Αναδιοργάνωση, αναδιάταξη και εκσυγχρονισμός

Κάθε οικονομική ή άλλη μορφή κρίσης αναδεικνύει την αναγκαιότητα ύπαρξης μιας δυνατής και διαχρονικά βιώσιμης οικονομίας, που να μπορεί να στηρίξει τους πολίτες και γενικότερα την κοινωνία. Μιας οικονομίας που να μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα (είτε αυτά είναι οικονομικά είτε πολιτικά), λαμβάνοντας υπόψη αφενός το γεγονός πως η πορεία της εξαρτάται εν πολλοίς από το εξωτερικό περιβάλλον και, αφετέρου, τους ραγδαίους ρυθμούς με τους οποίους κινείται η τεχνολογία.

Μέσα από την εξάπλωση της πανδημίας αναδεικνύεται η αναγκαιότητα αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού της κυπριακής οικονομίας, κάτι το οποίο έπρεπε να είχαμε ήδη τροχοδρομήσει. Η τωρινή κατάσταση, σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα που επηρέασαν συγκεκριμένους τομείς όπως τις κατασκευές και τον τομέα των υπηρεσιών, την καθιστά ακόμα πιο επιτακτική.

Μια τέτοια διαδικασία σημαίνει τρία ουσιαστικά πράγματα: πρώτο, είναι η υιοθέτηση οριζόντιων αλλαγών που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας ως επιχειρηματικού κέντρου, θα διευκολύνουν την οικονομική δραστηριότητα και θα μειώσουν το διοικητικό κόστος, δεύτερο, είναι η αναδιάρθρωση των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας ώστε να συνεχιστεί η προσφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας και τρίτο, είναι η ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων. Στα πιο πάνω πάντοτε θα πρέπει να υπάρχει σχεδιασμός που να αφορά την πράσινη ανάπτυξη και την τεχνολογική αναβάθμιση, ζητήματα που αποτελούν προτεραιότητες όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και το παγκόσμιο επιχειρείν.

Γίνεται αντιληπτόν ότι τέτοιες αλλαγές δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά απαιτείται λεπτομερής σχεδιασμός, εμπειρογνωμοσύνη και ένα υλοποιήσιμο πλάνο. Πολλές ιδέες χωρίς συνοχή και έλεγχο στην υλοποίησή τους ουσιαστικά θα προκαλέσουν σύγχυση και σίγουρα όχι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως πρώτο βήμα, είναι απαραίτητο να καθοριστούν οι οικονομικοί τομείς (ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι εκτός από τους πιο κάτω), που αποτελούν προτεραιότητες για την κυπριακή Κυβέρνηση αλλά και την Πολιτεία στο σύνολό της.

Τουρισμός

Ο τομέας του τουρισμού αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της εξάπλωσης του κορωνοϊού, εφόσον οι διακινήσεις επιβατών σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν μειωθεί δραστικά, με την Κύπρο να παρουσιάζει μειώσεις πέραν του 80% σε ό,τι αφορά τις αφίξεις. Η νέα κατηγοριοποίηση των χωρών και η έναρξη εμβολιασμών έχουν αναπτερώσει τις ελπίδες. Η χώρα μας, πέραν του καλού κλίματος, των παραλιών και της παράδοσης στον τομέα, παρουσιάζει σημαντικές υποδομές και αναπτύξεις που μπορούν να εξυπηρετήσουν επισκέπτες διαφορετικής οικονομικής επιφάνειας. Ζητούμενο είναι η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας σε ένα δύσκολο περιβάλλον και η ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού, όπως ο αθλητικός και ο ιατρικός, ενώ η ενίσχυση της συνδεσιμότητας της χώρας αποτελεί σημαντικό ζήτημα.

Κατασκευές - Τομέας των ακινήτων

Ο συγκεκριμένος τομέας παραδοσιακά συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία και η πορεία του έχει συνδυαστεί με την πορεία της οικονομίας στο σύνολό της αλλά και το ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων (η αξία των ακινήτων επηρεάζει επίσης το ποσό των προβλέψεων). Η εξωτερική ζήτηση φαίνεται από τα στατιστικά στοιχεία να μειώνεται σημαντικά, τόσο λόγω τoυ περιορισμού των επενδύσεων διεθνώς αλλά και της κατάργησης του επενδυτικού προγράμματος. Ο τομέας καλείται να αναδιαρθρωθεί, ενδεχομένως να αλλάξει τους σχεδιασμούς σε ό,τι αφορά νέες αναπτύξεις, αλλά και να βρει νέες αγορές. Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό να καταγραφούν οι ανάγκες της εσωτερικής αγοράς, ώστε να γίνει δυνατή η εξυπηρέτησή τους.

Επαγγελματικές Υπηρεσίες

Οι επαγγελματικές υπηρεσίες από το 2003 (έτος της μεγάλης φορολογικής μεταρρύθμισης) αποτελούν έναν από τους σημαντικούς αιμοδότες της κυπριακής οικονομίας. Μέσα στο σημερινό, άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον σε σχέση με τα άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα, με τις αλλαγές σε συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας, ο τομέας καλείται να αναδιαρθρωθεί όπως έκανε και το 2013, ώστε να εξυπηρετήσει τις νέες ανάγκες των επενδυτών, των επιχειρηματιών αλλά και της κοινωνίας. Το Brexit και άλλες μεταβολές στην παγκόσμια οικονομία ενδεχομένως να δημιουργήσουν ευκαιρίες.

Η προσπάθεια που γίνεται για προώθηση του λεγόμενου headquartering (εγκατάσταση της έδρας ξένων εταιρειών στη χώρα), κυρίως σε ό,τι αφορά οργανισμούς υψηλής τεχνολογίας και φαρμάκων, αναμένεται να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τον τομέα, ο οποίος πρέπει συνεχώς να μελετά τον ανταγωνισμό και να αναπτύσσει νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Επενδυτικά Ταμεία

Τα επενδυτικά ταμεία ή οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων αποτελούν σημαντικό μέρος της παγκόσμιας αγοράς χρηματοοικονομικών μέσων. Προσελκύουν μεγάλο όγκο επενδύσεων διότι διαθέτουν συγκεκριμένα πλεονεκτήματα, όπως η διασπορά του κινδύνου και η δυνατότητα επένδυσης σε έργα ή χρηματοοικονομικά μέσα στα οποία ο επενδυτής από μόνος του δεν θα είχε πρόσβαση.

Οι επενδύσεις των συγκεκριμένων οργανισμών μπορεί να είναι είτε σε κινητές αξίες, όπως μετοχές, ομόλογα, χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις (αγορές δανειακών χαρτοφυλακίων από τραπεζικά ιδρύματα) και παράγωγα ή σε ακίνητα, έργα υποδομής ή ακόμη και σε πολύτιμα μέταλλα ή άλλα αντικείμενα αξίας.

Η Κύπρος κατάφερε να δημιουργήσει μια ισχυρή δυναμική στον τομέα μέσα από τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και του εκσυγχρονισμού του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου. Η αξία των περιουσιακών στοιχείων των συγκεκριμένων οργανισμών που είναι εγγεγραμμένοι στην Κύπρο έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, ενώ η κάθοδος ξένων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, η ενίσχυση της τεχνολογίας blockchain και της δευτερογενούς αγοράς αναμένεται να προσδώσουν περαιτέρω δυναμική στον κλάδο.

Ναυτιλία

Ένας από τους τομείς που διαχρονικά συνεισφέρουν θετικά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας είναι αυτός της ναυτιλίας, με πολλούς διεθνείς οργανισμούς να επιλέγουν την Κύπρο ως έδρα τους και να εγγράφουν τα πλοία τους κάτω από κυπριακή σημαία ή/ και να παρέχουν υπηρεσίες πλοιοδιαχείρισης.

Ο συγκεκριμένος τομέας παρουσιάστηκε ανθεκτικός κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης και διαχρονικά αποτελεί έναν από τους σημαντικούς και σταθερούς πυλώνες ανάπτυξης. Το κυπριακό νηολόγιο κατέχει εξέχουσα θέση τόσο παγκοσμίως όσο και εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η χώρα αποτελεί το μεγαλύτερο κέντρο πλοιοδιαχείρισης στην Ευρώπη, και ένα από τα πέντε μεγαλύτερα παγκοσμίως, εφόσον έχουν εγκατασταθεί στην Κύπρο πέραν των εξήντα πλοιοδιαχειριστριών εταιρειών (κάποιες εκ των οποίων θεωρούνται οι μεγαλύτερες του είδους τους παγκοσμίως).

Η Κύπρος διαθέτει ένα από τα πιο φιλικά και ανταγωνιστικά φορολογικά καθεστώτα στην Ευρώπη και συνεχώς γίνονται προσπάθειες προσέλκυσης νέων εταιρειών στη χώρα μας. Την ίδια στιγμή, φαίνεται να δημιουργούνται προοπτικές για εγγραφή πολυτελών γιοτ στην Κύπρο, κάτι το οποίο αναλύεται από τους αρμόδιους φορείς.

Έρευνα και Καινοτομία

Είναι πολλές οι φορές που γίνονται αναφορές για την αναγκαιότητα της προώθησης του τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στην Κύπρο. Ο συγκεκριμένος τομέας αποτελεί σημαντικό κομμάτι της παγκόσμιας δραστηριότητας. Η συνεχής αναβάθμιση προϊόντων και υπηρεσιών διατηρεί την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών και αποφέρει σημαντικά έσοδα τόσο στον ιδιωτικό τομέα όσο και στα κρατικά ταμεία.

Η ενίσχυση του τομέα, εκτός από τη σημαντική επένδυση που απαιτείται, προϋποθέτει και τη δημιουργία της ανάλογης κουλτούρας στις επιχειρήσεις και στην κοινωνία. Υπάρχουν χώρες, όπως για παράδειγμα το Ισραήλ, οι οποίες έχουν καταφέρει να καταξιωθούν ως πρότυπα ερευνητικά κέντρα. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα εταιρειών, ειδικά αυτών που ασχολούνται με το διαδίκτυο και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που κατάφεραν να ενταχθούν στα χρηματιστήρια, έχοντας πολύ υψηλή κεφαλαιοποίηση.

Εκπαίδευση

Συνήθως, η ανάπτυξη της έρευνας και καινοτομίας προϋποθέτει την ύπαρξη ενός σύγχρονου και εξειδικευμένου πανεπιστημιακού ερευνητικού κέντρου. Στην Κύπρο υπάρχουν αναπτυγμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα με πλούσια ερευνητική δραστηριότητα. Ωστόσο το νέο στοιχείο που χρειάζεται είναι η διασύνδεση της δραστηριότητας αυτής με την εμπορική εκμετάλλευση. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική αναβάθμιση στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη δημιουργία νέων εξειδικευμένων σχολών (όπως ιατρικής) και ερευνητικών κέντρων, καθώς και συνεργασιών με μεγάλα ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού.

Οπτικοακουστική

Σημαντικές είναι οι προσπάθειες που έγιναν και γίνονται για ανάπτυξη της οπτικοακουστικής βιομηχανίας στην Κύπρο. Οι προσπάθειες αυτές φαίνεται να αποφέρουν καρπούς, εφόσον νέες ταινίες βρίσκονται στα σκαριά για να γυριστούν στην Κύπρο. Αυτό γίνεται μετά τον καθορισμό των κινήτρων που παραχωρούνται σε οργανισμούς που θα επιλέξουν την Κύπρο για τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, απόρροια συλλογικής προσπάθειας όλων των αρμόδιων φορέων.

Πρωτογενής Τομέας

Η Κύπρος, από αρχαιοτάτων χρόνων, είχε αναπτύξει σημαντικά τον τομέα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ενώ αποτελούσε κόμβο εμπορίου των προϊόντων που έχουν να κάνουν με τους συγκεκριμένους τομείς. Η προσφορά στο ΑΕΠ της χώρας των συγκεκριμένων τομέων άγγιζε, σε όχι και τόσο μακρινές εποχές, το 18%, ενώ προσέφερε εργασία στο ένα τρίτο του οικονομικού πληθυσμού.

Υπάρχουν μέτρα τα οποία μπορούν να ληφθούν, ώστε οι συγκεκριμένοι τομείς να ενισχυθούν, όπως η παροχή κινήτρων για σύμπηξη γεωργικών μονάδων. Με αυτόν τον τρόπο θα γίνει δυνατός ο εκσυγχρονισμός της καλλιέργειας και η προώθηση νέων, οικονομικά βιώσιμων παραγωγών εξαγωγικού χαρακτήρα. Τα σχέδια πρέπει να εγκρίνονται από το Υπουργείο Γεωργίας και η όλη αναδιοργάνωση/σύμπηξη δεν θα έχει καμία φορολογική επιβάρυνση (όπως η απαλλαγή από τον φόρο κεφαλαιουχικών κερδών στην περίπτωση που η σύμπηξη αφορά μεταφορά ακίνητης ιδιοκτησίας). Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός της γεωργικής παραγωγής και επικέντρωση σε στρατηγικά προϊόντα, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος παραγωγής.