Ο οικονομικός αντίκτυπος της εξ-αποστάσεως εργασίας

Η έλευση της πανδημίας έχει αιφνιδιάσει ουσιαστικά τις επιχειρήσεις (τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες του κόσμου), που κλήθηκαν να προσαρμόσουν την αγορά στις νέες συνθήκες, οι οποίες, κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, έχουν δημιουργήσει ένα ρευστό και εύθραυστο οικονομικό περιβάλλον.

Μεγάλο μέρος της αλλαγής αποτέλεσε και η επιτακτική ανάγκη για υιοθέτηση και ανάπτυξη τεχνολογιών που να διευκολύνουν και να προωθούν την εξ-αποστάσεως εργασία, η οποία με την ανάλογη προσαρμογή, δημιουργεί τεράστιες προοπτικές και προκλήσεις στην αγορά εργασίας.

Με περισσότερο από το 40% του εργατικού δυναμικού να δουλεύει από το σπίτι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είναι προφανές ότι η σταδιακή μετάβαση στην εξ-αποστάσεως εργασία θα επιταχυνθεί. Αξίζει να αναφερθεί ότι πολλές επιχειρήσεις είχαν ήδη σχεδιάσει και προγραμματίσει τη μετάβαση αυτή πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Πώς, όμως, η αλλαγή αυτή ενδέχεται να επηρεάσει την εγχώρια οικονομία και τις ευρύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ);

Έκθεση που κοινοποιήθηκε από τη διαδικτυακή πλατφόρμα UΡwork, η οποία συνδέει επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες στις ΗΠΑ, κατέδειξε ότι, ενώ το 50% της δαπάνης για εργασία προερχόταν από επιχειρήσεις με βάση τις 15 μεγαλύτερες πόλεις των ΗΠΑ, ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 72% κατέληγε σε εργαζόμενους εκτός των 15 μεγαλουπόλεων, γεγονός που φανερώνει σημαντική ροή κεφαλαίων προς μικρότερες πόλεις.

Η ίδια ανάλυση κατέδειξε επίσης τη μισθολογική ανισότητα μεταξύ ειδικευμένων εργαζομένων στις μεγαλουπόλεις και ειδικευμένων εργαζομένων εκτός μεγαλουπόλεων, η οποία αξιολογείται γύρω στο 40%. Με άλλα λόγια, η αμοιβή δύο ανθρώπων που ασκούν ακριβώς την ίδια εργασία σε διαφορετικές πόλεις των ΗΠΑ, διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η διαφορά αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στο πολύ υψηλότερο κόστος διαβίωσης στις μεγαλύτερες πόλεις. Αντίστοιχες διαφορές παρατηρούνται φυσικά και μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων αλλά και φυσικά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Ιστορικά, οι μικρότερες οικονομίες, λόγω περιορισμένων επιλογών και ευκαιριών, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο να ανακάμψουν από μια επικείμενη ύφεση. Έχουν επίσης επηρεαστεί δυσανάλογα και από τις τάσεις της παγκοσμιοποίησης, που προκάλεσαν σε μεγάλο βαθμό το διεθνές εμπόριο και η αυτοματοποίηση. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Brookings, που δημοσιοποιήθηκε το 2017, η επιχειρηματικότητα στις ΗΠΑ είχε εξελιχθεί σε σχεδόν διπλάσιο βαθμό σε μεγαλύτερες περιοχές/πόλεις συγκριτικά με μικρότερες περιοχές, κατά την περίοδο 2009 - 2015.

Με την ευρύτερη εφαρμογή του μοντέλου της εξ-αποστάσεως εργασίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ αλλά και εκτός ΕΕ, θα δημιουργηθούν ευκαιρίες ανάκαμψης στις μικρότερες οικονομίες και ταυτόχρονα θα επηρεαστούν θετικά η απασχόληση, η μισθολογική ανισότητα και μεσοπρόθεσμα το γενικό επίπεδο των τιμών, αφού π.χ. η αποκατάσταση της μισθολογικής ανισότητας θα εξομαλύνει τις πληθωριστικές διαφορές, αφενός μεταξύ των μεγαλύτερων και των μικρότερων πόλεων εντός των χωρών και, αφετέρου, σε μεγαλύτερη κλίμακα μεταξύ των μεγαλύτερων και των μικρότερων οικονομιών εντός ΕΕ.

Συνοπτικά, από την εφαρμογή του μοντέλου της εξ-αποστάσεως εργασίας προκύπτει αμοιβαίο όφελος: υψηλότερα εισοδήματα και καλύτερες ευκαιρίες εργοδότησης για τους ειδικευμένους επαγγελματίες σε μικρότερες οικονομίες της ΕΕ, και χαμηλότερο κόστος αλλά και καλύτερη πρόσβαση και αξιοποίηση ταλέντων από τις επιχειρήσεις που βρίσκονται στις ελίτ πόλεις/οικονομίες της ΕΕ, γεγονός που δυνητικά θα οδηγήσει σε αύξηση της αποδοτικότητας και παραγωγικότητας.

Η κυπριακή αγορά εργασίας έχει την προοπτική να επωφεληθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη μετάβαση αυτή, κυρίως λόγω του ότι έχει τη δυνατότητα να προσφέρει μέσω άρτια καταρτισμένων επαγγελματιών υψηλής ποιότητας επαγγελματικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των λογιστικών, ελεγκτικών, συμβουλευτικών και άλλων συναφών υπηρεσιών, σε σχετικά χαμηλό κόστος συγκριτικά με την υπόλοιπη ΕΕ.

Αυτή ενδεχομένως να αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για το εργατικό δυναμικό της Κύπρου, μετατρέποντας δηλαδή τους οικονομικούς κινδύνους που προκάλεσε η πανδημία σε μιαν άνευ προηγουμένου προοπτική, τόσο σε επίπεδο απασχόλησης αλλά και άλλους τομείς όπως είναι η εξειδίκευση, η ψηφιοποίηση και η εκπαίδευση.

Ήδη, στελέχη σε μεγάλες επιχειρήσεις άρχισαν να υπολογίζουν το οικονομικό όφελος που κρύβεται τόσο στο να διατηρούν μικρότερους χώρους εργασίας όσο και στο να εργοδοτούν φθηνότερα εργατικά χέρια εντός και εκτός ΕΕ. Φυσικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των εργασιών δεν μπορεί ακόμα να ασκηθεί εξ-αποστάσεως (60% σύμφωνα με στοιχεία του National Bureau of Economic Research of the US), ιδιαίτερα η χειρωνακτική, ανειδίκευτη και χαμηλόμισθη εργασία, όμως το ποσοστό αυτό συρρικνώνεται θεαματικά τα τελευταία χρόνια.

*Senior Manager, KPMG Limited