Το εκλογικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών

Στις 3 Νοεμβρίου του 2020 θα διεξαχθούν οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσα από τις οποίες ως γνωστόν θα αναδειχθεί ο επόμενος Πρόεδρος η αλλιώς πλανητάρχης, όπου θα αναμετρηθούν ο Πρόεδρος Trump και ο πρώην Αντιπρόεδρος επί προεδρίας Obama, Joe Biden. Οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγονται κάθε 4 χρόνια και ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών ή των Δημοκρατικών παίρνει το χρίσμα μέσα από προκριματικές εκλογές, Caucuses or Primaries, στις οποίες ψηφίζουν τα μέλη του κάθε κόμματος αναδεικνύοντας αυτόν που θεωρούν ικανό να διεκδικήσει την προεδρία. Τα προκριματικά διεξάγονται ξεχωριστά ανά κόμμα και ξεχωριστά σε κάθε πολιτεία.

Προκριματικά

Caucuses. Αποτελούν μικρές συναντήσεις μελών οι οποίες διεξάγονται σε κομητείες ή δήμους, και μπορούν να λάβουν χώραν σε γυμναστήρια σχολείων ή ακόμα και σε σαλόνια σπιτιών, όπου τα μέλη αφού συζητήσουν θέματα του κόμματος εν συνεχεία ψηφίζουν είτε σε κάλπη είτε ακόμα ψηλώνοντας το χέρι. Σε αυτές τις συναντήσεις συνήθως η προσέλευση είναι μικρή.

Primaries. Διεξάγονται με μυστική ψηφοφορία (κάλπη) σε εκλογικά κέντρα (polling places), όπως ακριβώς γίνεται και στις γενικές εκλογές (general election). Yπάρχουν δύο είδη primaries, τα “κλειστά” όπου τα μέλη ψηφίζουν μόνο για το κόμμα στο οποίο είναι εγγεγραμμένοι, και τα «ανοικτά», τα οποία φιλοξενούν μέλη και των δύο κομμάτων, οι οποίοι μπορούν στον ίδιο χώρο να ψηφίσουν για το ένα ή το άλλο κόμμα, είτε δηλαδή για τους Δημοκρατικούς είτε και τους Ρεπουμπλικανούς. Οι ψήφοι τόσο των Caucuses όσο και των Primaries μεταφράζονται σε αντιπροσώπους (delegates), οι οποίες κερδίζονται ανά πολιτεία με βάση το ποσοστό που λαμβάνει ο κάθε υποψήφιος και επισημοποιούνται μόνο σε εθνικό συνέδριο το οποίο λαμβάνει χώραν τον Ιούλιο. Να σημειωθεί ότι ένας υποψήφιος για να δικαιούται αντιπροσώπους σε μια πολιτεία θα πρέπει να περάσει το 15% σε αυτήν την πολιτεία. Σε διαφορετική περίπτωση, το ποσοστό που θα λάβει και αφού θα είναι κάτω του 15% θα δοθεί αναλογικά στους υποψηφίους που έχουν λάβει άνω του 15%. Να σημειωθεί ότι η κάθε πολιτεία εφαρμόζει τη δική της διαδικασία. Για παράδειγμα, στη Φλώριδα διεξάγονται primaries, ενώ στη Νεβάδα γίνονται caucuses. Oι αντιπρόσωποι σε κάθε πολιτεία ορίζονται ως τέτοιοι σε συνέδρια που λαμβάνουν χώραν σε προηγούμενο χρόνο σε επίπεδο περιοχών και πολιτείας. Η κάθε πολιτεία έχει τους δικούς της κανόνες για το πώς κατανέμονται οι αντιπρόσωποι. Είτε δηλαδή αυτοί κατανέμονται αναλογικά βάσει των ποσοστών που παίρνουν οι υποψήφιοι είτε βάσει της μεθόδου του “winner takes it all”. Σε αυτήν την περίπτωση, ο υποψήφιος που καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό παίρνει όλους τους διαθέσιμους αντιπροσώπους στη συγκεκριμένη πολιτεία. Στην περίπτωση των caucuses, μετά που γίνονται ομιλίες από εκπροσώπους των υποψηφίων στις συγκεντρώσεις κάθε περιοχής σε μια πολιτεία, ακολουθούν επίσης εκλογές/ ψηφοφορίες στο κάθε συνέδριο, όπου επίσης ψηφίζονται απευθείας οι υποψήφιοι και όποιος υποψήφιος κερδίσει, παίρνει τους αντιπροσώπους που διαθέτει η κάθε πολιτεία. Να σημειωθεί ότι, πέραν των αντιπροσώπων που θεωρούνται δεσμευμένοι (pledged), δηλαδή ένας υποψήφιος μπορεί να τους κερδίσει στα προκριματικά, υπάρχουν και 750 που δεν είναι δεσμευμένοι (unpledged ή αλλιώς superdelegates). Αυτοί είναι συνήθως μέλη του εθνικού συμβουλίου του κόμματος, κυβερνήτες, γερουσιαστές, πρώην πρόεδροι και οι οποίοι δεν συνδέονται με κανέναν συγκεκριμένο υποψήφιο και δεν δεσμεύονται από τα αποτελέσματα των προκριματικών, αλλά είναι ελεύθεροι να υποστηρίξουν όποιον υποψήφιο επιθυμούν και οι οποίοι όμως μπορούν να λάβουν μέρος και να ψηφίσουν σε περίπτωση που μια εκλογή πάει σε 2ο γύρο, δηλαδή στο σενάριο που κανένας από τους υποψηφίους δεν λάβει την πλειοψηφία. Σε αυτό το σενάριο, οι δεσμευμένοι αντιπρόσωποι μάλιστα έχουν την ευχέρεια να αλλάξουν την ψήφο τους και να ψηφίσουν και αυτοί ελεύθερα δίδοντας το χρίσμα σε άλλον υποψήφιο από αυτόν για τον οποίο έχουν αρχικά δεσμευτεί. Ενδιαφέρον έχει και προς τα πού θα κινηθούν οι αντιπρόσωποι που τυχόν έχουν κερδίσει υποψηφίους που έχουν αποχωρήσει. Δεν υπάρχει τίποτα στον νόμο που να τους υποχρεώνει να ψηφίσουν συγκεκριμένο υποψήφιο, αντίθετα οι κανόνες λένε ότι πρέπει να ακολουθήσουν τη συνείδησή τους. Από τη στιγμή όμως που αυτοί που έχουν αποχωρήσει έχουν στηρίξει συγκεκριμένο υποψήφιο, κανείς θα ανέμενε ότι θα ακολουθήσουν. Όπως και να έχει, σημασία έχει ότι ένας υποψήφιος θα πρέπει να συμπληρώσει την πλειοψηφία του συνόλου των αντιπροσώπων ώστε να πάρει το χρίσμα. Σε ό,τι αφορά τις εκλογές τους 2020, στα προκριματικά οι Δημοκρατικοί έχουν δώσει το χρίσμα του υποψηφίου στον Joe Biden.

Γενικές εκλογές

Τώρα, μετά τα προκριματικά στις γενικές εκλογές (general elections), όπου θα αναμετρηθεί ο Πρόεδρος Trump με τον Joe Biden, το σύστημα που χρησιμοποιείται είναι το σύστημα των «εκλεκτόρων». Το εκλογικό σώμα (electoral college) σε αυτήν την περίπτωση αποτελείται από το σύνολο των εκλεκτόρων των πολιτειών. Συγκεκριμένα, αποτελείται από 435 μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων (House of Representatives) και 100 γερουσιαστές (Senate) (τα δύο αυτά σώματα αποτελούν το Κογκρέσο), συν επιπλέον 3 εκλέκτορες που κατέχει η Washington D.C. (District of Columbia), η οποία έχει μεν 3 εκλέκτορες, αλλά δεν έχει αντιπροσώπους στο Κογκρέσο, σύνολο 538 εκλέκτορες από συνόλου 50 πολιτειών. Ο νικητής χρειάζεται 270 εκλέκτορες για να εκλεγεί Πρόεδρος {(538/2)+1}. Σε κάθε πολιτεία αντιστοιχούν όσοι εκλέκτορες με τους οποίους αντιπροσωπεύεται η συγκεκριμένη πολιτεία στο Κογκρέσο και αυτό υπολογίζεται βάσει πληθυσμού της κάθε πολιτείας, δηλαδή η κάθε πολιτεία παίρνει ό,τι της αναλογεί βάσει απογραφής του πληθυσμού. Για παράδειγμα, η Καλιφόρνια αντιπροσωπεύεται με 55 εκλέκτορες (γι’ αυτό έχει και τη μεγαλύτερη βαρύτητα), το Τέξας με 34, ενώ αντίθετα μικρότερες πολιτείες, όπως η Αλάσκα και η Μοντάνα, αντιπροσωπεύονται με 3 εκλέκτορες. Η κάθε πολιτεία διά νόμου έχει το δικαίωμα να ορίζει τους εκλέκτορες όπως η ίδια νομίζει. Είτε δηλαδή μπορεί να προταθούν δια μέσου εκλογών είτε το κάθε κόμμα ή υποψήφιος να ορίσει αυτούς που νομίζει, με την προϋπόθεση όμως ότι δεν κατέχουν θέση στο Κογκρέσο (cannot currently hold office). Γι’ αυτό ακριβώς οι εκλέκτορες συνήθως μένουν πιστοί στο κόμμα που τους ορίζει. Τώρα, διά νόμου ως ημέρα εκλογών ορίζεται η πρώτη «Τρίτη» μετά την πρώτη «Δευτέρα» του μήνα Νοεμβρίου. Αυτήν την ημέρα διεξάγονται οι εκλογές, όπου χρησιμοποιείται η μέθοδος του “winner takes it all”. Δηλαδή, σε όσες πολιτείες ένας υποψήφιος πάρει την πλειοψηφία των ψήφων, δηλαδή επικρατήσουν οι εκλέκτορές του, θεωρείται ότι έχει κερδίσει το λεγόμενο «popular vote”, δηλαδή έχει κερδίσει τη συγκεκριμένη πολιτεία ή τις συγκεκριμένες πολιτείες οι οποίες φυσικά πρόκειται να του δώσουν αθροιστικά τις ψήφους των εκλεκτόρων με τις οποίες αντιπροσωπεύονται. Οι επιλεγμένοι εκλέκτορες συναντώνται τον μήνα Δεκέμβριο ώστε να δώσουν την ψήφο τους, το λεγόμενο «electoral vote», δηλαδή να ψηφίσουν τον υποψήφιο τον οποίο αντιπροσωπεύουν. Στις εκλογές του 2016, για παράδειγμα, η Hillary Clinton για τους Δημοκρατικούς πήρε 232 ψήφους (electoral votes) και ο Donald Trump για του Ρεπουμπλικανούς πήρε 306 ψήφους (electoral votes). Οι εκλέκτορες ψηφίζουν τόσο για Πρόεδρο όσο και για Αντιπρόεδρο σε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο. Σημειώνεται ότι ο κάθε εκλέκτορας αφού έχει πλέον επιλεγεί από το κόμμα είτε από τον υποψήφιο που αντιπροσωπεύει, ουσιαστικά έχει δεσμευτεί να ψηφίσει συγκεκριμένο υποψήφιο. Ο νόμος μάλιστα καθορίζει την ποινή αυτών που ψηφίζουν άλλον υποψήφιο από αυτόν για τον οποίο έχουν δεσμευτεί (faithless elector). Αρχές του Ιανουαρίου το Κογκρέσο μαζεύεται και μετρά τις ψήφους και ανακηρύσσει νικητή των εκλογών.

Τι έγινε το 2016

Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2016 στις ΗΠΑ μάλλον θεωρήθηκε η μεγαλύτερη ανατροπή στην ιστορία των εκλογών στη χώρα. Μάλιστα, ήταν η πρώτη φορά όπου άτομο εκτός πολιτικής σκηνής κέρδισε την προεδρία. Η εξήγηση γιατί κέρδισε ο Trump είναι μάλλον πολυσύνθετη και όχι τόσο απλή. Η τακτικιστική ψήφος υπέρ του και γενικά η θέληση πολλών, ιδιαίτερα των Ρεπουμπλικανών που δεν ήθελαν τον Trump αλλά την ίδια ώρα σθεναρά επιθυμούσαν να χάσει η Hilary, σαφώς και υπήρξε ένας σημαντικός λόγος. Φτάνει να θυμηθεί κανείς τη στροφή του Ted Cruz, γερουσιαστή του Τέξας, ο οποίος είχε συγκρουστεί τότε προεκλογικά με τον Trump και ο οποίος τελικά τον στήριξε. Αυτό οδήγησε και στη συσπείρωση των Ρεπουμπλικανών. Είχε επισημανθεί ότι ενώ κόντευαν οι εκλογές το δίλημμα ήταν στους Ρεπουμπλικανούς, οι οποίοι εκαλούντο να αποφασίσουν εάν επιθυμούσαν ή όχι εκλογή των Δημοκρατικών για 3η συνεχόμενη θητεία. Φαίνεται ότι τελικά είχαν επιλέξει ήττα της Hilary. Σημειώνεται ότι η συσπείρωση των Ρεπουμπλικανών που πήγαν στην κάλπη καταγράφηκε στο 90%, ενώ των Δημοκρατικών στο 89%, την ίδια ώρα που 1 στους 2 ανεξάρτητους είχε ψηφίσει Trump. Σε μάχη των μαχών έχει εξελιχθεί η προεκλογική εκστρατεία μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών για τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου. Η πόλωση και στα δύο στρατόπεδα αναμένεται να αυξήσει την προσέλευση, η οποία μάλλον θα είναι ιστορική, με τους δύο ανθυποψηφίους να δηλώνουν αισιόδοξοι.

*Eκλογικός Αναλυτής