Στο Στρασβούργο κτίζεται το μεγαλύτερο τζαμί της Ευρώπης και είναι οθωμανικό

Ιστορικά, οι πόλεμοι μαζί με την πίεση του γαλλικού Διαφωτισμού και του κοσμικού πνεύματος οδήγησαν τελικά στην πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η διπλωματία οδήγησε στις μεταρρυθμίσεις των Σουλτάνων και αυτές άνοιξαν τον δρόμο για τη διείσδυση του φιλελευθερισμού και του εθνικισμού στην οθωμανική κοινωνία και την ψυχοσύνθεσή της. Σε αυτό το κλίμα, γεννήθηκε ο τουρκικός εθνικισμός των Νεο-Τούρκων, που στο τέλος έφερε την άνοδο του Mustafa Kemal Atatürk.

Το έθνος-κράτος της Τουρκίας, επί των σημερινών ημερών του Recep Tayyip Erdoğan συνεπικουρούμενου από τον Devlet Bahçeli, συνθέτει τον αποκρυφιστικό Κεμαλισμό με το οθωμανικό Ισλάμ, για να καταστεί η μήτρα μιας νέας ταυτότητας που καλούνται να επαναπροσεγγίσουν πολλοί λαοί της Κεντρικής Ασίας, της Βορείου Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της Κύπρου, των Βαλκανίων και των Καρπαθίων.

Η ανάδυση αυτής της ταυτότητας προκαλεί προβλήματα ασφαλείας στην Ευρώπη, διότι, όταν ισλαμικοί ή/και τουρκογενείς πληθυσμοί μεταναστών αποφασίσουν να την ενστερνιστούν, τότε η πίστη και η αφοσίωσή τους στα κοσμικά έθνη-κράτη τα οποία κατοικούν κλονίζεται, καθώς καθίσταται σε μεγάλο βαθμό ασύμβατη. Το τι γίνεται αυτήν τη στιγμή στη Γαλλία είναι ενδεικτικό του κλίματος.

Νεοεποχίτικος Διαφωτισμός vs Τουρανο-Οθωμανισμός

Η Ευρώπη βιώνει σε αυτήν τη στιγμή της ιστορίας της, ίσως για πρώτη φορά από την έλευση του Χριστιανισμού, την πιο ριζοσπαστικά αποϊεροποιημένη φάση της. Τα πολιτικά, φιλοσοφικά και πολιτισμικά ρεύματα του Διαφωτισμού (όπως ο φιλελευθερισμός, ο σοσιαλισμός, ο εθνικισμός και ο μαρξισμός) εξελίχθηκαν και συνετέθησαν. Έχουν δε ωριμάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ζούμε μετανεωτερικές, φουτουριστικές καταστάσεις «Νέας Εποχής», όπως: «Αντιπροσωπευτική δημοκρατία», «ανθρώπινα δικαιώματα», «παγκοσμιοποίηση», «παγκόσμια πανδημία», «πολιτική ορθότητα», «εθνοφρουρές», «πολυπολιτισμό», «μεταμοντερνισμό», «ψηφιακή οικονομία», «ανοιχτά σύνορα», «υπερβατικό διαλογισμό», «πανσεξουαλισμό», «LGBTQI+ rights», «Neonazis», «BLM» και «Antifa».

Με την επίκληση εν είδει mantra των ιδεών των «ανοιχτών συνόρων» και των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», άνοιξαν μαγικά οι πύλες των πάλαι ποτέ ευρωπαϊκών φρουρίων. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μπήκαν στην Γηραιά Ήπειρο εκατομμύρια μεταναστών, νόμιμων και παρανόμων, άλλοι από τις πρώην αποικίες και άλλοι όχι. Μεγάλη μερίδα αυτών δεν ήταν χριστιανοί και άρα η γαλλική εθνική εκκοσμίκευση δεν διύλισε την πίστη τους. Ήταν μουσουλμάνοι και διατήρησαν την δική τους. Και οι πλείστοι, μαζί με τη θρησκεία, κράτησαν και τις βασικές εθνικές τους ιδιαιτερότητες ή ζούσαν μια διπλή ζωή, με το ένα πόδι στην παράδοση της οικογένειας και της κοινότητάς τους και με το άλλο στις ευκαιρίες, την σταθερότητα, τον πλούτο αλλά και τις προκλήσεις, τις ηδονές και τις απολαύσεις του δυτικού τρόπου ζωής.

Ο πολιτισμός της Δύσης αυτήν τη στιγμή δεν τους βρίσκει κατ’ ανάγκην σύμφωνους. Γι’ αυτό η προοπτική υιοθέτησης μιας σύγχρονης, δυναμικής, νεο-οθωμανικής ταυτότητας φαντάζει θελκτική. Η μέχρι στιγμής «μαλακή ισχύς» της Τουρκίας μέσα από θρησκευτικά και πολιτισμικά ιδρύματα στις κοινότητες των μεταναστών προσφέρει ένα εσωτερικό, προσωπικό αφήγημα, έναν σκοπό ζωής, ένα όνειρο πέρα από μια γερασμένη Δύση που θεωρεί πως εδώ τελείωσε η ιστορία και δεν μένει τίποτε άλλο από το «φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν».

Οι μεταμοντέρνες και πολυπολιτισμικές ταυτότητες που προσφέρει στους μετανάστες η Ευρώπη δεν τους καλύπτουν όλους και γι’ αυτό υπάρχουν μεγάλα προβλήματα. Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει οι τρομοκρατικές επιθέσεις από ισλαμιστές διαφόρων εθνικοτήτων, διαφόρων γενεών και διαφορετικών βαθμών ενσωμάτωσης, ενώ χιλιάδες έχουν φύγει για εθελοντές της ISIS στα τουρκοσυριακά σύνορα και αλλού. Αραβικά και τουρκικά τζαμιά ξεφυτρώνουν παντού. Ταυτόχρονα, οι υπερεθνικιστές Γκρίζοι Λύκοι κάνουν φανερή την παρουσία τους με δημόσιες μαζικές πορείες. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί διαφόρων μορφών κυκλώματα του υποκόσμου όπως λαθρεμπόριο, πρεζεμπόριο, διακίνηση ανθρώπων, πλαστογραφία και πώληση προστασίας. Μεταξύ όλων των πιο πάνω οι διπλωμάτες, οι ΜΚΟ και οι μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας στρατολογούν και εκπαιδεύουν πράκτορες και πληροφοριοδότες.

Και αυτά συμβαίνουν σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Στη Γαλλία, τη μήτρα του Διαφωτισμού, οι αλλεπάλληλες τρομοκρατικές επιθέσεις και οι βίαιοι μειονοτικοί φασισμοί (“minority fascisms”), που δυνατόν να προκαλέσουν πολυκοινοτικές ταραχές (“multicommunal conflicts”), θεωρούνται πλέον πράξεις και στάσεις ζωής που ουσιαστικά προδίδουν την φιλοξενία του πνεύματος του Διαφωτισμού. Η Γαλλία τώρα ανεμίζει τα λάβαρα της πίστης σε έναν ριζοσπαστικοποιημένο πλέον Ουμανισμό για να αμυνθεί και να αποκρούσει την προπαγάνδα και την επιρροή. Ακόμα και ο σοσιαλιστής Emmanuel Macron, πρώην τραπεζίτης των Rothschild & Co, μιλά ανοιχτά πλέον για τη «μάχη» που πρέπει να δοθεί για την κοσμική Γαλλία απαγορεύοντας νέα ισλαμικά και τουρκικά αφηγήματα.

Ευρώπη και Τουρκία

Όπως συμβαίνει με όλους τους εθνικούς μύθους, έτσι και στους τουρκικούς μύθους υπάρχουν μεγάλες ιδέες. Και σε αυτές η Τουρκία έχει βλέψεις προς την Ευρώπη.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία κάποτε κατείχε μεγάλες περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου. Στρατηγικός της στόχος ήταν η κατάληψη της Βιέννης, διότι ο κάτοχός της ήλεγχε τον Δούναβη και τα δίκτυα των εμπορικών δρόμων προς βορρά και νότο. Μετά από μακρά πολιορκία, ηττήθηκαν το 1683 από τον «Λέοντα του Λεχιστάν», τον Πολωνό Βασιλιά Jan Sobieski τον Γ’. Οι Νεο-Οθωμανοί το θυμούνται αυτό.

Αλλά και στον Παντουρανισμό υπάρχει πάντα η ελπίδα πως στην Ευρώπη, πέραν των Βοσνίων, των Αλβανών, των Τουρκοβούλγαρων και άλλων, κάποτε θα ξυπνήσουν οι Μαγυάροι, οι Άβαροι, οι Φίννοι και οι Ούννοι και θα επανενταχθούν στη μεγάλη τουρανική οικογένεια υπό την ηγεσία της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Όπως πολύ χαρακτηριστικά έγραφε το 1917 ο T. Lothrop Stoddard στο «The American Political Science Review» (τ. 11/1) για τη μετάβαση από τον «παντουρκισμό» στον «παντουρανισμό»:

«Οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν βρίσκονται φυλετικά μόνοι στον κόσμο. Ακριβώς απέναντι, στην βόρειο Ευρώπη και στην Ασία, από τη Βαλτική στον Ειρηνικό Ωκεανό και από τη Μεσόγειο στον Αρκτικό Ωκεανό, εκτείνεται μια τεράστια ομάδα λαών, τους οποίους οι εθνολόγοι έχουν ονομάσει “Ουραλο-Αλταϊκή Φυλή” και που γενικά ονομάζονται “Τουρανοί”. Αυτή η ομάδα αγκαλιάζει τους πιο απομακρυσμένους λαούς – τους Οθωμανούς Τούρκους της Κωνσταντινούπολης και της Ανατολίας, τους Τουρκομάνους της Κεντρικής Ασίας και της Περσίας, τους Τατάρους της Νότιας Ρωσίας και Υπερκαυκασίας, τους Μαγυάρους της Ουγγαρίας, τους Φινλανδούς της Φινλανδίας και των Βαλτικών επαρχιών, τις ιθαγενείς φυλές της Σιβηρίας μέχρι και τους μακρινούς Μογγόλους και τους Μαντσού. Μολονότι έχουν διαφορές στον πολιτισμό, την παράδοση, ακόμα και τη φυσική όψη, ο καθένας από αυτούς κατέχει ορισμένα πολύ χαρακτηριστικά γνωρίσματα που είναι κοινά σε όλους». Αυτά είναι η γλώσσα, η ενέργεια, η υπομονή, οι στρατιωτικές δυνατότητες, η σκληρότητα και η ζωτικότητα. Σε αυτούς προσθέτει και τους Βούλγαρους, τους Τατάρους και λαούς των Ινδιών και της Ρωσίας.

Ο Stoddard, που έγραφε την εποχή που διεξήγετο ακόμα ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, κατέληξε πως μπορεί στους Δυτικούς αυτά να ακούγονται τρελές ιδέες μιας ακατάστατης φαντασίας, αλλά πρέπει να θυμούνται πως και οι Άραβες πριν από τον Μωάμεθ ήταν διάσπαρτες φυλές σε μιαν «αναρχική αφάνεια», μέχρι που τους «άναψε η προμηθεϊκή σπίθα του Ισλάμ» για να σαρώσουν σαν φωτιά τεράστιες εκτάσεις της γης. Πρότεινε να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα το ζήτημα, διότι: «Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Ακόμα και μια μερική πραγματοποίηση αυτών των μεγαλεπήβολων σχεδίων θα κλονίσει τον ιστό του παρόντος κόσμου».

«Εθνικό Όραμα»

Το πολιτικοθρησκευτικό κίνημα «Millî Görüş» («Εθνικό Όραμα») υπάρχει από το 1969 και θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες οργανώσεις της τουρκικής διασποράς στην Ευρώπη και ισλαμικούς οργανισμούς στη Δύση.

Όπως έγραφε από το 2012 ο David Vielhaber του Hudson Institute, το κίνημα αυτό, που ίδρυσε ο Necmettin Erbakan, είχε απλώσει από το 1970 πλοκάμια πρώτα στη Γερμανία και έπειτα σ’ όλη την Ευρώπη. Χαρακτηριζόταν από συνωμοσιολογικές ιδέες τού «εμείς εναντίον αυτών», εξέφραζε αντισιωνιστικές και αντισημιτικές θεωρίες και πίστευε ότι οι δυτικές πολιτικές και οικονομικές θεωρίες, ιδίως ο καπιταλισμός, είναι διεφθαρμένες.

«Οι βαθμιαίες προσπάθειες του κινήματος να διαδώσει την ισλαμιστική ιδεολογία στις τουρκικές κοινότητες μπορεί μια μέρα να αποτελέσει μεγάλη πρόκληση για τη δημοκρατική τάξη της Γερμανίας. Ήδη, το ισλαμικό πρόγραμμα στη Γερμανία παρουσιάζει ξεκάθαρες προκλήσεις για τον κοινωνικό ιστό και τη λειτουργικότητα της γερμανικής πολιτικής», ανέφερε. Και διότι «ο εξτρεμισμός γεννά εξτρεμισμό», ο Vielhaber προειδοποίησε πως δυνατόν να εμφανιστούν ευρωπαϊκά εθνικιστικά, ξενοφοβικά και λαϊκίστικά κινήματα ως αντίδραση στην ισλαμική επιρροή και διείσδυση, πράγμα που σε τοπικό επίπεδο ήδη συμβαίνει.

Κατέληξε πως «η προφανής στήριξη της ατζέντας των Millî Görüş στη Γερμανία από στελέχη της τουρκική κυβέρνησης και η κραυγαλέα περιφρόνηση και ασέβεια που έδειξαν κορυφαίοι Τούρκοι ηγέτες για την προσπάθεια της Γερμανίας να αφομοιώσει τους τουρκικούς πληθυσμούς της συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στο πρόβλημα» και καλούσε τη γερμανική κυβέρνηση να λάβει μέτρα.

Και μαζί με αυτούς και οι υπερεθνικιστές Γκρίζοι Λύκοι, που πρόσφατα απαγορεύτηκαν στην Γαλλία, ενώ ασκείται πίεση για απαγόρευσή τους και σε Γερμανία, Αυστρία και Ολλανδία. Πριν από λίγες μέρες, 33 ευρωβουλευτές από διάφορες χώρες και κόμματα όλου του φάσματος, συμπεριλαμβανομένων και των Κυπρίων (πλην των δύο του ΑΚΕΛ), απέστειλαν κοινή επιστολή προς τον Ύπατο Εκπρόσωπο και Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Josep Borrell ζητώντας την πανευρωπαϊκή απαγόρευσή τους.

Το Μέγα Τέμενος του Στρασβούργου

Σε μια μεγάλη έκταση στη γαλλική πόλη του Στρασβούργου, λίγα χιλιόμετρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχεδιάζεται η ανέγερση του κτηριακού συγκροτήματος «Eyyûb Sultan». Πίσω από την ανέγερση του τζαμιού βρίσκεται το παρακλάδι Δυτικής Γαλλίας του τουρκικού ισλαμικού οργανισμού «Milli Görüş». Το θηριώδες αυτό οικοδόμημα φιλοδοξεί να γίνει το μεγαλύτερο ισλαμικό τέμενος της Γηραιάς Ηπείρου.

Ισχυρός και ο χωροταξικός συμβολισμός. Το τουρκικό τζαμί θα απέχει λίγα μόλις χιλιόμετρα από: α) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την πολιτική καρδιά και επίσημη έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης· β) Τον ρωμαιοκαθολικό Καθεδρικό Ναό του Στρασβούργου, το «γιγαντιαίο και λεπτεπίλεπτο θαύμα» του Ουγκώ και το «ευχάριστα επιβλητικό, πλατύκλαδο δέντρο του Θεού» του Γκαίτε.

Το «Strasbourg Eyyûb Sultan Camii» υπολογίζεται ότι θα κοστίσει περίπου €30.000.000 και θα περιλαμβάνει πάνω από δέκα τρούλους και μιναρέδες και θα περιτριγυρίζεται από συνεδριακό κέντρο, αίθουσες, εστιατόρια και καταστήματα με σκοπό να είναι ανοιχτό σε όλους και να γίνει ένας πυλώνας ενσωμάτωσης και πολυπολιτισμού.

Όπως γράφουν οι Ania Nussbaum και Caroline Alexander στο «Bloomberg» (10/11/2020, “Macron’s War on Islamists Comes Up Against Erdogan’s Soft Power”), το τζαμί το οποίο ακόμα κτίζεται «είναι το πιο εμφανές παράδειγμα του διογκούμενου αποτυπώματος της Τουρκίας στη χώρα, την ώρα που Macron και Erdoğan εμπλέκονται σε έναν τοξικό καβγά για τον ρόλο του Ισλάμ», που περιλαμβάνει βρισιές και κατηγορίες για ρατσισμό.

Η Τουρκία βάζει χέρι στη Γαλλία μέσα από τη Διεύθυνση Θρησκευτικών Θεμάτων την οποία ο Erdoğan ενίσχυσε από το 2002. Η Diyanet μισθοδοτεί περίπου 150 ιμάμηδες στη Γαλλία, σχεδόν τους μισούς ξένους ιμάμηδες στη χώρα και διαχειρίζεται 270 τζαμιά, ενώ «η προπαγανδιστική μηχανή του τουρκικού εθνικισμού είναι πολύ ισχυρή».

Ο Ali Erbaş, Τούρκος επικεφαλής της Diyanet, σε ομιλία του στο Στρασβούργο τον Ιανουάριο του 2019 είπε: «Είμαστε οι οδηγοί, είμαστε οι ηγέτες. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους μουσουλμάνους αδελφούς μας με τέτοιο τρόπο, που να διατηρήσουν τις ισλαμικές τους ευαισθησίες. Πρέπει να μεγαλώσουμε παιδιά, νεολαία με τα κηρύγματά μας, με την εκπαίδευσή μας».

Ο ιμάμης του Eyyûb Sultan είπε πως μαζεύονται χρήματα και από εράνους πιστών σε όλη την Ευρώπη και μάλιστα σε αυτούς τους εράνους συνεισφέρουν και χριστιανοί. Δεν δέχεται πως έχει σχέσεις με το AKP και, σύμφωνα με το δημοσίευμα του «Bloomberg», «είπε πως βρίσκεται σε επαφή με τοπικούς αξιωματικούς των υπηρεσιών πληροφοριών και έχει μιλήσει ανοιχτά κατά της βίας και των απειλών στο όνομα του Ισλάμ».

Πολυκοινοτικές ταραχές;

Ωστόσο, ο κίνδυνος για πολυκοινοτικές ταραχές φάνηκε στο τέλος Οκτωβρίου, όταν «άνδρες τυλιγμένοι με τουρκικές σημαίες παρέλασαν στους δρόμους της Λυών τη στιγμή που υπήρχε ένταση μεταξύ των αρμενικών και τουρκικών κοινοτήτων γύρω από τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ» και όταν Γκρίζοι Λύκοι βανδάλισαν μνημείο για τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Το εχθρικό κλίμα μεταξύ των δύο χωρών φορτίζεται από τις διαφορετικές ατζέντες σε Συρία και Λιβύη και τη στήριξη στο ενεργειακό, αμυντικό και θαλάσσιο πρόγραμμα Ελλάδας-Κύπρου.

Ο Macron θα σκέφτεται και το πολιτικό του μέλλον. Η τρομοκρατία και η απειλή πολυκοινοτικών ταραχών εν μέσω κορωνοϊού και Κίτρινων Γιλέκων θα κλονίσει τη θέση του και πιθανόν να ενισχύσει το λαϊκό-εθνικιστικό Rassemblement National της Marine Le Pen.

Προς το παρόν, ο Macron είπε στις αρχές Οκτωβρίου πως θα υπάρξει περισσότερος έλεγχος και θα κλείσουν τζαμιά και οργανισμοί που θα θεωρηθούν απειλή. «Αλλά στο Στρασβούργο», καταλήγει η εφημερίδα, «πρώην και νυν τοπικοί άρχοντες λένε πως δεν μπορούν να γίνουν πολλά για να αποτρέψουν την επέκταση της τουρκικής επιρροής και δεν μπορείς επίσης να αρνηθείς στην κοινότητα έναν χώρο λατρείας».

«Το ζήτημα δεν είναι η θρησκεία», είπε ο σοσιαλιστής Roland Reis, ο πρώην Δήμαρχος του Στρασβούργουν που ενέκρινε τα σχέδια για το τέμενος το 2014. «Το ζήτημα είναι η χρήση της θρησκείας για να επιτευχθεί ο πολιτικός ή εδαφικός έλεγχος».

Η δήλωση είναι μια σκληρή παραδοχή πως η εκκοσμίκευση, η αποδόμηση και ο πολυπολιτισμός δεν είναι απαραιτήτως ελκυστικά για όλους και έτσι γεννιούνται εσωτερικές αντιφάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε προστριβές.

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου