«Θα τρώμε χώμα αλλά δεν θα δώσουμε χώμα» - Γιατί ενοχλήθηκε το Ιράν από το ποίημα Ερντογάν

Ένα μικρό αλλά σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο σημειώθηκε μεταξύ Τουρκίας και Ιράν την περασμένη εβδομάδα εξαιτίας δηλώσεων του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Μπακού κατά τη διάρκεια συνεορτασμών με το Αζερμπαϊτζάν για την νίκη των δυνάμεών τους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μετά από 44 μέρες πολέμου.

Ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ σχολιάζοντας ποίημα που ανέγνωσε ο Ερντογάν έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter στις 11 Δεκεμβρίου: «Ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν πληροφορήθηκε ότι αυτό στο οποίο κακώς αναφέρθηκε στο Μπακού αναφέρεται στον βίαιο διαχωρισμό περιοχών βόρεια του Άρας από την ιρανική πατρίδα. Δεν συνειδητοποίησε ότι υπονομεύει την κυριαρχία της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν; Κανένας δεν μπορεί να μιλήσει για το αγαπημένο μας Αζερμπαϊτζάν»

Στην ομιλία του ο Ερντογάν είχε πει: «Το τραγούδι του Άρας θα ακούγεται πλέον πιο δυνατά» και διάβασε τα λόγια του λαϊκού τραγουδιού του Άρας.

Ο ποταμός Αράς

Ο Αράς ή Αράξης είναι ποταμός της δυτικής Ασίας που διασχίζει εδάφη της Τουρκίας, της Αρμενίας, του Ιράν και του Αζερμπαϊτζάν. Στη σύγχρονη ιστορία, ο Αράς απέκτησε σημασία ως γεωγραφικό πολιτικό όριο.

Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης του Gulistan και της Συνθήκης του Turkmenchay, ο ποταμός επιλέχθηκε ως το όριο των συνόρων μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και του Qajar Ιράν, καθώς το τελευταίο αναγκάστηκε να παραχωρήσει τα εδάφη του Καυκάσου στη Ρωσία. Λόγω αυτής της αλλαγής των συνόρων του 19ου αιώνα, ένα σύγχρονο μη ευρέως αποδεκτό σχέδιο χαρακτηρίζει τον ποταμό Αρας ως τη γραμμή ηπειρωτικής οριοθέτησης μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.

Γιατί εξοργίστηκε το Ιράν;

Γιατί όμως εξοργίστηκε το Ιράν; Χθεσινό άρθρο του «Al Jazeera» αναφέρει πως η αντίδραση στο ποίημα που διάβασε ο Ερντογάν συνένωσε τους Ιρανούς γύρω από το μήνυμα της εθνικής ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας.

Ο τερματισμός του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν προτεραιρότητα για το Ιράν, τη μόνη χώρα που συνορεύει και με το Αζερμπαϊτζάν και με την Αρμενία. Στον πληθυσμό του Ιράν υπάρχουν εκατομμύρια αζερικής καταγωγής πολίτες καθώς και εκατοντάδες χιλιάδες αρμενικής καταγωγής.

Το ποίημα που διάβασε ο Ενρτογάν είναι ένας θρήνος για τον ποταμό Αράς και πως αυτός χώρισε τους Αζέρους του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν και είναι ένα σύμβολο του παντουρκικού δόγματος που θέλει να συνενώσει όλους τους Τούρκους, συμπεριλαμβανομένους και αυτούς που ζουν στο Ιράν.

«Χώρισαν τον Ποταμό Αράς και τον γέμισαν με πέτρες και ξύλα. Δεν θα χωριστώ από εσένα. Μας έχουν χωρίσει βίαια», αναφέρει το ποίημα.

Ιστορική σημασία

Όπως αναφέρει το «Al Jazeera», ο λόγος που το μήνυμα του ποιήματος εξόργισε τους Ιρανούς τόσο πολύ πρέπει να αναζητηθεί σε μια συνθήκη που υπογράφηκε πριν 200 σχεδόν χρόνια μετά το τέλος του ρωσο-περσικού πολέμου. Αυτή η συνθήκη συνεχίζει να θεωρείται ένα στίγμα ντροπής που άφησε η δυναστεία των Qajar που κυβερνούσε το Ιράν μέχρι το 1925.

Η Συνθήκη του Turkmenchay παρέδωσε μεγάλες εκτάσεις γης στον Νότιο Καύκασος στη Ρωσία και όρισε τον ποταμό Αράς ως το σύνορο μεταξύ των δύο χωρών. Αυτά τα εδάφη αποτελούν τώρα μεγάλα τμήματα του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, ακόμη και της Τουρκίας.

Εκατομμύρια αζερικής καταγωγής Ιρανόί αισθάνονται στενή συγγένεια και διατηρούν σχέσεις με Αζέρους στην άλλη πλευρά των συνόρων.

«Προσβλητική γλώσσα»

Σε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ των ΥΠΕΞ Ιράν και Τουρκίας το Σάββατο, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου εξήγησε στον Τζαβάντ Ζαρίφ ότι ο Ερντογάν δεν γνώριζε τις ευαισθησίες του Ιράν για το ποίημα και θεώρησε πως αναφερόταν στις περιοχές του Λάτσιν και του Καραμπάχ. Βγαίνοντας στην αντεπίθεση, η Τουρκία επέπληξε το Ιράν που απευθύνθηκε προς τον Ερντογάν με «προσβλητική γλώσσα».

Ο Διευθυντής Επικοινωνιών της τουρκικής προεδρίας Φαχρεττίν Αλτούν είπε: «Καταδικάζουμε τη χρήση προσβλητικής γλώσσας προς τον πρόεδρο και την χώρα μας για την απαγγελία ενός ποιήματος του οποίου το νόημα έχει σκοπίμως βγει εκτός πλαισίου».

Ο Αλτούν είπε πως το ποίημη «αντανακλά με πάθος την συναισθηματική εμπειρία ενός προσβεβλημένου λκαού λόγω της κατοχής από την Αρμενίων εδαφών του Αζερμπαϊτζάν».

«Δεν περιλαμβάνει αναφορές στο Ιράν», είπε ο Αλτούν. «Ούτε υπονοείται αυτή η χώρα με οποιονδήποτε τρόπο, σχήμα ή μορφή», πρόσθεσε.

Ο δε Τσαβούσογλου είπε ότι «οι αβάσιμες και βαριές δηλώσεις που έκανε το Ιράν και στοχεύουν τον πρόεδρό μας είναι απαράδεκτες», σύμφωνα με πηγή του τουρκικού ΥΠΕΞ που μίλησε στο «Al Jazeera». Επίσης, διαβεβαίωσε ότι ο Ερντογάν σέβεται πλήρως την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Ιράν.

Χθεσινό άρθρο της «Hurriyet» αναφέρει πως ο Τσαβούσογλου υπενθύμισε επίσης πως η Τουρκία τους στήριξε σε όλες τις δύσκολες τους στιγμές «όταν όλοι γύριζαν την πλάτη στο Ιράν» και είπε πως να μην το θυμούνται αυτό αυξάνει την απογοήτευση.

Να ζητήσει συγγνώμη η Τουρκία

Πολλοί Ιρανοί βουλευτές όμως δεν είναι ευχαριστημένοι με τις εξηγήσεις και ζητούν από την Τουρκία να απολογηθεί.

Ο αντιπρόεδρος του ιρανικού κοινοβουλίου Αλί Νικζάντ έγραψε στο Twitter: «Κύριε Ερντογάν, ή δεν έχετε διαβάσει ιστορία ή επιθυμείτε να την διαστρεβλώσετε».

Ο Μοχάμαντ Ρεζά Μιρτατζοντίνι, αντιπρόσωπος της Ταμπρίζ στην βουλή είπε στο Twitter ότι «ο Ερντογάν έχει ξεπεράσει τα όριά του και φαίνεται πως έχει ξεχάσει προς τα που είχε στραφεί την νύχτα του πραξικοπήματος του 2016».

Χθες Κυριακή, τα 225 από τα 290 μέλη της βουλής υπέγραψαν δήλωση που διαβάστηκε και μεταδόθηκε ζωντανά από την τηλεόραση στην οποία «καταδικάζουν έντονα» τα σχόλια του Τούρκου προέδρου, τα οποία οι Ιρανοί βουλευτές βρήκαν «εκπληκτικά και απαράδεκτα».

«Το Αζερμπαϊτζάν δεν θα διαχωριστεί από τον Αγιατολάχ Χαμενέι, την επανάσταση και το Ιράν», δήλωσαν και κάλεσαν για ενότητα μεταξύ όλων των μουσουλμανικών εθνών.

Οργή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Η κυκλοφορία του βίντεο του Ερντογάν με την απαγγελία του ποιήματος στο Μπακού πυροδότησε οργίλες αντιδράσεις στα ιρανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) που ζητούσαν από την κυβέρνηση να απαντήσει στην Τουρκία με αποφασιστικότητα.

Το μήνυμα που ένωσε τους Ιρανούς ήταν πως ο Ερντογάν θα πρέπει να δει την περσική ιστορία των χιλιάδων ετών πριν να στηρίξει τον διαχωρισμό.

Άλλοι ανέβασαν φωτογραφίες ενός ρακένδυτου Σαντάμ Χουσεΐν, πρώην ηγέτη του Ιράκ, όπως βρισκόταν στο κρυσφήγετό του πριν εκτελεστεί το 2003. Οι Ιρανοί χρήστες των ΜΚΔ ήθελαν να δείξουν πως αυτή ήταν η κατάληξη του τελευταίου ηγέτη που προσπάθησε να διαμελίσει το Ιράν αλλά απέτυχε, παρά τη στήριξη που είχε.

Ο Σαντάμ είχε επιτεθεί στο Ιράν το 1980, ένα χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας στο Ιράν από την επανάσταση που κυβερνά μέχρι σήμερα. Η επίθεση οδήγησε σε ένα οκταετή θανατηφόρο πόλεμο που άφησε πίσω του πάνω από μισό εκατομμύριο νεκρούς και στις δύο πλευρές.

«Θα τρώμε χώμα αλλά δεν θα δώσουμε χώμα»

Σημειώθηκαν επίσης διαμαρτυρίες Ιρανών έξω από το τουρκικό προξενείο στην Ταμπρίζ, μια από τις τέσσερεις επαρχίες του Ιράν όπου η πλειοψηφία αποτελεία από αζερικής καταγωγής πολίτες. Οι διαδηλωτές φώναξαν υπέρ της εδαφικής ακεραιτότητας της χώρας τους.

Ίσως όμως το ισχυρότερο μήνυμα που στάλθηκε από τους Ιρανούς μέσω ΜΚΔ στην Τουρκία ήταν ένα που εκφράστηκε πριν από περισσότερο από ένα αιώνα κατά τη διάρκεια της Συνταγματικής Επανάστασης του Ιράν που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1905 και 1911 και οδήγησε στη θέσπιση του θεσμού του κοινοβουλίου.

Πολλοί Ιρανοί στα ΜΚΔ αναφέρθηκαν σε ένα διάσημο απόσπασμα από τον Σαττάρ Χαν, μια προσωπικότητα που έπαιξε κεντρικό ρόλο σε εκείνη την επανάσταση. Ο Σαττάρ Χαν ήταν Αζέρος στην καταγωγή και εξακολουθεί να θεωρείται εθνικός ήρωας του Ιράν διότι πάντα έδινε προτεραιότητα στην εδαφική ακεραιότητα της χώρας πάνω από όλα.

Στα ημερολόγια του, ο Σαττάρ Χαν γράφει για την εποχή που αυτός και ο λαός του βρίσκονταν υπό πολιορκία για εννιά μήνες με ελάχιστα τρόφιμα και ρούχα. Περιγράφει πως είδε μια μητέρα με την μικρή της κόρη να μην έχουν φαγητό και το κοριτσάκι από την πείνα του να τρώει την λάσπη που βρήκε κάτω από κάποιους θάμνους.

«Νόμιζα πως η μητέρα του παιδιού θα με καταραστεί και θα πει ανάθεμα στον Σαττάρ Χαν που μας έφερε σε αυτή τη μέρα», έγραψε. «Αλλά είπε, "θα τρώμε χώμα αλλά δεν θα δώσουμε χώμα" και τότε ήταν που έκλαψα».