Νέες ιδέες και δράση για μεταρρυθμίσεις

Η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα, που έχει την τύχη να αποτελεί μέρος της μεγαλύτερης ενιαίας αγοράς στον κόσμο, με όλα τα συνεπαγόμενα οφέλη που απορρέουν από τις σημαντικές καταναλωτικές δαπάνες των Ευρωπαίων εταίρων μας, καθώς και από την πρόσβασή μας σε κορυφαίου επιπέδου χρηματοοικονομική και τεχνική στήριξη.

Παράλληλα, ωστόσο, ανταγωνιζόμαστε κάποιες από τις καλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Ως εκ τούτου, η υλοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και η προσαρμογή μας στα ευρωπαϊκά πρότυπα συνιστούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας μας. Στασιμότητα σημαίνει οπισθοδρόμηση, ανεξαρτήτως του πόσο καλό είναι το επίπεδο στο οποίο βρισκόμαστε. Η ανοιχτή ανταλλαγή ιδεών και η λήψη αποφάσεων που στοχεύουν στον πυρήνα του οικονομικού μας συστήματος θα πρέπει να αποτελούν μια συνεχή διαδικασία.

Δυστυχώς, και σε αντίθεση με άλλες μικρές οικονομίες της Ευρώπης, αυτό είναι κάτι στο οποίο υστερούμε. Η πρόοδος που έχουμε πετύχει από την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι σήμερα υπήρξε πολύ περιορισμένη, ενώ η θέση μας εντός της ενιαίας αγοράς διολισθαίνει. Στους πλείστους δείκτες που χρησιμοποιούνται διεθνώς για σκοπούς κατάταξης της οικονομικής επίδοσης των κρατών έχουμε πιάσει σχεδόν πάτο. Υπάρχουν πολλά άρθρα και ιδέες στον Tύπο και αλλού, όπως η μελέτη που το τότε Συμβούλιο Εθνικής Οικονομίας είχε ετοιμάσει για την Kυβέρνηση, πολλά άρθρα που είχα δει στις πιο μεγάλου κύρους εφημερίδες, η πρόσφατη μελέτη της PwC Κύπρου για τον μετασχηματισμό της οικονομίας (Restart Cyprus: Now) και η πολυσέλιδη έκθεση που ετοιμάστηκε πρόσφατα υπό τη προεδρία μου, μετά από πρόσκληση της Ελληνικής Κυβέρνησης για αναπτυξιακή πολιτική στην Ελλάδα. Η Ελλάδα, που ως πρόσφατα υπέφερε από τις ίδιες αγκυλώσεις και την ίδια κωλυσιεργία όπως και η Κύπρος, φαίνεται να έχει αλλάξει σελίδα. Καιρός είναι να ακολουθήσει και η Κύπρος.

Στην Κύπρο, η υλοποίηση καθολικών μεταρρυθμίσεων, όπως αυτών που χρειάζονται, δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς απαιτείται ταυτόχρονη ανάληψη δράσης σε πολλαπλά επίπεδα. Δεν είναι απλώς θέμα διόρθωσης ενός ή δύο ζητημάτων εντός ενός συνόλου που λειτουργεί σωστά. Θα πρέπει να ασχοληθούμε με το σύνολο, με την ελπίδα ότι το κυπριακό επιχειρηματικό πνεύμα θ’ αφεθεί ελεύθερο να λειτουργήσει για το κοινό καλό και όχι να εκτραπεί προς μη παραγωγικές δραστηριότητες προσοδοθηρίας. Και υπάρχει και το τεράστιο πρόβλημα της διαφθοράς, που εμείς οι απλοί πολίτες δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο έχει διεισδύσει στον πολιτικό κόσμο, αλλά από καιρό σε καιρό κάτι ακούγεται, που αποτελεί και ένδειξη ότι ίσως να έχει απλώσει τα πλοκάμια της πολύ μακριά και βαθιά.

Η Κύπρος είναι ένα πανέμορφο νησί, με απαράμιλλη πολιτιστική κληρονομιά και κοινωνικά φιλελεύθερους και μορφωμένους πολίτες. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αναγνωρίσουμε την αξία μας. Οι Κύπριοι που φεύγουν στο εξωτερικό για να εργαστούν διαπρέπουν. Γιατί δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να διαπρέψουν κι εντός της χώρας μας; Προσωπικά, πιστεύω ότι είμαστε σε θέση να το κάνουμε.

Η πιο ανησυχητική ίσως επικρατούσα αντίληψη στην κυπριακή κοινωνία τού σήμερα συνοψίζεται στην ιδέα ότι «εμείς είμαστε διαφορετικοί». Δυστυχώς, η φράση «εδώ είναι Κύπρος» ακούγεται υπερβολικά συχνά. Πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης. Δεν είμαστε διαφορετικοί. Είμαστε ακριβώς οι ίδιοι με οποιαδήποτε άλλη μικρή ευρωπαϊκή χώρα με καλή ποιότητα ζωής, η οποία πρέπει να παλέψει για να μπορέσει να ανταγωνιστεί και να προοδεύσει. Η πρώτη από τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται, που πιθανόν να ξενίσει τους αναγνώστες, βρίσκεται στο επίκεντρο των σύγχρονων ιδεών γύρω από την οικονομική πρόοδο: Πρόκειται για την πολιτιστική ανάπτυξη. Θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας και να αντιληφθούμε ότι είμαστε ένα σύγχρονο κράτος με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, που γνωρίζει πώς να αξιοποιεί την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά του και να σκέφτεται θετικά σε ό,τι αφορά το μέλλον και τις ικανότητές του. Το κράτος οφείλει να πάρει τα ηνία σε αυτήν την προσπάθεια, καθοδηγώντας μας προς αυτήν την κατεύθυνση. Στις πιο συμβατικές μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο διακυβέρνησης και οικονομίας συμπεριλαμβάνεται και ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα, από τα δικαστήρια και την απονομή της δικαιοσύνης μέχρι τα υπουργεία και τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να αποτελεί θετικό παράδειγμα προς μίμηση και να διευκολύνει την ανάπτυξη και την ομαλή λειτουργία του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας γενικότερα. Φέρει την ευθύνη της τήρησης του νόμου και της τάξης, της προστασίας του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς και της προώθησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του νησιού, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Πολλά είναι τα διδάγματα που μπορούμε να αποκομίσουμε από τις επιτυχίες άλλων μικρών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, δεν υπήρξαμε πολύ καλοί μαθητές, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.

Η παιδεία, η υγεία, το επιχειρηματικό περιβάλλον και η στήριξη των ομάδων του πληθυσμού που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες χρήζουν επείγουσας μεταρρύθμισης, αν θέλουμε να ενισχύσουμε το βιοτικό μας επίπεδο. Η τεχνολογία, η φύση των εταιρικών οργανισμών και ο ρόλος τους στην κοινωνία εξελίσσονται συνεχώς.

Θα πρέπει να παραμείνουμε σε εγρήγορση, επιδιώκοντας τον συνεχή εκσυγχρονισμό της χώρας μας μέσα από τη μεταρρύθμιση. Πρόκειται για μια συνεχή και αέναη

διαδικασία - και όχι μια μεμονωμένη ενέργεια - που πρέπει να τροφοδοτείται συνεχώς με νέες ιδέες και δράση.

*Regius Professor στο London School of Economics, και Καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κάτοχος βραβείου Νόμπελ