Από πού προκύπτουν οι θεωρίες συνωμοσίας για τη διαφθορά και τον κορωνοϊό;

Η διαδήλωση έξω από τις εγκαταστάσεις του «Συγκροτήματος ΔΙΑΣ» την Πέμπτη, 10 Δεκεμβρίου 2020, δεν είναι ένα τυχαίο περιστατικό, αλλά ένα συμβάν το οποίο χρήζει μελέτης. Μια δημοσιογραφική ανάγνωση περί «χουλιγκάνων», «ψεκασμένων», «ακροδεξιών» και «συνωμοσιολόγων ζηλωτών» καλύπτει μόνο την αισθητική επιφάνεια και τα «optics» των πραγμάτων και είναι άδικη, διότι δεν εξερευνά την ουσία.

Υπάρχουν βαθύτερα ζητήματα που ωθούν μερίδα του πληθυσμού σε αυτές τις ενέργειες και καλό είναι να αντιληφθούμε πως μια ακόμη μεγαλύτερη τις ασπάζεται, κρυφά ή φανερά. Είναι, αδρώς, μια αντίδραση που προκύπτει μέσα από τη γνώση και τη σύνθεση τριών γενικά προσεγγίσεων για το μέλλον της παγκοσμιοποίησης: α) Ο τεχνοκρατικός ιδεαλισμός νεοεποχιτών και νεοταξικών επιστημόνων, πολιτικών και επιχειρηματιών οι οποίοι οραματίζονται μια παγκόσμια κοινότητα, όπου η φιλανθρωπία θα λύσει τα περισσότερα προβλήματα. β) Η σοβαρή πεσιμιστική συνωμοσιολογία, που γνωρίζει τα σχέδια των προηγουμένων και είτε δεν υιοθετεί τον ενθουσιασμό τους είτε διατηρεί έντονη καχυποψία ως προς την αγνότητα των προθέσεών τους, καθώς διακρίνει τάσεις ηγεμονισμού. γ) Η oρθόδοξη προφητολογία γύρω από διάφορες προφητείες Αγίων που προειδοποιούν, από τη δική τους πνευματική οπτική γωνιά, για τα πιο πάνω πολλά χρόνια πριν και σε πολιτικο-κοινωνικές συνθήκες που δεν εξηγούν ορθολογικά πώς αποκτήθηκε κοσμικά αυτή η πληροφόρηση.

Το φαινόμενο είναι σοβαρό, διότι η συνωμοσιολογία δεν ανήκει πλέον στο περιθώριο, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) έχουν πολλαπλασιάσει τις εναλλακτικές θεωρήσεις και εκτιμήσεις των πραγμάτων και έχουν διοχετεύσει στη δημόσια σφαίρα έναν όγκο πληροφοριών, γνήσιων και προηγουμένως δύσκολα προσβάσιμων από τη μια, χαλκευμένων και υποβολιμαίων από την άλλη. Μεγάλο μέρος μιας κοινωνίας των πολιτών πλέον ενημερώνεται από άλλα κανάλια και διαμορφώνει απόψεις -καλώς ή κακώς- που οδηγούν και σε αυτές τις εξάρσεις.

Κατ’ αρχάς, η οργή προς τις κυβερνήσεις και τα μεγάλα ΜΜΕ και οι συμπλοκές με τα Σώματα Ασφαλείας έχουν ήδη παρατηρηθεί σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, από την Ιταλία μέχρι τη Βρετανία και από τη Γαλλία μέχρι ολόκληρες τις ΗΠΑ. Στις τελευταίες, οι συγκρούσεις ακραίων παρατάξεων της Δεξιάς και τις Αριστεράς με τις κατά τόπους αστυνομικές Αρχές στο ενδιάμεσο έχουν πολλαπλασιαστεί. Αν και η οργή υπήρχε από πριν, η έλευση του κορωνοϊού ριζοσπαστικοποίησε το κλίμα και ταράζει συθέμελα την ηγέτιδα δύναμη του Ατλαντισμού. Και με τον Πρόεδρο Trump να συνωμοσιολογεί, όλος ο κόσμος πλέον άρχισε να εξοικειώνεται με το λεξικό και τους όρους της κλασικής συνωμοσιολογίας.

Καλή & κακή συνωμοσιολογία

Η καλή συνωμοσιολογία μπορεί να αποτελέσει ένα επιστημονικό εργαλείο, δεν είναι τίποτα παραπάνω από διατυπώσεις υποθέσεων εργασίας. Η έρευνα θα αποδείξει εάν μια θεωρία συνωμοσίας, όπως κάθε θεωρία, στέκει σε στοιχεία και δεδομένα ή αν αποτελεί μια εσφαλμένη θεώρηση μιας κατάστασης, στην περίπτωσή μας μιας πολιτικής κατάστασης.

Η κακή συνωμοσιολογία είναι όταν εφαρμόζεται ως τυφλή πίστη και όχι ως εργαλείο επαλήθευσης μιας υπόθεσης. Η κακή συνωμοσιολογία, όπως άλλες μορφές ιδεοληψίας, εμμονής ή μανίας, μπορεί να αγγίξει τα όρια της παράνοιας, να δηλητηριάσει μυαλά, να σαλέψει εγκεφάλους.

Εφαρμόζεις καλόπιστα την συνωμοσιολογία για να βρεις την αλήθεια; Ή κακόπιστα ανακαλύπτεις παντού εχθρούς και σχέδια εναντίον σου λόγω της εγωιστικής, εσωτερικής σου ανάγκης να φταίξεις άλλους για τα πάθη, τα λάθη και την ακηδία σου;

Δεν θα πιστώσω το σύνολο των διαδηλωτών της Πέμπτης, 10/12/2020, με καλή ή κακή πρόθεση, διότι δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω και μάλλον στις τάξεις τους υπήρχε ένα φάσμα απόψεων. Αντί άλλης ανάλυσης ή σχολιασμού, θα παραθέσω τρία αποσπάσματα από πηγές πολύ πριν από το 2020 και τον κορωνοϊό και θα αφήσω τον αναγνώστη να πιστώσει στους εμπνευστές τους καλή ή κακή πρόθεση. Επίσης, ας βγάλει ο ίδιος τη δική του άποψη, μέσα από τα τρία αυτά παραδείγματα, σε ποιο βαθμό τέτοιου είδους πληροφορίες τροφοδοτούν τα συνωμοσιολογικά αφηγήματα αλλά και τις αντιδράσεις μερίδας του πληθυσμού για τη διαφθορά και τον κορωνοϊό.

Τεχνοκρατικά Σενάρια

Το 2010 το Ίδρυμα «The Rockefeller Foundation» της Νέας Υόρκης μαζί με την «Global Business Network» του Σαν Φρανσίσκο εξέδωσαν μια έκθεση με τίτλο «Scenarios for the Future of Technology and International Development», με στόχο να «δουν» τι μπορεί να επιφυλάσσει η τεχνολογία και το μέλλον για τα επόμενα 15 με 20 χρόνια. Ήταν το αποτέλεσμα «μιας διαδικασίας δημιουργίας αφηγημάτων σχετικά με το μέλλον βασισμένων σε παράγοντες που πολύ πιθανόν να επηρεάσουν μια συγκεκριμένη σειρά προκλήσεων και ευκαιριών». Οι συντάκτες δημιούργησαν τέσσερα φανταστικά σενάρια, βασισμένα σε μια σύνθεση δύο κατηγοριών δυνάμεων που θα επηρεάσουν το μέλλον: τα «προκαθορισμένα στοιχεία» («predetermined elements») και τις «κρίσιμες αβεβαιότητες» («critical uncertainties»).

Μερικά από τα πρώτα είναι η δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου, η δημογραφική αύξηση του πληθυσμού και οι πιέσεις που θα ασκήσει σε ενέργεια, τροφή και νερό, οι ανανεώσιμες ενέργειες και η παγκόσμια ενεργειακή αλληλεξάρτηση. Στις δεύτερες δεν περιλαμβάνονται σταθερές καταστάσεις, αλλά εξετάζεται η πορεία των τεχνολογικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται και οι πανδημίες.

Στα «scenario narratives», όπως αναφέρουν οι συγγραφείς, «τα ονόματα, οι ημερομηνίες και άλλες τέτοιες λεπτομέρειες είναι μεταβλητές για τύπους γεγονότων και όχι αναγκαστικές προϋποθέσεις για το πώς ξεδιπλώνεται ένα σενάριο».

Το αφήγημα του σεναρίου «Lock Step», γραμμένο πριν από δέκα χρόνια, αναφέρει:

«Το 2012, η πανδημία που ο κόσμος περίμενε, τελικά κτύπησε. Σε αντίθεση με τον H1N1 του 2009, αυτό το νέο στέλεχος της γρίπης – που προέρχεται από άγριες χήνες – ήταν εξαιρετικά μολυσματικό και θανατηφόρο. Ακόμα και τα πιο καλά προετοιμασμένα για πανδημίες έθνη γρήγορα καταβλήθηκαν όταν ο ιός κτύπησε αστραπιαία ολόκληρο τον κόσμο, μολύνοντας σχεδόν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού και σκοτώνοντας 8 εκατομμύρια σε μόνο 7 μήνες, η πλειοψηφία αυτών νεαροί ενήλικες.

»Η πανδημία είχε επίσης θανατηφόρα επίδραση στις οικονομίες: η διεθνής κινητικότητα τόσο ανθρώπων όσο και αγαθών σταμάτησε απότομα, προκαλώντας παράλυση σε βιομηχανίες όπως τον τουρισμό και σπάζοντας τις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού. Ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, τα καταστήματα και τα γραφεία που συνήθως σφύζουν από ζωή έστεκαν άδεια για μήνες, κενά από εργαζόμενους και πελάτες.

»Η πανδημία κάλυψε τον πλανήτη – αν και δυσανάλογοι αριθμοί πέθαιναν στην Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Κεντρική Αμερική, όπου ο ιός εξαπλώθηκε ως πυρκαγιά λόγω της απουσίας επίσημων πρωτοκόλλων περιορισμού. Αλλά ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες ο περιορισμός ήταν πρόκληση. Η αρχική πολιτική των ΗΠΑ για “ισχυρή αποθάρρυνση” των πολιτών από του να ταξιδεύουν αποδείχτηκε θανατηφόρα λόγω της επιείκειάς της, επιταχύνοντας την εξάπλωση του ιού όχι μόνο μέσα στις ΗΠΑ αλλά και πέραν των συνόρων. Ωστόσο, μερικές χώρες τα πήγαν πολύ καλύτερα – η Κίνα συγκεκριμένα. Η ταχεία επιβολή και εφαρμογή υποχρεωτικής καραντίνας για όλους τους πολίτες από την κινεζική κυβέρνηση καθώς και το άμεσο και σχεδόν ερμητικό σφράγισμα όλων των συνόρων έσωσε εκατομμύρια ζωές, σταματώντας την εξάπλωση του ιού πολύ νωρίτερα από άλλες χώρες και επέτρεψε μια ταχύτερη ανάκαμψη μετά την πανδημία.

Η κυβέρνηση της Κίνας δεν ήταν η μόνη που έλαβε ακραία μέτρα για να προφυλάξει τους πολίτες της από τον κίνδυνο και την έκθεση. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εθνικοί ηγέτες σε όλον τον κόσμο έκαναν επίδειξη της δύναμης της εξουσίας τους και επέβαλαν αεροστεγείς κανόνες και περιορισμούς, από την υποχρεωτική χρήση μάσκας προσώπου έως ελέγχους θερμοκρασίας στις εισόδους δημόσιων χώρων όπως σταθμούς τρένων και υπεραγορών. Ακόμη και μετά την υποχώρηση της πανδημίας αυτός ο πιο αυταρχικός έλεγχος και η παρακολούθηση των πολιτών και των δραστηριοτήτων τους παρέμειναν και ενισχύθηκαν περισσότερο. Προκειμένου να προστατευθούν από την εξάπλωση των αυξανόμενων παγκόσμιων προβλημάτων – από τις πανδημίες και την υπερεθνική τρομοκρατία στις περιβαλλοντικές κρίσεις και την αυξανόμενη φτώχια – ηγέτες σε όλον τον κόσμο έσφιξαν την πυγμή της εξουσίας τους.

»Αρχικά, η ιδέα ενός πιο ελεγχόμενου κόσμου απέκτησε ευρεία αποδοχή και έγκριση. Οι πολίτες παραιτήθηκαν πρόθυμα από μέρος της κυριαρχίας τους – και της ιδιωτικής τους ζωής – για πιο πατερναλιστικά κράτη με αντάλλαγμα μεγαλύτερη ασφάλεια και σταθερότητα. Οι πολίτες ήταν πιο ανεκτικοί, ακόμη και πρόθυμοι, για την εκ των άνω διεύθυνση και εποπτεία και οι εθνικοί ηγέτες είχαν περισσότερο περιθώριο να επιβάλουν την τάξη με τρόπους που θεώρησαν κατάλληλους. Στις ανεπτυγμένες χώρες, αυτή η αυξημένη εποπτεία έλαβε πολλές μορφές: βιομετρικές ταυτότητες για όλους τους πολίτες, για παράδειγμα, και αυστηρότερη ρύθμιση βασικών βιομηχανιών των οποίων η σταθερότητα κρίθηκε ζωτικής σημασίας για τα εθνικά συμφέροντα. Σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, η επιβεβλημένη συνεργασία με μια σειρά νέων κανονισμών και συμφωνιών σιγά-σιγά επανέφερε την τάξη και, κυρίως, την οικονομική ανάπτυξη.

»Σε όλη την έκταση του αναπτυσσόμενου κόσμου, ωστόσο, η ιστορία ήταν διαφορετική – και πολύ πιο μεταβλητή. Η εκ των άνω εξουσία πήρε διαφορετικές μορφές σε διαφορετικές χώρες, εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα, το επίπεδο και τις προθέσεις των ηγετών τους. Σε χώρες με ισχυρούς και σκεπτόμενους ηγέτες, η οικονομική θέση και η ποιότητα ζωής αυξήθηκαν. […] Αλλά η πιο αυταρχική ηγεσία λειτούργησε λιγότερο καλά – και σε ορισμένες περιπτώσεις τραγικά – σε χώρες που διευθύνονταν από ανεύθυνες ελίτ που χρησιμοποίησαν την αυξημένη τους δύναμη για να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα εις βάρος των πολιτών τους. Υπήρχαν και άλλα μειονεκτήματα καθώς η άνοδος του επιθετικού εθνικισμού δημιούργησε νέους κινδύνους. […]

»Μέχρι το 2025, οι άνθρωποι φαίνεται να μπούχτισαν από τον τόσο εκ των άνω έλεγχο και το να αφήνουν τους ηγέτες και τις Αρχές να κάνουν τις επιλογές τους εκ μέρους τους.

Όπου τα εθνικά συμφέροντα αντιπαλεύονταν με τα ατομικά υπήρχε σύγκρουση. Η σποραδική πίεση έγινε ολοένα και πιο οργανωμένη και συντονισμένη, καθώς οι δυσαρεστημένοι νέοι και οι άνθρωποι που είδαν το στάτους τους και τις ευκαιρίες τους να εξανεμίζονται – κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες – υποκίνησαν πολιτικές αναταραχές.

»Το 2026, διαδηλωτές στη Νιγηρία έριξαν την κυβέρνηση, απηυδισμένοι με τη ριζωμένη αναξιοκρατία και τη διαφθορά. Ακόμα και εκείνοι που τους άρεσε η μεγαλύτερη σταθερότητα και προβλεψιμότητα αυτού του κόσμου άρχισαν να αισθάνονται άβολα και να περιορίζονται από την αυστηρότητα των τόσων νόμων και των εθνικών συνόρων. Παρέμενε το συναίσθημα ότι αργά ή γρήγορα κάτι αναπόφευκτα θα αναστατώσει την περιποιημένη τάξη που οι κυβερνήσεις του κόσμου εργάστηκαν τόσο σκληρά για να καθιερώσουν».

Οι συντάκτες υπολόγιζαν πως η τεχνολογία που θα προκύψει σε κατάσταση «Lock Step» θα έχει να κάνει με «πιο έξυπνη συσκευασία τροφίμων και ποτών», τακτικό υγειονομικό έλεγχο, σαρωτές «αντικοινωνικών προθέσεων» σε αεροδρόμια και άλλους δημόσιους χώρους και «τεχνολογίες τηλε-παρουσίας» για πληθυσμούς με περιορισμούς στη διακίνηση.

Συνωμοσιολογικές Αναλύσεις

Το 2002 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ιστορία του Μέλλοντος» της σειράς «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες» των εκδόσεων «Αρχέτυπο» της Θεσσαλονίκης, που εκδίδουν και τα περιοδικά «Άβατον» και «Απαγορευμένη Ιστορία». Στο κεφάλαιο «Το Σκοτεινό μας Μέλλον: Σενάρια Καταστροφολογίας», o Αντώνης Αντωνιάδης έγραφε στο υποκεφάλαιο «Όταν οι ιοί ξυπνήσουν»:

«Πόσο όμως πραγματικά είμαστε ευάλωτοι σε μια πανδημία σήμερα, με την τεχνογνωσία που κατέχουμε; Αυτό το ερώτημα ήδη βρίσκεται στο μυαλό πολλών από εσάς και η απάντηση είναι σίγουρα απαισιόδοξη. Το 166 μ.Χ., όταν η ευλογιά χτύπησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στη Ρώμη, που είχε πληθυσμό ίσο με μια μέτρια, για τα σημερινά δεδομένα, πόλη, οι θάνατοι ανέρχονταν στις 2.000 καθημερινά. Όταν η βουβωνική πανώλη χτύπησε τον 6ο αιώνα την Κωνσταντινούπολη, μέσα σε δύο χρόνια σκότωσε περίπου το ½ του πληθυσμού της. Τον 14ον αιώνα, όταν χτύπησε ο “Μαύρος Θάνατος”, ο μεγαλύτερος πληθυσμός της ανθρωπότητας ήταν αγροτικός κι όμως η καταστροφή που προκάλεσε ήταν τεράστια.

Στους αστικούς πληθυσμούς του 20ού αιώνα η “Ισπανική Γρίπη” ήταν αμείλικτη… Σήμερα, που στον δυτικό κόσμο το 90% του πληθυσμού ζει μέσα σε πόλεις, ο κίνδυνος είναι τεράστιος. Άσχετα με το ιατρικό σύστημα που επικρατεί στην κάθε χώρα ή τους υγειονομικούς τους κανόνες, τίποτα δεν αποκλείει το μοιραίο. Με τον τρόπο που είναι χτισμένες οι σύγχρονες πόλεις και τα μαζικά μέσα μεταφοράς των ανθρώπων, η εξάπλωση των ιών μπορεί να γίνει ταχύτατα. Τα εμβόλια που υπάρχουν για τους περισσότερους ιούς δεν καλύπτουν σε κανένα κράτος του κόσμου ούτε το μισό από τον πληθυσμό του. Ενώ μεγάλο ρόλο για την εξάπλωση της επιδημίας παίζει και ο χρόνος δράσης του ιού, πόσο γρήγορα δηλαδή προσβάλλει τον ξενιστή του. Τι θα γίνει άραγε, αν ο ιός Έμπολα εμφανιστεί ξαφνικά στην Ευρώπη; Θα μπει μια ολόκληρη ήπειρος σε καραντίνα; Κι αν ο ιός μεταλλαχθεί και γίνει “αεροζόλ”; Θα προλάβουμε να αντιδράσουμε;».

Ορθόδοξες Προφητείες

Σε μια ομιλία του που τοποθετείται κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ηχητικά της υπάρχουν στο διαδίκτυο, ο Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών & Εορδαίας Αυγουστίνος Καντιώτης (1907-2010) ανέφερε:

«Κινδυνεύουμε από επιδημία… Θα ‘ρθει επιδημία… Ωχ, ωχ, ωχ, ωχ, ωχ… Έρχεται, έρχεται, έρχεται, έρχεται… Έρχεται…! Επιδημία, όχι γρίπη σαν την γριπούλα αυτή που πέφτεις στα κρεβάτια και αυτό αλλά σύμφωνα με την Αποκάλυψη έρχεται επιδημία με ένα περίεργο όνομα ασθενείας που θα εκμηδενίσει, θα εξευτελίσει τους γιατρούς, θα εξευτελίσει τα φαρμακεία, τα πάντα… Σκούπα ηλεκτρική! Τι να μας κάνει ο Θεός; Προσευχή δεν κάνουμε, Αγία Γραφή δεν διαβάζουμε. Πορνείες και μοιχείες και διαζύγια και ακαθαρσίες, σκουλήκια βρομερά και ακάθαρτα. Έρχεται η επιδημία που θα σαρώσει τον κόσμο ολόκληρον, σκούπα ηλεκτρική. Και όπως στον Παγκόσμιον Πόλεμον, τον Πρώτον, ήρθε η γρίπη εκείνη που εσάρωσε την Αθήνα ολόκληρον, και χιλιάδες έπεσαν μέσα, απέθαναν. Ούτως ως έρχεται, εξ Ανατολών! Φοβερά επιδημία η οποία… Κινδυνεύομεν αδελφοί μου! Κύριε ελέησον, στα γόνατα, στα άρματα, στην προσευχή.

»Κινδυνεύομεν ατομικώς, κινδυνεύομεν οικογενειακώς. Αλλά ατομικώς δεν κινδυνεύει μόνο το κορμί μας, κινδυνεύει και η ψυχή μας. Κινδυνεύει από την διαφθοράν αυτήν την οποίαν ο Σατανάς άπλωσε τα δίχτυά του και όπως ο ψαράς απλώνει τα δίχτυα του μες στην θάλασσα και πιάνει μικρά και μεγάλα ψάρια έτσι και ο Σατανάς άπλωσε τα δίχτυά του μες στην ανθρώπινη κοινωνία. Και αλιεύει ο Σατανάς αυτός τα θύματά του καθημερινώς και ιδίως την νεότητα. Κινδυνεύομεν ως έθνος, ως οικογένεια κινδυνεύομεν.

»Τρεις τορπίλες ητοίμασαν σκοτείναι δυνάμεις, των οποίων αποφεύγω να ονομάσω τα ονόματα. Σκοτειναί δυνάμεις που δεν πιστεύουν στον Θεό, υλισταί και άπιστοι και άθεοι, μασώνοι και όλα τα υποπροϊόντα της μασωνικής στοάς. Σκοτειναί δυνάμεις θέλουν να σβήσουν την Ελλάδα ως χώρον πνεύματος και ως χώρον ελευθερίας και ως χώρον θρησκείας και ως χώρον μεγάλων κυψελών ιδεών».

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 20 Δεκεμβρίου 2020)