Μπορεί να εφαρμοστεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση;

Γοργά βήματα προς μια σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, για να μπορέσουμε να προλάβουμε την τεχνολογία -και την πανδημία- θα πρέπει να αναπτυχθούν ταχύτητες φωτός, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει η «απόσταση» στην Παιδεία. Η πρώτη σύσκεψη εργασίας με τη συμβουλευτική επιστημονική ομάδα για θέματα αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Υπουργείο Παιδείας στην παρουσία του Υπουργού κ. Πρόδρομου Προδρόμου και του Υφυπουργού Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, κ. Κυριάκου Κόκκινου.

Στη σύσκεψη συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων, οι πτυχές της εφαρμογής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μέσα στις συνθήκες της πανδημίας. Ο καθηγητής στη Σχολή Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Διευθυντής CARDET και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, κ. Χαράλαμπος Βρασίδας, μίλησε στη «Σ» για τις προκλήσεις αλλά και για τις προοπτικές που ανοίγονται στην Παιδεία με τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Βήματα μπροστά

Ο κ. Βρασίδας ανέφερε ότι κατά την πρώτη συνάντηση με το Υπουργείο, η συμβουλευτική επιτροπή ενημερώθηκε για τα σημερινά δεδομένα. «Προχωρεί η δικτύωση και ο εξοπλισμός στα σχολεία, όπως μας διαβεβαίωσε το Υπουργείο. Συγκεκριμένα, όμως, ζητήσαμε να ενημερωθούμε για τους τρόπους με τους οποίους εφαρμόζεται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σήμερα και σε ποιες περιπτώσεις σύμφωνα με τα ισχύοντα πρωτόκολλα και αναμένουμε να μας στείλουν τις διαδικασίες για να μπορέσουμε να στείλουμε ανατροφοδότηση. Ο ρόλος μας είναι καθαρά συμβουλευτικός».

Σύμφωνα με τον κ. Βρασίδα, η Κύπρος έχει κάνει αρκετά βήματα μπροστά, αλλά έχει αρκετό δρόμο να διανύσει ακόμη. «Υπάρχουν ακόμη διάφορα θέματα που πρέπει να επιλυθούν, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σε περίπτωση όμως που χρειαστεί να εφαρμοστεί πλήρως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, σίγουρα θα είναι πολύ πιο βελτιωμένη από την περασμένη χρονιά. Εξάλλου, κάποια θέματα που μπορεί να προκύπτουν με υποδομές και εξοπλισμό, είναι θέματα που αντιμετωπίζουν διάφορες χώρες, όχι μόνο η δική μας».

Έρευνα για την εφαρμογή της εξ αποστάσεως

Ο κ. Βρασίδας, ως Διευθυντής του διεθνούς εκπαιδευτικού και ερευνητικού κέντρου CARDET, μίλησε για την έρευνα η οποία διενεργήθηκε το περασμένο καλοκαίρι και η οποία αφορούσε την εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στα σχολεία της Κύπρου κατά την περίοδο της πανδημίας. Ένα χρήσιμο υλικό, τα αποτελέσματα του οποίου ίσως αποτελούν χάρτη πλοήγησης για το σχολείο όχι του μέλλοντος, αλλά του κρίσιμου παρόντος. «Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ανάγκης για κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για την εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στα σχολεία της Κύπρου, με βάση τις ανάγκες και τις εμπειρίες όλων των εμπλεκόμενων φορέων».

Η έρευνα κατέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι οι εκπαιδευτικοί όχι μόνο χρειάζονται επιμόρφωση στα θέματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αλλά το επιζητούν. «Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί διψούν για την επιμόρφωση. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται είναι συστημικές. Για παράδειγμα, οι υποδομές. Γνωρίζω ότι έχει γίνει αρκετή πρόοδος βέβαια στο κομμάτι αυτό. Επίσης, αυτό που γνωρίζω είναι ότι το περασμένο καλοκαίρι, ένας στους τρεις δασκάλους κάθε μέρα αναλωνόταν στην επίλυση τεχνικών προβλημάτων. Αυτό που γνωρίζουμε ακόμη είναι ότι υπάρχουν μερικές εκατοντάδες μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση. Ωστόσο αυτό είναι ένα από τα θέματα που αντιμετωπίζουν πολλές αναπτυγμένες χώρες όπως η Γερμανία». Τέλος, ο κ. Βρασίδας τόνισε ότι η ιδέα δημιουργίας ενός στρατηγικού σχεδιασμού για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και η προώθησης της τεχνολογικής υποδομής είναι στη σωστή κατεύθυνση.

Τα αποτελέσματα

Η προηγούμενη εμπειρία έδειξε ότι όπου υπάρχει θέληση υπάρχει και θετικό αποτέλεσμα. Η έρευνα κατέδειξε ότι ο εκπαιδευτικός κόσμος, το αρμόδιο Υπουργείο, οι γονείς και οι μαθητές έχουν καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για ν’ ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα που έφερε η πανδημία. «Ανά το παγκόσμιο, οι προσπάθειες να προσφερθούν προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για να καλυφθούν οι ανάγκες του μαθητικού πληθυσμού αντιμετώπισαν τεράστια προβλήματα. Καμιά χώρα δεν ήταν έτοιμη να ανταποκριθεί σε τέτοιας κλίμακας ανάγκες. Τα αποτελέσματα της έρευνας φέρνουν στην επιφάνεια σημαντικά ζητήματα, που θα πρέπει να συνυπολογιστούν στον σχεδιασμό της πολιτικής για τη θεσμοθέτηση της εφαρμογής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην Κύπρο», όπως ανέφερε στη «Σ» ο καθηγητής.

Οι δυσκολίες στην εφαρμογή

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι ένα από τα κυριότερα εμπόδια που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί σε μεγάλη συχνότητα αφορά σε θέματα υλικοτεχνικής υποδομής και προσβασιμότητας. Η πλειοψηφία του συνόλου των εκπαιδευτικών ανέφεραν ως πρώτο καθημερινό πρόβλημα τη δυσκολία πρόσβασης των μαθητών σε ηλεκτρονική συσκευή, ενώ η μη πρόσβαση των μαθητών στο διαδίκτυο καταγράφεται ως δεύτερο εμπόδιο. Επιπλέον, από τις σημαντικότερες δυσκολίες ήταν και η αποστολή αλληλοσυγκρουόμενων οδηγιών, η καθυστέρηση στην οργάνωση και η έλλειψη συντονισμού στην εφαρμογή της εξ αποστάσεως. Εκτός αυτών ο χρόνος που απαιτείτο για την προετοιμασία και διδασκαλία του μαθήματος ήταν αρκετά μεγάλος, γεγονός που επηρέαζε σημαντικά την όλη διαδικασία. Η ψυχική και σωματική εξάντληση τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των μαθητών και γονέων τους συμπληρώνει το παζλ των δυσκολιών που προέκυψαν από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Η εξ αποστάσεως μπορεί να δουλέψει

Ο σωστός σχεδιασμός της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα, όπως εξηγεί ο κ. Βρασίδας. «Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με σύγχρονες μεθόδους δουλεύει πολύ καλά. Αν σχεδιαστεί σωστά, η εξ αποστάσεως είναι εξίσου αποτελεσματική». Ένα όμως πρόβλημα που προκύπτει, είναι η προσκόλληση στο παραδοσιακό μοντέλο μάθησης, όπως αναφέρει ο καθηγητής. «Εξακολουθούμε να θεωρούμε το μοντέλο της παραδοσιακής εκπαίδευσης ως ένα πολύ καλό μοντέλο. Αλλά η έρευνα δείχνει ότι το παραδοσιακό μοντέλο δυστυχώς αποτυγχάνει. Τα μαθησιακά αποτελέσματα που φαίνονται από διεθνείς έρευνες όπως του PISA το καταδεικνύουν. Το γεγονός ότι έχουμε το μοντέλο του παραδοσιακού σχολείου για να συγκρίνουμε οτιδήποτε καινοτόμο εισάγουμε, τότε ναι, το νέο καταντά προβληματικό».

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να γίνει κατανοητό το ότι η διδασκαλία μέσω της τηλεκπαίδευσης διαφέρει ριζικά από τη διδασκαλία στην τάξη. «Το να μπορείς να εκπαιδεύσεις κάποιον μέσα από τη διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν σημαίνει ότι απλώς ανοίγεις την κάμερα και μιλάς για σαράντα και πλέον λεπτά στους μαθητές. Άρα το εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να διαμορφωθεί, η ύλη θα πρέπει να διαφοροποιηθεί, το ίδιο και τα αναλυτικά προγράμματα, τα οποία αντιμετωπίζουν ήδη αρκετά προβλήματα ως έχουν. Σε μια ημερίδα που είχαμε πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας για το σχολείο του μέλλοντος, όλοι οι φορείς της εκπαίδευσης που ήταν παρόντες συμφώνησαν ότι τα αναλυτικά προγράμματα έχουν κάποια ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν. Όποιον εκπαιδευτικό ρωτήσεις, δεν προλαβαίνει να καλύψει την ύλη».

Τα συστημικά προβλήματα εμποδίζουν την εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. «Πιστεύω τα περισσότερα προβλήματα δεν έχουν να κάνουν με την ίδια την εφαρμογή της εξ αποστάσεως αλλά είναι συστημικά, όπως η ύλη και οι εξετάσεις. Για να δει κάποιος την αξία του εκπαιδευτικού συστήματος, θα πρέπει να δει τι εξετάζει. Για παράδειγμα απουσιάζει ακόμη η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και η εξέταση της συνεργασίας, δεξιοτήτων που χρειάζεται ο 21ος αιώνας.

Τι πρέπει να γίνει

»Eίτε υπάρχει περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή όχι, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και διδασκαλία θα πρέπει να περιλαμβάνεται ως ένας βασικός πυλώνας στον σχεδιασμό της νέας σχολικής χρονιάς. Η ανάλυση των δεδομένων της συγκεκριμένης έρευνας του καλοκαιριού δείχνει τρεις βασικούς άξονες, στους οποίους θα πρέπει να εστιάσουν οι αρμόδιοι φορείς. Αυτοί οι άξονες είναι η συστημική προσέγγιση, η επιμόρφωση και η εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Ο καθένας από τους άξονες αυτούς περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις και στρατηγικές».

Για τη συστημική προσέγγιση θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ομάδα για τον συντονισμό των δράσεων στο πλαίσιο εφαρμογής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα θα πρέπει να καταρτιστεί ένα οργανωμένο πλάνο για περιόδους έκτακτης ανάγκης και να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε τεχνολογία όλων των εμπλεκομένων. Για την επιμόρφωση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι υποχρεωτικές επιμορφωτικές δράσεις για όλους τους εκπαιδευτικούς και να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών. Αυτή η επιμόρφωση θα πρέπει να είναι βασισμένη σε διδακτικές προσεγγίσεις ανά γνωστικό αντικείμενο. Επίσης σημαντικός είναι ο ρόλος των γονέων και κηδεμόνων, ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους ειδικά στις πιο μικρές ηλικίες.

Όσον αφορά την ίδια την εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα πρέπει, σύμφωνα πάντα με τα πορίσματα της έρευνας, να αναθεωρηθούν τα αναλυτικά προγράμματα και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Επίσης θα πρέπει να προωθηθεί η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών και μεταξύ των εκπαιδευτικών και των γονέων/κηδεμόνων. Αναμφίβολα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο εκπαιδευτικό υλικό αλλά και εργαλεία, ενώ θα πρέπει να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες για τη συμπερίληψη της ειδικής εκπαίδευσης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Ο κ. Βρασίδας, κλείνοντας, επανέλαβε το πλέον σημαντικό που είναι η «δημιουργία πλάνου για κάθε περίπτωση. Δηλαδή θα πρέπει να γίνει διαφορετικός σχεδιασμός σε περίπτωση που θα κλείσουν για λίγες μέρες τα σχολεία τοπικά και διαφορετικός σχεδιασμός σε περίπτωση που αναγκαστικά τα σχολεία θα κλείσουν και θα πρέπει να ακολουθηθεί εξολοκλήρου εξ αποστάσεως εκπαίδευση».