακές και οικονομικές συνθήκες κλπ.;

- Θα αφορούν ορισμένες κατηγορίες περιουσιών όπως οι κατοικίες, οι παραγωγικές περιουσίες κ.λπ.;

- Θα λαμβάνεται υπόψη η επιθυμία του ιδιοκτήτη;

- Θα λαμβάνεται υπόψη ο δεσμός του ιδιοκτήτη με την περιουσία, η οικογενειακή και οικονομική του κατάσταση κ.λπ.;

- Θα λαμβάνονται υπόψη κριτήρια όπως ο βαθμός βελτίωσης της περιουσίας από τον χρήστη, η αξία της περιουσίας κ.λπ.;

- Θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί το ποσοστό (όχι 100%), π.χ. να συμφωνηθεί σε 60% ή 70% κ.λπ.;

Παρόμοια ερωτήματα βεβαίως θα πρέπει να απαντηθούν και αναφορικά με τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι θα έχουν προτεραιότητα (αλλά όχι 100%) στις περιοχές εδαφικών αναπροσαρμογών.

Στο σύντομο αυτό άρθρο δεν θα επιχειρήσω να απαντήσω τα πιο πάνω ερωτήματα και σωρείαν άλλων, τα οποία προκύπτουν τόσο από το πλαίσιο του ΓΓ, όσο και από άλλες σημαντικές παραμέτρους, οι οποίες δεν καλύπτονται από το πλαίσιό του (αχρησιμοποίητες περιουσίες, αποκατάσταση, επανεγκατάσταση, αποζημιώσεις, ανταλλαγές, αποζημιώσεις για απώλεια χρήσης, χρηματοδότηση, μηχανισμοί, προτεραιότητες, μετακίνηση πληθυσμών, κ.λπ. κ.λπ.).

Μοναδικός μου στόχος, σε αυτήν τη φάση, είναι να κτυπήσω το καμπανάκι τονίζοντας την ανάγκη η πλευρά μας να προσέλθει στις συνομιλίες προετοιμασμένη, ώστε να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και να μην επαναληφθεί το φιάσκο του 2004.

*LLB, MSc (ULA), ARICS

Επισκέπτης Λέκτορας, Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου