Πεζικό: Τα «μωρά» του στρατεύματος

Οι πρώτες στρατιωτικές δυνάμεις στην ιστορία ήταν το πεζικό. Στην αρχαιότητα οι στρατιώτες ήταν οπλισμένοι με ένα αγχέμαχο όπλο εκ του σύνεγγυς μάχης, μονομαχίας, όπως ένα δόρυ, ένα τσεκούρι ή ένα σπαθί, ή ένα όπλο πρώτης κοντινής εμβέλειας όπως ένα ακόντιο, σφεντόνα ή τόξο, ή και πέτρα, τα ομηρικά «χερμάδια», με τους πεζούς να χρησιμοποιούν τη μυϊκή δύναμη, το σώμα, ως βλητική δύναμη στη ρίψη τους. Με την ανάπτυξη της πυρίτιδας, το πεζικό άρχισε να μετατρέπεται σε κυρίως πυροβόλα όπλα. Μέχρι την εποχή των ναπολεόντειων πολέμων, το πεζικό, το ιππικό και το πυροβολικό σχημάτισαν μια βασική τριάδα των επίγειων δυνάμεων, αν και το πεζικό παρέμεινε συνήθως το πιο πολυάριθμο. Με τον θωρακισμένο πόλεμο, τα θωρακισμένα πολεμικά οχήματα έχουν αντικαταστήσει τα άλογα του ιππικού και η αεροπορική δύναμη έχει προσθέσει μια νέα διάσταση στην επίγεια μάχη, αλλά το πεζικό παραμένει καθοριστικό σε όλες τις σύγχρονες επιχειρήσεις συνδυασμένων όπλων. Κοντολογίς, το πεζικό αποτελεί το πιο μεγάλο μέρος όλων των ενόπλων δυνάμεων στα περισσότερα έθνη και συνήθως φέρει το μεγαλύτερο βάρος στον πόλεμο, όπως μετράται από τα θύματα, την στέρηση ή το σωματικό και ψυχολογικό άγχος.

Το πεζικό έχει πολύ μεγαλύτερη επίγνωση της κατάστασης από τις άλλες στρατιωτικές δυνάμεις, λόγω της στενής επαφής τους με το πεδίο της μάχης («μπότες στο έδαφος») · αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την εμπλοκή και τη διείσδυση εχθρικών θέσεων, κατοχής και υπεράσπισης εδάφους (οποιαδήποτε στρατιωτική στόχου), εξασφάλιση νικών στο πεδίο της μάχης, διατήρηση του ελέγχου και της ασφάλειας της στρατιωτικής περιοχής τόσο στην πρώτη όσο και πίσω από την πρώτη γραμμή, για τη σύλληψη εξοπλισμού ή υλικού, την σύλληψη κρατουμένων και την στρατιωτική κατοχή. Το πεζικό μπορεί να αναγνωρίσει, να προσαρμόσει και να ανταποκριθεί πιο εύκολα στις τοπικές συνθήκες, τον καιρό και να αλλάξει εχθρικά όπλα ή τακτική. Μπορούν να λειτουργήσουν σε ένα ευρύ φάσμα εδάφους, που δεν είναι προσβάσιμο σε στρατιωτικά οχήματα και μπορούν να λειτουργήσουν με χαμηλότερο υλικοτεχνικό φορτίο. Το πεζικό είναι οι πιο εύκολα διαθέσιμες δυνάμεις σε επιχειρήσεις επί εδάφους, με απλή και αξιόπιστη βάδην πορεία, ή με φορτηγά, θαλάσσιες ή αεροπορικές μεταφορές. Μπορούν επίσης να εισαχθούν απευθείας σε μάχη με αμφίβια προσγείωση, ή για αεροπορική επίθεση με αλεξίπτωτο (αερομεταφερόμενο πεζικό) ή ελικόπτερο (αεροπορικό πεζικό). Μπορούν να αυξηθούν με μια ποικιλία όπλων που εξυπηρετούνται από πλήρωμα, θωρακισμένους μεταφορείς προσωπικού και οχήματα μάχης πεζικού.

Σήμερα, ο τρόπος οργάνωσης των ομάδων και διμοιριών εμπνεύστηκε από τον τρόπο οργάνωσης των ομάδων μάχης του ρωμαϊκού στρατού κατά τους Σαμνιτικούς Πολέμους. Μετά την ομάδα των 10 ανδρών (δεκαρχία), οι Ρωμαίοι θωρακισμένοι πεζοί οργανώνονταν σε γραμμές μάχης 120 ανδρών που «έσπαγαν» σε ομάδες των 40, η καθεμιά των οποίων αποκαλείτο Manipulum. Η σκέψη ήταν πως στο εξαιρετικά απρόβλεπτο και διασπαστικό πεδίο μάχης, ο γραμμικός τρόπος μάχης διαταρασσόταν από λόφους, δένδρα, χαντάκια, ποτάμια που θα ανάγκαζαν την γραμμή να σπάσει και κάθε τμήμα να πολεμήσει μικρές ανεξάρτητες μάχες από μόνο του. Το «ευχείριστον» που υπονοεί η ονομασία αυτής της ομάδας, φέρνει και το «παράδοξο» να γίνεται αναφορά στο… χέρι στην περιγραφή του ποδαράτου πεζικού, που πιο παραστατικά οι Άγγλοι αποκαλούσαν «foot soldiers». Εξ άλλου, η χρήση του όρου «infantry» στην Αγγλική, που πάει πίσω στο 1570' είναι μάλλον μειωτική για τους πεζικαρίους, αφού προέρχεται από τα μεσαιωνικά γαλλικά «infanterie» και, πιο πίσω, τα παλαιά ιταλικά'κι ομοίως Ισπανικά, «infanteria», ετυμολογούμενου από το λατινικό īnfāns, «infant» αγγλιστί, νεογέννητο μωρό που δεν μιλά ακόμα, δηλαδή ακριβώς αυτό: 'μωρό'. Στους Ναπολεόντειους Πολέμους το πεζικό αποτελούσε ένα από τα τρία τμήματα του στρατεύματος ξηράς, δίπλα στο ιππικό και το πυροβολικό, με το πεζικό να είναι το κύριο και πιο πολυπληθές σώμα στρατού.

Ο όρος «infantryman», που καθιερώθηκε το 1837, και σαν τμήμα στρατού στην Αγγλία το 1881, υπαινίσσεται για τις «μωρουδιακές» δυνάμεις την έλλειψη ειδικών γνώσεων και ικανοτήτων που συνεπάγονται τα άλλα δύο σώματα στρατού. Μολονότι ο μηχανοποιημένος πόλεμος, με τις μηχανοκίνητες μονάδες και την συνεργασία αεροσκαφών κι ελικοπτέρων έχουν προσδώσει άλλες διαστάσεις στον πόλεμο στην ξηρά και ενισχυμένο ακόμη ρόλο στο ιππικό, χερσαίο και... ιπτάμενο, το πεζικό παραμένει κεντρικό με ρόλο κλειδί στις σύγχρονες συνδυασμένες μορφές μάχης. Με άμεση, «διά των ποδών» γνώση του εδάφους της αναμέτρησης («boots on the ground»), ευλυγισία και διεισδυτικότητα σε επίπεδο ατομικής μονάδας, το πεζικό είναι ζωτικής σημασίας για την εμπλοκή αντιπάλων δυνάμεων, την διείσδυση στις εχθρικές θέσεις, την κατοχή κι εξασφάλιση κατεχόμενων εχθρικών θέσεων, την άμυνα στις αντίστοιχες επί του εδάφους επιθετικές κινήσεις του εχθρού, και μάλιστα, με ιδιαίτερα ενισχυμένες δυνάμεις πυρός, κατόπτευσης, επικοινωνίας κι εν γένει διακλαδικής συνεργασίας των πεζικαρίων, σε επίπεδο οπλίτη.

Σύγχρονο (ελληνικό) πεζικό: αναβάθμιση σε δύναμη κρούσης

Ως ευκίνητη κι αυτοδιοικούμενη μονάδα διείσδυσης, κατόπτευσης και κρούσης, με ενισχυμένη σήμερα δύναμη πυρός, ο σημερινός πεζικάριος επιτελεί ό,τι ήταν ιστορικά τα ελαφριά καθήκοντα πεζικού. Οι ενισχυμένες σήμερα προδιαγραφές του οπλίτη πεζικάριου τον αντιδιαστέλλουν προς τον παραδοσιακό του ρόλο ως ευάλωτη κι αναλώσιμη μονάδα, λόγω της αδυναμίας προστασίας του προσωπικού από μικρά όπλα στο πεζικό πριν από την εφεύρεση της σύγχρονης βαλλιστικής «πανοπλίας». Η «μονάδα» του οπλίτη πεζικαρίου στην τρέχουσα, σύγχρονη έννοια πρέπει να κατανοηθεί ως έκφραση της ενοποιημένης αντίληψης του πεζικού, με τον οπλίτη ως ένα «τύπο» πεζικού επιφορτισμένο με όλα τα καθήκοντα του πεζικού. Η προσέγγιση του οπλίτη ως ενός ενιαίου μεγέθους στην τρέχουσα ενοποιημένη ιδέα πεζικού έχει οδηγήσει σε προβλήματα εντός του στρατού στην επιτελική διαχείριση της αποτελεσματικότητας της μάχης, όπου όλα ορίζονται με αναφορά στην προσπάθεια εξεύρεσης ισορροπίας μεταξύ της κινητικότητας και της προστασίας, της κρούσης και της κάλυψης.

Ιστορικά, για την εξισορρόπηση αυτού του δίπολου ανάμεσα σε προστασία κινητικότητας οι στρατοί πριν από την πυρίτιδα διαχώρισαν το πεζικό σε βαρύ και ελαφρύ, γενικά, για την εξισορρόπηση αυτής της προστασίας κινητικότητας. Η μεθοδολογία διάκρισης μεταξύ του βαρέος και ελαφρού πεζικού μπορεί, λοιπόν, να λύσει πολλά από τα τρέχοντα προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει τις δυνατότητες του πεζικού. Προβλήματα διαχρονικά, όπως το πρόβλημα της αντοχής και της μεταφοράς φορτίων, ένα πολυετές πρόβλημα για τους στρατιώτες, υπήρξε ένας τομέας επιστημονικής έρευνας για πολλά έθνη από τα τέλη του 19ου αιώνα, που «λύεται» με την οργάνωση ολιγομελών μονάδων, μεταφερόμενων και καλυπτόμενων από ένα ελαφρύ τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς με κάποια δύναμη πυρός, το ΤΟΜΑ.

Η προκλητικά μειωτική κατάταξη του Πεζικού, στις αποστολές μάχης, ως όπλου υποστήριξης που προεξέτεινε παραδοσιακές και παρωχημένες αντιλήψεις για τον ρόλο του ως όπλου, με οτιδήποτε πιο εξειδικευμένο και ανώτερης και πιο συγκεντρωμένης μαχητικής αποτελεσματικότητας να αποσπάται από το πεζικό ως όπλο και να ανατίθεται σε μονάδες ειδικών αποστολών και εκπαίδευσης, κάνει με την λειτουργία του Ελληνικού Πεζικού στις αποστολές μάχης. Ο μέσος Έλληνας πεζός στρατιώτης αντιπροσώπευε την παραδοσιακή αντίληψη του «infantry», με ελάχιστη εκπαίδευση σε αντικείμενα μάχης, ξεπερασμένο όπλο, ανύπαρκτα μέσα προστασίας (ούτε καν ένα αξιοπρεπές αλεξίθραυσμο γιλέκο), κακής ποιότητας αρβύλες και ξεπερασμένο δόγμα μάχης που βασίζεται εν πολλοίς στο ασθενικής ισχύος και ελάχιστης προστασίας όχημα Μ-113, δεν μπορεί να υπολογίζεται καν ως “δύναμη”, πολύ περισσότερο Όπλο Κρούσης. Αυτά, όταν ο «εξ Ανατολής» αντίπαλος έχει επενδύσει σε όπλα με κεφαλή θραυσμάτων από βλήματα όλμων έως βαλλιστικούς πυραύλους!

Βρισκόμαστε στον 21ον αιώνα: οι στρατιώτες δεν είναι αναλώσιμοι. Δεν είναι τροφή για τα κανόνια, «canon fodders»! Καθένας μετράει γι’ αυτό και καθένας έχει εξοπλισμό και εκπαίδευση αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων/ευρώ (λαμβάνεται υπόψη το κόστος στρατολόγησης, εκπαίδευσης, αξιολόγησης) και καθένας έχει συγκεκριμένη αποστολή και εξειδίκευση μέσα στην ομάδα. Ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της εξειδίκευσης. O καθένας, ως μονάδα, αντιπροσωπεύει έναν εξειδικευμένο «τεχνίτη», με το όπλο και τις ικανότητές του, δυσαναπλήρωτο, αλλά αφού ο πόλεμος είναι η τέχνη της καταστροφής, της απώλειας και του αυτοσχεδιασμού, ο ηγήτορας και οι σύντροφοί του θα πρέπει να την ξεπεράσουν και να πολεμήσουν.

Η εξαμελής ομάδα σε πρώτη ανάγνωση φαντάζει μικρή αλλά παραβλέπεται πως η ομάδα δεν δρα μόνη της αλλά συνοδεύεται σε κάθε βήμα από το ΤΟΜΑ που παρέχει πυρά υποστήριξης, μεταφέρει το μεγάλο βάρος των ατομικών εφοδίων και αποτελεί καταφύγιο για τους άνδρες. Η προσθήκη αυτή είναι σημαντική. Οι άνδρες δεν είναι μόνοι, είναι σύστημα με το όχημα. Το όχημα είναι ευάλωτο χωρίς αυτούς και αυτοί είναι ασθενικοί χωρίς την υποστήριξη του οχήματος μάχης. Σε μεγαλύτερο επίπεδο, η ομάδα συνοδεύεται από δεύτερη ομάδα κρούσης και υποστηρίζεται από τρίτη ομάδα υποστήριξης

Σε επίπεδο διμοιρίας, την ρωμαϊκή δεκάδα, οκτάδα σε μας λόγω λειψανδρίας, η δύναμη αυτή διπλασιάζεται επιτρέποντας στις δύο ομάδες/ΤΟΜΑ να επιτεθούν συνδυαστικά ή κατά κύματα καλύπτοντας το ένα το άλλο. Ένα τρίτο όχημα, ΤΟΜΠ, βρίσκεται σε λογική απόσταση από αυτήν την δράση, έχει αποβιβάσει την ομάδα των 8 ανδρών του και τάσσει τα όπλα υποστήριξης ανάλογα με την τακτική κατάσταση. Επαναλαμβάνουμε: ο λόγος που αναπτύσσονται όπλα υποστήριξης στην διμοιρία είναι για να χρησιμοποιηθούν. Ο διοικητής λόχου μπορεί να έχει επιπλέον όπλα στην «φαρέτρα» του (ζεύγη ελευθέρων σκοπευτών, αντιαρματικά, αντιαεροπορικά) αλλά όλμοι, πολυβόλα, ΠΑΟ πρέπει να υπάρχουν σε πρώτο επίπεδο, αν θέλουμε οι ελληνικές διμοιρίες πεζικού να καταβάλλουν τον αντίπαλό τους σε μάχες εκ του συστάδην.