Σαρώνει η πανδημία… μαζί και η κατάθλιψη

Η πρωτόγνωρη κατάσταση την οποία βιώνει ο πλανήτης επιφέρει τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο στο οικονομικό σκέλος, αλλά και στο ψυχολογικό. Μάλιστα, έρευνες που διενεργήθηκαν ήδη για το πόσο επηρέασε η πανδημία, ο εγκλεισμός και η επιβολή μέτρων σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, κατέδειξαν ότι η κατάθλιψη, τα επίπεδα στρες και άγχους αλλά και ο φόβος έχουν ανέβει στα ύψη. Η επιδημία COVID-19 φαίνεται ότι οδήγησε σε σοβαρή επιβάρυνση την ψυχική υγεία όλου του πληθυσμού στις χώρες που πλήττονται περισσότερο. Τα μέτρα περιορισμού, της κοινωνικής αποστασιοποίησης και της αυτο-απομόνωσης έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Στην Ελλάδα η δημόσια έρευνα που διενήργησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών κατέγραψε ότι το 35,7% των ανθρώπων που συμμετείχαν είχαν υψηλό φόβο, το 22,8% συναισθήματα κατάθλιψης και το 77% αρκετά σοβαρό άγχος. Επιβάλλεται, λοιπόν, μια οργανωμένη υποστηρικτική κοινότητα που να απαρτίζεται από ειδικούς, ώστε να στηρίξουν την ήδη επιβαρυμένη κοινωνία.

Πόσο ακόμη μπορεί ν’ αντέξει ο άνθρωπος τον περιορισμό

Η ψυχολόγος σχολικής εξελικτικής κατεύθυνσης, Δρ Αριστονίκη Θεοδοσίου Τρυφωνίδου, μιλώντας στη «Σημερινή», ανέφερε ότι όλοι βιώνουμε μια πρωτόγνωρη πανδημία με πολλές προεκτάσεις σε κάθε επίπεδο. «Η ‘ανάγνωση’ της κατάστασης επιδέχεται πολλές ερμηνείες, οπτικές και προεκτάσεων. Ο άνθρωπος μπόρεσε να επιβιώσει και να αντέξει ανά τους αιώνες εξαιτίας της ικανότητάς του να προσαρμόζεται. Ωστόσο, ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Για να μπορέσουμε λοιπόν ν’ αντέξουμε αυτήν την πολύ δύσκολη κατάσταση χρειάζεται να εστιαστούμε στις δυνάμεις μας και στο εδώ και τώρα και να κοιτάξουμε την οπτική γωνία που θα μας βοηθήσει να περάσουμε αυτό το διάστημα χωρίς να πληρώσουμε βαρύ ψυχολογικό ή σωματικό τίμημα».

Η περίοδος των Χριστουγέννων, στην οποία εισερχόμαστε σιγά-σιγά, δεν βοηθά ιδιαίτερα την κατάσταση. «Θεωρώ πως λίγο ή πολύ είμαστε επηρεασμένοι από αυτήν την κατάσταση και εν όψει Χριστουγέννων», όπως δήλωσε η Δρ Θεοδοσίου, «δεδομένων και των μέτρων που θα έχουμε θα επηρεαστούμε ως ένα βαθμό, καθότι το σχήμα που έχουμε στο κεφάλι μας για το τι είναι Χριστούγεννα θα χρειαστεί να διαφοροποιηθεί φέτος».

Ψυχική κόπωση

Η πολύμηνη διάρκεια της κατάστασης με τα σκαμπανεβάσματα της ελπίδας και της απαισιοδοξίας, της ύφεσης και της έξαρσης, του εμβολίου και των παρενεργειών, του άγνωστου αύριο προκάλεσαν μια πραγματική συναισθηματική κόπωση στον κόσμο. Σύμφωνα με την Δρα Θεοδοσίου, «ο αρχικός φόβος αντικαταστάθηκε στους περισσότερους από την κούραση της κοινωνικής απομόνωσης. Το μυστικό της κοινωνικής φύσης μας βρίσκεται βαθιά στον εγκέφαλό μας. Επιστημονικές μελέτες»Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι το μέγεθος του εγκεφάλου των πρωτευόντων είναι ανάλογο με το μέγεθος των κοινοτήτων που αυτά δημιουργούν. Όσο μεγαλύτερος ο εγκέφαλος, τόσο πιο πολυπληθής η κοινωνική ομάδα. Οι άνθρωποι δημιουργούν τις μεγαλύτερες ομάδες από οποιοδήποτε άλλο πρωτεύον, με περίπου 150 μέλη. Άνθρωποι που βιώνουν την κοινωνική απομόνωση έχουν αυξημένη αίσθηση των κοινωνικών απειλών και συχνά παρερμηνεύουν τις πράξεις ή τα λόγια των άλλων, έτσι ώστε να στηρίζουν τη δική τους αρνητική εντύπωση για την κατάστασή τους ή τις κοινωνικές τους δεξιότητες», εξήγησε η ψυχολόγος.

Η αβεβαιότητα του σήμερα και του αύριο προκαλεί από μόνη της ανασφάλεια. Όταν αυτή συντηρείται για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε τα συσσωρευμένα αρνητικά συναισθήματα ενδέχεται να επιφέρουν σοβαρές επιπτώσεις. «Οι άνθρωποι δεν είμαστε πολύ καλοί στο να διαχειριζόμαστε την αβεβαιότητα, η οποία ενυπάρχει σε κάθε επιστημονικό εύρημα».

Η επόμενη μέρα

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα χρειάζονται ψυχολογική στήριξη με την παρέλευση της πανδημίας, σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών ψυχολόγων. Συγκεκριμένα, η Δρ Θεοδοσίου αναφέρει ότι «κάθε κατάσταση κρίσης πυροδοτεί ακατάλληλες συμπεριφορές. Επιπρόσθετα, η απομόνωση στο σπίτι και η αναγκαστική εικοσιτετράωρη συμβίωση των μελών της οικογένειας μπορεί να φέρει στην επιφάνεια λανθάνουσες συγκρούσεις μεταξύ των μελών της ή/και να αναζωπυρώσει παλαιότερα προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις. Θεωρώ ότι οι περισσότεροι θα χρήζουν ψυχολογικής υποστήριξης, είναι κάτι που το υποθέτουν οι μέχρι τώρα έρευνες».

Η πανδημία και η αποστασιοποίηση μπορούν να οδηγήσουν σε μια μονιμότητα και στη διεύρυνση της υπάρχουσας δυσκολίας του ατόμου να συσχετιστεί με άλλα άτομα; «Σε κάποια άτομα με ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία εσωστρέφειας, τάση για φοβίες και άγχος πιθανόν ναι ή σε άτομα που βιώσαν πολύ τραυματικά αυτήν την περίοδο είτε γιατί νόσησαν αυτοί ή αγαπημένα τους πρόσωπα είτε γιατί έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα».

Οι συνέπειες στα παιδιά

Η ψυχολόγος σχολικής εξελικτικής κατεύθυνσης επισήμανε την αξία του ρόλου του σχολείου στην όλη κατάσταση. «Το σχολείο είναι βασικός παράγοντας σταθερότητας για ένα παιδί. Θα ήταν ευτύχημα το εκπαιδευτικό σύστημα να μπορέσει να λειτουργήσει έστω διαδικτυακά. Όλοι μας έχουμε ανάγκη την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και του ορθολογισμού. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό, συμβάλλοντας έτσι στη διαιώνιση δοξασιών και δεισιδαιμονιών».

Σε περιπτώσεις, όμως, προϋπάρχουσας οικογενειακής δυσλειτουργίας, από την αδελφική αντιπαλότητα ώς τα προβλήματα σχέσεων μεταξύ των γονέων ή των γονέων με τα παιδιά τους, η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί, όπως εξήγησε η ψυχολόγος, δίνοντας τις δικές της συμβουλές. «Ως γονείς προσπαθήστε να κρατήσετε την ψυχραιμία σας, να εστιαστείτε στα σημαντικά στην παρούσα φάση πράγματα και σε συντονισμό με την ιδιαίτερη πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε, να χαράξετε μία κοινή στρατηγική και να αποφεύγετε την κλιμάκωση των συγκρούσεων. Από την άλλη μεριά καλό είναι να θυμόμαστε ότι πολύ συχνά οι καταστάσεις κρίσης βοηθούν τα άτομα και τις οικογένειες να αναδιοργανωθούν, να αναθερμάνουν τις σχέσεις τους, και να αναπλαισιώσουν με θετικό τρόπο τη λειτουργία τους.

»Θυμηθείτε ότι τα παιδιά προσαρμόζονται σε κάθε κρίσιμο γεγονός ανάλογα με τον τρόπο που το αντιμετωπίζουν οι γονείς και οι σημαντικοί ενήλικες. Υιοθετούν τις απόψεις των γονέων, μιμούνται τις συμπεριφορές τους, διαισθάνονται τα συναισθήματά τους. Γι’ αυτό παραμείνετε ψύχραιμοι, ρεαλιστικά αισιόδοξοι, καθησυχαστικοί, και αποφύγετε τις συναισθηματικές εξάρσεις. Μόνον έτσι θα προφυλάξετε τα παιδιά σας στην παρούσα κρίσιμη περίοδο και θα τα βοηθήσετε να αναπτύξουν ψυχική ανθεκτικότητα, που είναι απαραίτητη για όλη τους τη ζωή. Χαρακτηριστικό είναι επίσης όσοι έχουν υπερβολικές συμπεριφορές ασφάλειας και η αντίδρασή τους αυτή πυροδοτεί τον φόβο".