Η ιστορική μνήμη ως διαδικασία ενθύμησης: «-Εδώ Ακρίτας!». «-Εδώ Διγενής!»

Όσοι μελετούν την ιστορική μνήμη ως διαδικασία ενθύμησης, τονίζουν τη σημασία της στον καθορισμό της συλλογικής ταυτότητας μιας κοινωνίας. Άλλωστε ο Ουμπέρτο Έκο είχε διατυπώσει την άποψη ότι η ανάμνηση του παρελθόντος είναι πρωταρχική σε σχέση με τη δυνατότητα να κατασκευάσουμε μια αίσθηση του εαυτού. Κατ’ επέκταση και στη δημιουργία της αίσθησης του ανήκειν και του συνανήκειν. Στη διαδικασία δημιουργίας της συλλογικής και ειδικότερα της δημόσιας μνήμης, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εκδηλώσεις που επιτρέπουν στα μέλη της κοινωνίας να μετάσχουν και να βιώσουν την συλλογική μνήμη. Παράλληλα τα μνημεία, ως υλικά τεκμήρια της ιστορικής αφήγησης, συμβάλλουν στην παραγωγή και επιτέλεση της μνήμης.

Με αφορμή την προχθεσινή επέτειο, θα ήταν παράλειψη να μην γίνει λόγος στα μνημεία και τις εκδηλώσεις στο χωριό Χλώρακα της Πάφου που σχετίζονται με τη 10η Νοεμβρίου 1954. Στην ακτή «Αλυκή» και στον μνημειακό χώρο με το υπόστεγο του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος». Στη νύχτα που σήμανε την αρχή του ένοπλου ξεσηκωμού των Κυπρίων. Στο βράδυ κατά το οποίο ο Γεώργιος Γρίβας έγινε Διγενής.

Τα γεγονότα είναι γνωστά. 10 Νοεμβρίου 1954, βράδυ στην ακτή, οι τρεις της ομάδας Χλώρακας, ο ομαδάρχης Κώστας Λεωνίδα, ο Νικόλας Μαυρονικόλας και ο Μιχαλάκης Παπαντωνίου βοηθούν δύο θαλασσοδαρμένους να κατεβούν από τη βάρκα. Τον Γεώργιο Γρίβα και τον Σωκράτη Λοϊζίδη. Είχε προηγηθεί η αναγνώριση:
«-Εδώ Ακρίτας!». «-Εδώ Διγενής!»

Σε ανάμνηση της ιστορικής αυτής στιγμής, ήδη από τον Νοέμβριο του 1959, διοργανώθηκε λαμπρή εκδήλωση με την παρουσία πλήθους επισήμων και κόσμου. Τα «Διγένεια». Η συλλογική μνήμη είχε ξεκινήσει να δημιουργείται και να επιτελείται. Τα «Διγένεια» με πρωτεργάτη τον Παπακώστα Λεωνίδα, θα διεξάγονται με μεγάλη επιτυχία κάθε χρόνο μέχρι τον Νοέμβριο του 1963, ενώ θα αναβιώσουν για μερικά χρόνια και τη δεκαετία του 1990.

Με δαπάνες τις Ζήνας Κάνθερ αγοράστηκε η περιοχή, δημιουργήθηκαν δρόμοι, κτίστηκε εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και κτίστηκε υπόστεγο για να στεγαστεί το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος», το οποίο είχε δωρίσει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην κοινότητα της Χλώρακας τον Νοέμβριο του 1959, στο πλαίσιο των πρώτων «Διγενείων». Τον Ιούνιο το 2011 στον ίδιο χώρο, έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Παπακώστα Λεωνίδα, ο οποίος συνδέθηκε περισσότερο από οποιοσδήποτε άλλος με την προεπαναστατική δράση. Ήταν το μόνο άτομο που ήταν παρών και στα τρία μεγάλα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στις ακτές της Χλώρακας. Τον Μάρτιο του 1954 όταν έγινε η πρώτη παραλαβή οπλισμού στην ακτή «Βρέξη» με το πλοιάριο «Σειρήν», τον Νοέμβριο του 1954 όταν αποβιβάστηκε ο Γ. Γρίβας στην ακτή «Αλυκή» με το ίδιο πλοιάριο και τον Ιανουάριο του 1955 στην ακτή «Ροδαφίνια», όταν συνελήφθη μαζί με άλλα 12 άτομα κατά τη διάρκεια παραλαβής και ξεφορτώματος εκρηκτικών και πυρομαχικών από το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος».

Οι εκδηλώσεις και τα μνημεία λοιπόν ως συνιστώσες δημιουργίας της συλλογικής μνήμης. Ως τρόποι συμφιλίωσης με το συλλογικό μας παρελθόν και ως τρόποι αποτίμησης της συνεισφοράς ατόμων που ήρθησαν υπέρ άνω του ατομικού συμφέροντος για το συλλογικό καλό. Δημιούργησαν έτσι ιστορία και αποτυπώθηκαν στη συλλογική μνήμη ως οι πρωτεργάτες της Ελευθερίας.

Απόσπασμα από την εφημερίδα "Κύπρος", Δευτέρα, 9 Νοεμβρίου 1959, σελίδα 1: